Wynika to z interpretacji Izby Skarbowej w Łodzi z 1 lutego 2013 r. (IPTPB3/423-396/12-3/MF).

Podatnik będący producentem maszyn na mocy ugody sądowej zobowiązał się zapłacić kupującemu 550 000 zł tytułem zwrotu ceny maszyn a kupujący zobowiązał się wydać maszyny będące przedmiotem umowy sprzedaży, od której odstąpił. Maszyny zostały sprzedane w 1999 r. Podatnik zwrócił się do organu podatkowego z pytaniem o moment zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kwoty zwróconej kupującemu.

Organ podatkowy wskazał, że wnioskodawca powinien był rozpoznać przychód z tytułu sprzedaży towarów handlowych w roku, w którym dokonano transakcji sprzedaży. Zdaniem organu, ze względu na przedawnienie zobowiązania podatkowego w CIT za 1999 r., podatnik nie może dokonać zmniejszenia przychodów i kosztów tego okresu podatkowego.

Wobec tego izba skarbowa zakwalifikowała zdarzenie wynikające z ugody sądowej jako zakup towarów handlowych. Zdaniem organu podatkowego wypłatę kwoty 550 000 zł tytułem zwrotu ceny maszyn podatnik powinien więc uznać za koszt uzyskania przychodów bezpośrednio związany z przychodami.

Wydatek ten nie jest wyłączony z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. W konsekwencji, podatnik powinien rozpoznać wydatek jako koszt w momencie uzyskania przychodu z tytułu ponownej sprzedaży maszyn (zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy o CIT).

Komentuje Katarzyna Gawor, konsultant w Dziale Prawnopodatkowym PwC

W praktyce gospodarczej zdarzają się sytuacje, w których kupujący odstępuje od umowy z powodu defektów zakupionych artykułów. Rozliczenia z tego tytułu budzą wątpliwości nie tylko podatników, ale również organów podatkowych.

Przepisy kodeksu cywilnego przyznają kupującemu prawo do odstąpienia od umowy sprzedaży w przypadku, gdy dostarczony towar ma wady. Zgodnie z art. 494 k.c. „Strona, która odstępuje od umowy wzajemnej, obowiązana jest zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy."

Należy w tym miejscu dodać, że umowa sprzedaży jest umową wzajemną. Podatkowe konsekwencje odstąpienia od umowy budzą wiele wątpliwości podatników, szczególnie w sytuacji, gdy odstąpienie od umowy następuje wiele lat po sprzedaży, kiedy to zobowiązanie podatkowe w CIT za rok, w którym dokonano sprzedaży, uległo przedawnieniu.

Skutki odstąpienia od umowy nie zostały uregulowane w przepisach ustawy o CIT. W orzecznictwie istnieje stanowisko, zgodnie z którym w przypadku odstąpienia od umowy, udzielenia bonifikat i skont, należy dokonać korekty przychodów i kosztów „wstecz", tzn. za rok, w którym dany przychód został osiągnięty (m.in. wyrok NSA z 10 października 2012 r., II FSK 508/11; wyrok NSA z 10 października 2012 r., II FSK 646/11).

Za przyjęciem tego stanowiska przemawia treść art. 12 ust. 3 ustawy o CIT, zgodnie z którym „Za przychody związane z działalnością gospodarczą (...), osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont".

Przemawia za tym także art. 12 ust. 3a ustawy o CIT, według którego za datę powstania przychodu uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. Późniejsza zmiana wysokości przychodu, np. poprzez zwrot towarów, nie powoduje więc zmiany momentu powstania przychodu.

W sprawie rozpoznawanej przez Izbę Skarbową w Łodzi zobowiązanie podatkowe za 1999 r. uległo przedawnieniu. W związku z tym, nie ma możliwości zmiany wysokości przychodów i kosztów osiągniętych w tamtym roku (por. m.in. wyrok WSA w Bydgoszczy z 17 kwietnia 2012 r., I SA/Bd 178/12; wyrok WSA w Kielcach z 30 lipca 2009 r., I SA/Ke 177/09).

Interesujące jest to, że organ podatkowy dokonał odmiennej kwalifikacji zdarzenia na gruncie prawa cywilnego. Uznał bowiem rozliczenia z tytułu odstąpienia od umowy za ponowną sprzedaż.

Wątpliwe jest, czy interpretacja, która wykracza poza stan faktyczny przedstawiony we wniosku, chroni podatnika. Niezależnie od tego w przypadku ponownego zbycia maszyn, podatnik będzie mógł rozpoznać koszt uzyskania przychodów w wysokości kwoty wypłaconej tytułem zwrotu ceny.

Rozstrzygnięcie to wydaje się korzystne dla podatnika, jednak organ podatkowy nie wskazuje konsekwencji podatkowych w sytuacji, jeżeli podatnik nie sprzeda zwróconych towarów.

W związku z tym, zdarzenia inne niż ponowna sprzedaż maszyn, nie są już chronione przez przedmiotową interpretację. Korzystnym dla podatnika elementem rozstrzygnięcia jest uznanie przez organ podatkowy, że zwrot ceny towarów na mocy ugody sądowej nie jest wyłączony z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Podejście takie zasługuje na pełną aprobatę.

Wskazany przepis wyłącza z kosztów uzyskania przychodów odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów. Zwrot wzajemnych świadczeń, będący skutkiem odstąpienia od umowy, nie jest odszkodowaniem. Funkcją odszkodowania jest bowiem naprawienie szkody powstałej z tytułu wad dostarczonych towarów. Odstąpienie natomiast niweczy skutki umowy, czego konsekwencją jest zwrot świadczeń, które stają się w takiej sytuacji nienależne.

Wątpliwości, jakie pojawiają się na tle podatkowych skutków rozliczeń z tytułu odstąpienia od umowy, prowadzą do wniosku, że sytuacja taka powinna zostać wprost uregulowana w przepisach ustawy o CIT. W szczególności ustawodawca powinien wskazać, co należy zrobić w sytuacji, gdy nie jest możliwa wsteczna korekta wysokości przychodów i kosztów, ze względu na upływ terminu przedawnienia.