PIT: Ryczałt ewidencjonowany i karta podatkowa

Te dwie uproszczone formy to ryczałt od przychodów ewidencjonowanych oraz karta podatkowa. Są one uregulowane przez przepisy ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (DzU nr 144, poz. 930 ze zm.; dalej: ustawa o ryczałcie).

Cechą wspólną form zryczałtowanych jest to, że korzystanie z nich wyłącza możliwość korzystania ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub jako osoba samotnie wychowująca dziecko (co jest dużą wadą tych form opodatkowania). W pozostałym zakresie wskazane formy opodatkowania mają ze sobą niewiele wspólnego.

Od przychodów ewidencjonowanych

Podatnicy korzystający z opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej w formie ryczałtu podatek dochodowy opłacają od uzyskiwanych przychodów, a nie – jak w przypadku zasad ogólnych oraz podatku liniowego – dochodów. A zatem podatnicy tacy nie mogą przy obliczaniu podatku uwzględniać ponoszonych wydatków.

Jest to oczywiście wadą tej formy opodatkowania, lecz w zamian ta forma opodatkowania oferuje najczęściej znacznie niższe stawki podatku (ryczałtu). Stawki te to 3 proc. (m.in. dla przychodów z działalności handlowej), 5,5 proc. (m.in. dla przychodów z działalności wytwórczej oraz robót budowlanych), 8,5 proc. (m.in. dla przychodów z większości usług), 17 proc. (m.in. dla przychodów ze świadczenia usług związanych z zakwaterowaniem) oraz 20 proc. (dla przychodów osiąganych w zakresie tzw. wolnych zawodów).

Zwłaszcza opłacanie podatku według pierwszych 3 stawek może być dla podatników bardziej opłacalne niż zasady ogólne lub podatek liniowy. Korzystanie z opodatkowania w formie ryczałtu w przypadku osiągania przychodów opodatkowanych ryczałtem według stawki 17 proc. i 20 proc. może być opłacalne tylko w przypadku nielicznych podatników, którzy nie mogą korzystać z opodatkowania podatkiem liniowym.

Podatnicy opłacający ryczałt od przychodów z działalności gospodarczej mogą korzystać z większości odliczeń od dochodu i podatku. Podatnicy tacy nie mogą jednak odliczać od ryczałtu kwot ulgi na wychowanie dzieci, co jest istotną wadą tej formy opodatkowania.

Mniejsze obowiązki ewidencyjne

Zaletą ryczałtu od przychodów ewidencjonowania są zmniejszone nieco – w porównaniu do zasad ogólnych oraz podatku liniowego – obowiązki dokumentacyjne. Podatnicy korzystający z tej formy opodatkowania obowiązani są prowadzić ewidencję przychodów (jest to ewidencja uproszczona w stosunku do podatkowej księgi przychodów i rozchodów), ewidencję wyposażenia oraz wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Podatnicy korzystający z tej formy opodatkowania są również obowiązani posiadać i przechowywać dowody zakupu towarów (ale nie usług).

Nie dla wszystkich

Istotną wadą opodatkowania w formie ryczałtu jest to, że nie wszyscy podatnicy osiągający przychody z działalności gospodarczej mogą z tej formy korzystać.

1. Z opodatkowania w tej formie mogą korzystać tylko podatnicy, którzy osiągnęli w poprzednim roku stosunkowo niewielkie przychody. Limit wynosi równowartość 150 000 euro, czyli w 2013 r. 615 300 zł (art. 6 ust. 4-6 ustawy o ryczałcie).

2. Istnieje wiele sytuacji (wymienia je art. 8 ust. 1 ustawy o ryczałcie) wyłączających możliwość korzystania z opodatkowania w tej formie. Przykładowo opodatkowanie w tej formie jest wyłączone w przypadku uzyskiwania przychodów ze świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy o ryczałcie (załącznik ten wymienia 58 rodzajów takich usług).

