Czy usługi likwidacji szkód są zwolnione z VAT

Interpretacja nie uwzględnia bowiem orzecznictwa. Poza tym wydaje się być sprzeczna z celami dyrektywy VAT.

Skąd wziął się problem

Już od ponad półtora roku zwolnienie z VAT usług likwidacji szkód budzi wiele kontrowersji. Pojawiły się one po nowelizacji ustawy o VAT, która weszła w życie 1 stycznia 2011 r. O skali problemu świadczy duża liczba wniosków o interpretację oraz w odpowiedzi na nie dość bogate orzecznictwo.

Minister finansów w interpretacjach dość jednolicie wskazuje, że usługi likwidacji szkód nie korzystają ze zwolnienia z VAT. Z kolei sądy administracyjnie stoją na stanowisku, że tego typu usługi nie powinny być obciążone podatkiem.

Taka praktyka powoduje dużą niepewność na rynku i brak możliwości jednoznacznego określenia skutków podatkowych, a tym samym ewentualnych kosztów z nimi związanych, zarówno po stronie podmiotów świadczących usługi likwidacji szkód, jak i zakładów ubezpieczeń.

Z zadowoleniem należy zatem przyjąć wydanie przez ministra finansów interpretacji ogólnej dotyczącej tego problemu. Niestety, wydaje się, iż na tym dobre informacje się kończą.

Analiza pisma z 20 lipca 2012 r. (PT1/033/1/2/EFU/2012/PT-304) prowadzi bowiem do wniosku, że nie tylko nie spowoduje ona wygaśnięcia sporów na tym tle, ale wręcz przeciwnie, w trosce o bezpieczeństwo podatkowe własnej działalności, wymusza ona niejako rozpoczęcie indywidualnych procesów interpretacyjnych przez te wszystkie podmioty z branży ubezpieczeniowej, które takiego procesu jak dotąd nie rozpoczęły.

Niekonsekwentna odpowiedź

Minister finansów w interpretacji ogólnej nie dostrzega bowiem tez wyrażanych przez sądy administracyjne, a jego wykładnia wydaje stać się nie tylko w sprzeczności z tymi tezami, ale także z zasadami interpretacji przepisów VAT, jako regulacji zharmonizowanych w Unii Europejskiej. Nie bierze ona także pod uwagę planowanych uściślających zmian w zakresie zwolnień z VAT, przedstawionych przez Komisję Europejską.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na brak konsekwencji ministra finansów.

Uznał on bowiem, że czynności ustalania przyczyn i okoliczności zdarzeń losowych, jak również ustalania wysokości szkód oraz rozmiaru odszkodowań oraz innych świadczeń należnych uprawnionym z umów ubezpieczenia, a także czynności wypłacania odszkodowań i innych świadczeń należnych z tytułu umów ubezpieczenia mogłyby korzystać ze zwolnienia z VAT, gdyby były wykonywane przez podmiot działający jak zakład ubezpieczeń. Tym samym można domniemywać, że zdaniem ministra czynności te stanowią integralny element usług ubezpieczeniowych w rozumieniu regulacji VAT.

Niezrozumiałe jest więc, że jednocześnie zdaniem ministra czynności te nie spełniają warunku określonego w art. 43 ust. 13 ustawy o VAT, a zatem nie są elementem usługi ubezpieczeniowej, stanowiącym odrębną całość, właściwym i niezbędnym do świadczenia usługi ubezpieczeniowej.

Orzecznictwo ETS

Zarówno polskie jak i europejskie regulacje dotyczące zwolnień z VAT usług ubezpieczeniowych i finansowych oraz usług do nich pomocniczych nie zawierają kryterium podmiotowego, kluczowym i jedynym elementem jest natura świadczonych usług. Potwierdza to orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który np. w sprawie AXA UK plc (C-175/09) orzekł, że „czynności zwolnione z  opodatkowania na mocy art. 13 część B lit. d  pkt 3 szóstej dyrektywy określa się ze względu na charakter świadczonych usług, a nie ze względu na podmiot będący usługodawcą lub usługobiorcą”.

