- Organ podatkowy w trybie art. 189 § 1 ordynacji podatkowej wezwał spółkę do przedstawienia dowodu. Chodzi o przedłożenie, w ciągu 14 dni od daty otrzymania wezwania, dokumentacji budowlanej dotyczącej kanalizacji kablowej w sprawie dotyczącej ustaleń wartości dla celów podatkowych. Jednocześnie organ pouczył spółkę, że niezastosowanie się do wezwania spowoduje nałożenie na nią kary porządkowej. Spółka nie przedłożyła żądanej dokumentacji, więc organ nałożył na nią tę karę. Wskazał, że strona nie udzieliła żądanej informacji i nie podała przyczyny niewypełnienia tego obowiązku. Czy można na stronę nałożyć karę, skoro to organ podatkowy ma obowiązek dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego?
– pyta czytelnik.
Artykuł 122 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) nakłada na organy podatkowe obowiązek podjęcia „wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego". Z kolei w art. 187 § 1 tej ustawy mowa jest o obowiązku zebrania i w sposób wyczerpujący rozpatrzenia całego materiału dowodowego zebranego w sprawie.
Pomoc w ustaleniu faktów
W doktrynie i orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest pogląd, że nałożone na organy podatkowe obowiązki nie oznaczają, że ciężar dowodu czy dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego spoczywa wyłącznie na organie podatkowym. Ustalenie niektórych faktów, zwłaszcza tych, o których wie wyłącznie podatnik, pozostaje poza zakresem możliwości organu podatkowego (wyrok NSA z 6 lutego 2008 r., II FSK 1671/06).
W orzecznictwie wskazuje się, że na organie podatkowym spoczywa inicjatywa w zbieraniu dowodów i wyjaśnieniu stanu faktycznego. Temu celowi służy m.in. instytucja wezwania strony lub innej osoby do złożenia wyjaśnień niezbędnych dla wyjaśnienia stanu faktycznego (wyrok WSA w Szczecinie z 20 listopada 2008 r., I SA/Sz 479/08).
Obowiązek poszukiwania i przedstawiania dowodów co do okoliczności istotnych w sprawie nie spoczywa wyłącznie na organach podatkowych. Organ podatkowy żąda od podatnika okazania dowodu nie dlatego, że korzysta z reguły dotyczącej ciężaru dowodu, ale dlatego, że nie ma praktycznie innej możliwości ustalenia okoliczności faktycznych sprawy
(WSA w Białymstoku w wyroku z 27 sierpnia 2008 r., I SA/Bk 129/08).
Niezbędna jest współpraca
Organ podatkowy, jako gospodarz postępowania, ma obowiązek zebrać dowody i ustalić stan faktyczny. Nie oznacza to jednak, że strona postępowania nie musi przekazać dowodu, informacji lub wyjaśnienia okoliczności istotnych dla sprawy, na żądanie organu.
W możliwości wezwania strony (lub innej osoby) do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokumentów na podstawie art. 155 o.p., realizowany jest przez organ podatkowy obowiązek podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.
Organ podatkowy nie ma możliwości ustalenia we własnym zakresie pewnych okoliczności, będących w posiadaniu strony. To zaś oznacza, że niezbędna jest współpraca podatnika z organem, która w tym konkretnym przypadku polega na złożeniu stosownych informacji dotyczących położenia i lokalizacji kanalizacji kablowej. Żądając tych wyjaśnień, dotyczących faktu mającego znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, organy podatkowe nie przerzucają na stronę ciężaru dowodu, a jedynie dążą do zrealizowania obowiązku ustalenia stanu faktycznego.
Kiedy sankcja
Zgodnie z art. 189 § 1 o.p. organ podatkowy może wyznaczyć stronie termin nie krótszy niż trzy dni do przedstawienia dowodu będącego w jej posiadaniu. Ustalając ten termin powinien przy tym uwzględnić charakter dowodu i stan postępowania. Z tego wynika, że organ podatkowy wie nie tylko, że strona posiada dowód, lecz również o jaki dowód chodzi. Gdy strona posiada informacje, które są tylko w jej posiadaniu, uzyskanie ich w inny sposób niż od strony jest niemożliwe (wyrok WSA w Poznaniu z 17 maja 2011 r., I SA/Po 293/11).
Przykład
PODATNIK MUSI WYKAZAĆ ZASADNOŚĆ WNIOSKU
Przedsiębiorca – pan Andrzej Kowalski złożył do urzędu skarbowego wniosek o umorzenie zaległości w podatku dochodowym za 2012 rok.
Organ podatkowy wezwał pana Andrzeja do przedstawienia będących w jego posiadaniu dowodów, które obrazują aktualną sytuację finansową, majątkową i rodzinną związaną z uzyskiwaniem dochodów (płatności od kontrahentów) oraz wydatków (opłaty, kredyty i inne wydatki).
Ma to bowiem bezpośredni związek z wnioskiem o umorzenie zaległości w PIT.
Wskazany przepis – art. 189 o.p. - ma jednak charakter porządkowy. Obowiązek dostarczenia dowodu w tym trybie nie jest bowiem opatrzony sankcją. Jeśli zatem organ podatkowy wezwie stronę w tym trybie do dostarczenia dowodu, podatnik – w przypadku niewykonania wezwania – nie powinien ponosić ujemnych konsekwencji z tego tytułu.
Z kolei nieuzasadniona odmowa wykonania wezwania skierowanego w trybie art. 155 o.p. skutkuje już możliwością nałożenia kary porządkowej (wyrok WSA w Rzeszowie z 14 września 2010 r., I SA/Rz 399/10).
Niezasadne jest więc nałożenie kary porządkowej tylko w oparciu o art. 189 o.p. Organ podatkowy powinien również (łącznie) przywołać w swoim piśmie treść art. 155 o.p., który umożliwia nałożenie kary porządkowej. Nałożenie zatem kary porządkowej powinno nastąpić w oparciu o art. 189 o.p. i art. 155 o.p., co wywoła u podatnika ujemne konsekwencje z tego tytułu.
Co mówią przepisy ordynacji podatkowej
Art. 155 § 1
Organ podatkowy może wezwać stronę lub inne osoby do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, jeżeli jest to niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy.
Art. 189 § 1 i 2
Organ podatkowy może wyznaczyć stronie termin do przedstawienia dowodu będącego w jej posiadaniu. Termin ustala się uwzględniając charakter dowodu i stan postępowania, przy czym nie może on być krótszy niż trzy dni.