Co więcej, w razie wystąpienia sytuacji wyłączających możliwość korzystania z opodatkowania w formie ryczałtu w trakcie roku, podatnicy tracą do opodatkowania w tej formie. Skutkiem takiej utraty jest natychmiastowa konieczność zaprowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (ewentualnie ksiąg rachunkowych) i rozpoczęcia opłacania podatku dochodowego na zasadach ogólnych. Powoduje to, że podatnicy korzystający z opodatkowania w formie ryczałtu (zwłaszcza ci podatnicy, którzy rozpoczynają uzyskiwanie nowych rodzajów przychodów) zmuszeni są do funkcjonowania w pewnej niepewności.

Karta podatkowa

Karta podatkowa jest najprostszą formą opodatkowania. Podatnicy uzyskujący przychody z działalności, którzy korzystają z opodatkowania w tej formie, w zasadzie nie muszą prowadzić księgowości. Wyjątek dotyczy podatników zatrudniających pracowników, którzy są obowiązani prowadzić ewidencję oraz karty przychodów. Osoby na karcie muszą również przechowywać przez 5 lat faktury i rachunki dokumentujące sprzedaż. Nie składają za to zeznań podatkowych (z wyjątkiem składanej po zakończeniu roku deklaracji PIT-16A, w której wykazywane są zapłacone i odliczone od kwoty podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne) i opłacają podatek w stałej (niezależnej od wysokości zarobków) wysokości. To ostatnie jest najczęściej zaletą, bo przeważnie kwota podatku w formie karty podatkowej jest niższa od opłacanej w innych formach opodatkowania. Bywa jednak niekiedy wadą. Tak się dzieje w okresach uzyskiwania zmniejszonych przychodów czy braku przychodów.

7 warunków

Karta podatkowa jest formą opodatkowania dostępną tylko dla niektórych podatników osiągających przychody z działalności gospodarczej. Po pierwsze, w tej formie opłacać mogą podatek dochodowy tylko podatnicy prowadzący działalność gospodarczą w ściśle określonych działalnościach (zob. art. 23 ust. 1 ustawy o ryczałcie).

Po drugie, podatnicy tacy mogą opłacać podatek w formie karty podatkowej tylko, jeżeli spełniają 7 warunków określonych w art. 25 ust. 1 ustawy o ryczałcie, w tym nie prowadzą - poza jednym z rodzajów działalności uprawniających do korzystania z opodatkowania w formie karty podatkowej - innej pozarolniczej działalności gospodarczej. Podatnicy korzystający z tej formy opodatkowania nie mogą również zatrudniać osób na podstawie umów innych niż umowa o pracę (np. na podstawie umów zlecenie czy umów o dzieło).

Istnienie tych warunków powoduje, że dość często zdarza się podatnikom tracić prawo do opodatkowania w formie karty podatkowej. Podatnicy tacy mają do wyboru opłacanie podatku w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (jeżeli spełniają warunki korzystania z opodatkowania w tej formie) albo opłacanie podatku dochodowego na zasadach ogólnych (wybór podatku liniowego w związku z utratą prawa do opodatkowania w formie karty podatkowej nie jest możliwy).

Konieczny jest wniosek

Podatnicy, którzy chcą i mogą płacić podatek w formie karty podatkowej, muszą złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego wniosek o opodatkowanie w tej formie. Organ podatkowy – jeżeli uzna, że podatnik spełnia warunki do opodatkowania w formie karty podatkowej – wydaje decyzję ustalającą kwotę podatku. Bierze pod uwagę rodzaj i zakres prowadzonej działalności gospodarczej, liczbę zatrudnionych pracowników oraz liczbę mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność.

Od ustalonej tak kwoty podatku podatnicy mogą odliczać jedynie część zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne. Żadne inne odliczenia od kwoty podatku ustalonej przez organ podatkowy (w szczególności odliczenia w ramach ulgi na wychowanie dzieci) nie mogą być dokonywane. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy podatnik zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej. Wówczas nie pobiera się podatku opłacanego w formie karty podatkowej za cały okres zawieszenia w wysokości 1/30 miesięcznej należności za każdy dzień zawieszenia.

Autor jest doradcą podatkowym