Takie podejście jest również zgodne z inną podstawową zasadą interpretacji zwolnień z VAT na bazie regulacji europejskich. Z orzecznictwa wynika bowiem, że  zwolnienia przewidziane w dyrektywie VAT stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego, które mają na celu uniknięcie rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi w stosowaniu systemu podatku.

Tak uznał Trybunał np. w wyroku w sprawie Card Protection Plan (C-349/96). Dodatkowo, należy podkreślić, iż w wyroku w sprawie Komisja v. Grecja (C-13/06) ETS uznał wprost za istotny element właściwy usłudze ubezpieczeniowej wykonanie świadczenia objętego umową ubezpieczenia.

Trudno zatem zgodzić się ze stwierdzeniem ministra finansów, że usługi ustalania okoliczności powstania szkody, lustrowania miejsca zdarzenia, szacowania szkody powstałej w czasie zdarzeń losowych czy przygotowania dokumentacji dotyczącej zgłoszonego przez poszkodowanego zdarzenia nie spełniają warunku specyficznych (właściwych) i istotnych funkcji usługi ubezpieczeniowej. Jednocześnie, podniesiony przez ministra argument, że tego typu usługi mogą występować w innych niż ubezpieczenia dziedzinach życia, nie oznacza, iż takie usługi nie mogą być właściwe dla działalności ubezpieczeniowej.

Taki argument nieznajduje także uznania w oczach sądów polskich np. w wyroku z 18 kwietnia 2012 r. (I SA/Wr 188/12) Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uznał, że „w przepisie art. 43 ust. 13 ustawy o VAT brak jest wymogu, aby przedmiotowe usługi (tu w stanie faktycznym oceny ryzyka, ale odpowiednio można podstawić usługi likwidacji szkód) były charakterystyczne tylko dla danej usługi, nie mogąc jednocześnie być wykorzystywane w innym celu”. Jednocześnie mogą nie być właściwe dla takiej innej działalności.

Uznana przez ministra finansów czynność „rozpatrywania roszczeń” jako właściwa dla działalności ubezpieczeniowej, a tym samym korzystająca ze zwolnienia VAT na podstawie art. 43 ust. 13 ustawy VAT też przecież może dotyczyć innych dziedzin życia. Można przecież rozpatrywać roszczenia wobec zakładu ubezpieczeń, ale również wobec np. sprzedawcy samochodów czy firmy telekomunikacyjnej.

Jakub Żak doradca podatkowy, partner w Zespole Instytucji Finansowych Deloitte

Jakub Żak doradca podatkowy, partner w Zespole Instytucji Finansowych Deloitte

Mimo że projekt zmiany dyrektywy oraz projekt rozporządzenia znajdują się dopiero na etapie prac legislacyjnych i nie stanowią jeszcze źródła obowiązującego prawa, to jednak można uznać, że już teraz są wskazówką interpretacyjną dla wykładni obecnie obowiązujących przepisów ustawy o VAT.

Wskazał na to np. Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z 7 kwietnia 2010 r. (I FSK 460/10) będącym pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie tzw. ubezpieczeń w leasingu.

Sąd stwierdził w nim, że zasadne jest twierdzenie, że zawarte we wniosku Komisji Europejskiej komentarze odnośnie charakteru zmian (jako zmian doprecyzowujących) stanowią istotną wskazówkę dotyczącą kierunku pożądanej interpretacji obecnie obowiązujących przepisów dyrektywy VAT. To dlatego, że odwołują się one do woli prawodawcy wspólnotowego i rozumienia obecnie obowiązujących przepisów.

Wskazuje to, że zamiarem Komisji nie jest zmiana zakresu zwolnienia, a jedynie usankcjonowanie obecnego zakresu zwolnienia przewidzianego w dyrektywie VAT i określonego w orzecznictwie ETS. W związku z tym, usługi ubezpieczeniowe (i finansowe) wskazane w projekcie zmiany dyrektywy i projekcie rozporządzenia już obecnie powinny korzystać ze zwolnienia z VAT.

W konsekwencji usługi pomocnicze do usług ubezpieczeniowych takie jak likwidacja szkód nie powinny być obciążone VAT. Są one bowiem częścią składową usługi ubezpieczeniowej, stanowiącą odrębną całość i posiadającą specyficzne oraz istotne cechy usługi ubezpieczeniowej zwolnionej z opodatkowania.