PIT: ugodę z bankiem warto zawrzeć przed sądem

Opodatkowaniu podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem tych, które na podstawie przepisów ustawy o PIT są wolne od podatku dochodowego (art. 9 ust. 1 ustawy o PIT).

Od początku obowiązywania ustawy jej przepisy wyrażają ogólną zasadę, że wolne od podatku dochodowego są odszkodowania. Jednak nie wszystkie i nie zawsze.

Określone w innych przepisach

Wolne od podatku są zatem odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalenia wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Przepisy ustalające wysokość i zasady wypłacania odszkodowań są określone przykładowo w:

- ustawie – prawo ochrony środowiska (np. odszkodowanie z tytułu ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości w związku z ochroną zasobów środowiska),

- ustawie o gospodarce nieruchomościami (np. odszkodowanie za działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, odszkodowanie za wywłaszczone nieruchomości),

- ustawie o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (np. prawo do dochodzenia odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania – art. 16),

- kodeksie postępowania administracyjnego (np. odszkodowanie przysługujące stronie postępowania administracyjnego, która poniosła szkodę na skutek uchylenia lub zmiany decyzji – art. 161 § 3),

- kodeksie pracy (np. odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania przez pracodawcę, odszkodowanie za niewydanie w terminie lub wydanie niewłaściwego świadectwa pracy).

Ponadto zwolnieniu podlegają odszkodowania i zadośćuczynienia otrzymane na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych, odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego, odszkodowania lub zadośćuczynienia, odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa geologicznego i górniczego. Jest to więc dość szeroki katalog zwolnień.

Wypłacone odszkodowania są zatem wolne od podatku dochodowego od osób fizycznych, ale od tej zasady istnieją wyjątki.

Przepisy przewidują także zwolnienie dla odszkodowań wypłaconych na podstawie wyroku lub zawartych ugód, ale tylko jeśli ugody zostały zawarte przed sądem.

Ważne, gdzie są podpisane

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są m.in. inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

- otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

- dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Przykład

STOSOWANIE NIEDOZWOLONYCH KLAUZUL

Bank X stosował zapisy, które zostały uznane przez sąd za niedozwolone klauzule umowne. Na podstawie ugody zawartej przed sądem bank X wypłacił klientom odszkodowania. Czy tak wpłacone odszkodowanie podlega zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych?

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o PIT otrzymane na podstawie ugody przed sądem odszkodowanie nie pociąga za sobą obowiązku rozpoznania przychodu po stronie otrzymującego takie odszkodowanie. Konieczność opodatkowania pojawia się niestety, jeżeli ugoda zawarta jest bez udziału sądu.

Przykład

WYCIEK DANYCH OSOBOWYCH

W związku z błędami popełnionymi przez pracownika banku nastąpiło wydostanie się poza bank danych osobowych klientów. W wyniku zawartej ugody pozasądowej bank wypłacił poszkodowanym klientom odszkodowanie za wynikłe w związku z zaistniałym zdarzeniem szkody. Odszkodowanie zostało przelane na rachunki bankowe poszkodowanych. Czy odszkodowanie to jest przychodem zwolnionym i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym?

Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g ustawy o PIT wolne od podatku dochodowego są otrzymywane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż sądowe.

Ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b korzystają również inne odszkodowania, a więc te, które nie wynikają wprost z przepisów prawa, ale są otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej.

W świetle wskazanych regulacji art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g oraz pkt 3b należy stwierdzić, że ustawodawca wyłączył generalnie z katalogu zwolnień te odszkodowania, które zostały wypłacone na podstawie ugody pozasądowej. Podatnik jest więc zobowiązany do rozpoznania przychodu oraz zapłaty podatku dochodowego.

Bez zaliczek

Odszkodowanie wypłacone na podstawie ugody pozasądowej stanowi dla osoby, która je otrzymała, przychód w dacie otrzymania, z tytułu innych źródeł określonych w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.

Od tych przychodów płatnicy nie pobierają zaliczek na podatek dochodowy, ale są obowiązani, zgodnie z art. 42a ustawy, sporządzić dla podatnika informację o wysokości osiągniętego przychodu (PIT-8C). Przychód ten powinien zostać wykazany przez podatnika w zeznaniu rocznym za dany rok podatkowy i opodatkowany według skali podatkowej.

Autorka jest konsultantką podatkową w ECDDP spółka z o.o.