Tak uznała Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 5 czerwca 2012 r. (PTPP1/443-178/12-4/MW).

Politechnika prosiła o potwierdzenie, że nieodpłatne przekazanie książek (publikacji naukowych), stanowiących dorobek naukowy pracowników naukowo-badawczych politechniki, na rzecz bibliotek innych uczelni, które w zamian za to przekażą jej własne książki (publikacje naukowe), jak również nieodpłatne przekazanie książek (publikacji naukowych) na rzecz własnych pracowników politechniki w celach naukowo-dydaktycznych podlega zwolnieniu z VAT. Uczelnia zwróciła uwagę, że głównym celem przekazania (wymiany) publikacji naukowych nie jest osiągnięcie przez nią dodatkowego dochodu.

Zdaniem pytającego jest to dostawa towaru ściśle związana z usługami świadczonymi przez uczelnię (politechnikę) w zakresie kształcenia na poziomie wyższym, dla której art. 43 ust. 1 pkt 26 lit. b ustawy o VAT przewiduje zwolnienie z opodatkowania. Warto zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 43 ust. 17 ustawy o VAT zwolnienie to nie ma zastosowania w przypadku, gdyby omawiana dostawa towarów: nie była niezbędna do wykonania usługi podstawowej lub gdy jej głównym celem byłoby osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, poprzez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Izba skarbowa uznała stanowisko uczelni za nieprawidłowe, stwierdzając, że takie przekazanie towarów nie może być traktowane jako ściśle związane z usługami podstawowymi świadczonymi przez politechnikę, którymi zgodnie z ustawą z 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym jest prowadzenie działalności poprzez prowadzenie badań i kształcenie studentów.

Izba Skarbowa w Łodzi wskazała, że w opisywanym stanie faktycznym beneficjentami będą bowiem inne podmioty (tj. biblioteki innych uczelni, pracownicy dydaktyczni politechniki) niż odbiorcy świadczonej przez politechnikę usługi podstawowej w zakresie kształcenia, tj. jej studenci. Jednocześnie, zdaniem organu, z opisu sprawy nie wynika, że bez usługi dodatkowej, czyli dostawy książek dla innych uczelni oraz dla własnych pracowników, politechnika nie mogłaby świadczyć usług w zakresie kształcenia. Zatem, zdaniem izby skarbowej, nie można mówić, że darowizna książek posiada cechę niezbędności, o której mowa w przepisach warunkujących zwolnienie z VAT dla tego rodzaju usług.

Organ wskazał także na to, że wynagrodzenie może mieć charakter zarówno pieniężny, jak i rzeczowy (np. barter). W tej sprawie zapłatą dla politechniki będzie otrzymany towar, czyli publikacje naukowe pochodzące z wymiany. Konkludując, izba stwierdziła, że przekazanie przez wnioskodawcę książek w zamian za inne książki jest odpłatną dostawą towarów, która w rozumieniu ustawy o VAT będzie podlegać opodatkowaniu.

Komentarz eksperta:

Katarzyna Lewandowska, doradca podatkowy, starszy konsultant w Dziale Prawnopodatkowym PwC

Zakresem zwolnienia przewidzianym ustawą o VAT objęta jest m.in. dostawa towarów ściśle związana z usługą podstawową, jaką jest usługa w zakresie kształcenia wyższego. Dodatkowo dostawa taka musi być również niezbędna do wykonania usługi kształcenia. Ani ustawa o VAT, ani dyrektywa VAT nie definiuje wprost istoty związku tych świadczeń dodatkowych z usługą podstawową.

Pewnych wskazówek można szukać w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, który stwierdził, że przez dostawę towarów „ściśle związaną" z usługą edukacji należy rozumieć taką dostawę towarów, która ma rzeczywiście charakter pomocniczy względem świadczenia głównego, tzn. jeżeli nie stanowi celu samego w sobie, lecz środek służący jak najlepszemu skorzystaniu ze świadczenia głównego (np. wyrok ETS z 14 czerwca 2007 r. w sprawie Horizon College, C-434/05).

Należałoby się zastanowić, czy udostępnianie książek innym bibliotekom i własnym nauczycielom jest niezbędne do osiągnięcia celów edukacyjnych i w związku z tym jest dostawą towarów ściśle związaną z usługami w zakresie kształcenia wyższego. Nie da się ukryć, że działalność taka jest szczególnie istotnym elementem działalności edukacyjnej, a umożliwienie studentom i pracownikom naukowym korzystania z książek logicznie wpisuje się w ramy świadczenia usługi edukacyjnej. Z drugiej jednak strony działalność ta ma na celu jedynie ułatwienie świadczenia nauczania. Stąd też istnieją wątpliwości, czy taka dostawa jest działalnością ściśle związaną z usługą edukacyjną i czy powinna korzystać ze zwolnienia z VAT. Nie da się ukryć, że stosując takie zwolnienie, podatnik stąpa po cienkim lodzie.

Należy jednak zwrócić uwagę, że w cytowanym wyżej wyroku ETS podkreślił, że nie jest konieczne, żeby usługi (dostawa towarów) ściśle związane z edukacją były świadczone bezpośrednio na rzecz własnych studentów. W związku z tym można się zastanowić nad słusznością uzasadnienia przytoczonego przez organ podatkowy.