Tak orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 28 sierpnia 2012 r. (I SA/Kr 459/13).

W wyniku przeprowadzonej kontroli organ podatkowy zakwestionował prawidłowość rozliczenia faktury wystawionej skarżącemu przez radcę prawnego z tytułu świadczonych usług prawnych. Wynagrodzenie radcy prawnego obejmowało kwotę stałą oraz procent liczony od zasądzonej przez sąd kwoty odszkodowania. Podatnikowi zarzucono błędne naliczenie podatku z uwagi na to, że zgodnie z art. 5 ustawy o VAT kwota odszkodowania nie podlega opodatkowaniu. W związku z tym we wniosku o interpretację zadano pytanie, czy istnieje możliwość odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu usług prawnych. Zdaniem skarżącego tak, ponieważ kwota dochodzona w sprawie, w której był on reprezentowany przez pełnomocnika, dotyczyła jego działalności gospodarczej, a mianowicie niewywiązywania się przez kontrahenta z zobowiązań wynikających z umowy. Zarzucono organowi naruszenie art. 86 ustawy o VAT poprzez przyjęcie, że świadczona pomoc prawna nie wiąże się z czynnościami opodatkowanymi i poprzez nieuwzględnienie tak istotnych okoliczności jak wartość przedmiotu umowy oraz jej wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Zdaniem organu podatkowego zasądzone odszkodowanie nie podlega VAT, dlatego też nie można odliczyć podatku naliczonego wynikającego z faktury wystawionej przez radcę prawnego. Organ wskazał również, że art. 86 ustawy o VAT ma zastosowanie tylko w zakresie, w jakim towary są wykorzystywane w działalności opodatkowanej. Zdaniem organu, w przedmiotowej sprawie brak jest związku bezpośredniego, bądź pośredniego z działalnością opodatkowaną.

Sąd uchylił zaskarżoną interpretację, wskazując na całokształt stanu faktycznego: obsługa prawna miała miejsce w związku z dochodzeniem roszczenia, które pozostawało w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Zasadą dotyczącą VAT jest możliwość odliczenia podatku naliczonego. Na uwadze należy mieć szeroki aspekt, to znaczy związek z działalnością gospodarczą i opodatkowaną, który w przedmiotowej sprawie zachodzi.

—Rafał Waśko, współpracownik Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte

Komentarz eksperta

Anna Kubala, doradca podatkowy, starsza konsultantka w Deloitte Doradztwo Podatkowe Sp. z o.o. (biuro w Katowicach)

Stanowisko wyrażone w wyroku należy ocenić pozytywnie. Organ podatkowy zbyt wąsko powiązał dokonany przez spółkę zakup z wykonywaniem czynności opodatkowanych. Nie budzi wątpliwości, że dla uzyskania prawa do odliczenia podatku naliczonego, związek nabytych towarów i usług z wykonywaniem czynności opodatkowanych może mieć charakter bezpośredni lub pośredni. Stanowisko takie potwierdza zarówno orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, jak również polskich sądów. Zaskakujące jest, że w przedstawionym stanie faktycznym organ podatkowy zakwestionował istnienie związku pośredniego. Bardzo często w przypadku usług prawniczych nie ma możliwości prostego powiązania usługi z wykonywaniem czynności opodatkowanej.

W sytuacji, gdy podatnik wykonuje czynności opodatkowane, może istnieć konieczność dochodzenia należności, które same w sobie nie są opodatkowane VAT (jak odszkodowanie), ale biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, należności te związane są z działalnością gospodarczą podatnika. Nieuzasadnione jest w związku z tym stwierdzenie, że nabywane usługi związane są z samym tylko odszkodowaniem. Każdorazowo istotne jest uwzględnienie wszystkich okoliczności, w szczególności celu nabycia usługi oraz możliwości jej potencjalnego wykorzystania przez podatnika.

Dochodzone na drodze sądowej odszkodowanie, które wypłacane jest w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania przez kontrahenta podatnika, pozwala zabezpieczyć w pewien sposób dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Wartość przedmiotu umowy nie powinna determinować decyzji organu (sądu). Może ona jednak mieć bezpośredni wpływ na funkcjonowanie podmiotu, a tym samym na wykonywanie czynności opodatkowanych. Dodatkowo, nie można pominąć okoliczności, że odszkodowanie jest pochodną działalności prowadzonej przez podatnika, która z wyjątkiem sytuacji przewidzianych ustawą, jest z reguły opodatkowana VAT.

W praktyce sytuacje, gdy podatnikowi wykonującemu czynności opodatkowane nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury dokumentującej usługi prawnicze, są bardzo rzadkie. Mogą one dotyczyć podmiotów korzystających ze zwolnienia z opodatkowania lub też sytuacji, gdy doradztwo dokonywane jest ściśle w związku z transakcję zwolnioną z opodatkowania. W analizowanym przypadku sytuacja taka nie występuje. Możliwe jest również, że usługa zostanie nabyta częściowo dla potrzeb transakcji zwolnionej, a jednocześnie będziemy w stanie wskazać związek pośredni z działalnością opodatkowaną podatnika. Zasadnie zatem WSA w Krakowie uznał, że konieczne jest szersze spojrzenie na transakcję.