Celem uzyskania interpretacji przepisów prawa podatkowego jest nie tylko weryfikacja, czy podjęte albo planowane działania wywołują przewidywany przez wnioskodawcę skutek w prawie podatkowym.

Odpowiedź organu podatkowego przede wszystkim chroni wnioskodawcę – zastosowanie się do interpretacji nie może mu zaszkodzić. Przed zadaniem pytania warto wiedzieć, jaki jest zakres ochrony zapewnianej przez interpretacje oraz jakie trzeba spełnić warunki, aby z niej skorzystać.

Interpretacja nie wiąże…

Na wstępie warto zaznaczyć, że interpretacja indywidualna wydana z upoważnienia ministra finansów nie jest wiążąca ani dla wnioskodawcy, ani dla organu podatkowego. Powoduje to, że z jednej strony wnioskodawca nie ma obowiązku zastosowania się do wykładni przepisów zaprezentowanej w interpretacji. Z drugiej strony organ podatkowy nie ma obowiązku uwzględnić interpretacji przy rozstrzygnięciu danej sprawy, np. przy wydaniu decyzji.

Takie stanowisko jest powszechnie prezentowane w orzecznictwie, np. w wyroku z 15 lutego 2011 r. (I SA/Rz 546/10) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie wskazał, że wydane interpretacje nie wiążą ani wnioskodawcy, ani organów podatkowych. Zdaniem sądu oznacza to, że mimo uzyskania przez wnioskodawcę interpretacji organ podatkowy może wszcząć postępowanie i wydać decyzję, w której określi bądź ustali wysokość zobowiązania podatkowego, nie uwzględniając w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej interpretacji uzyskanej przez wnioskodawcę.

…ale i tak chroni

Nie oznacza to jednak, że wnioskodawca nie jest chroniony korzystną dla niego interpretacją. Z ordynacji podatkowej wynika bowiem, że zastosowanie się przez wnioskodawcę  do interpretacji nie może mu szkodzić.

W praktyce oznacza to, że w zakresie związanym z zastosowaniem się do interpretacji, która nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, nie nalicza się odsetek za zwłokę oraz nie wszczyna się postępowań o przestępstwa lub wykroczenia skarbowe, a postępowania wszczęte umarza. Jeśli  interpretacja została doręczona, zanim  wnioskodawca podjął działania wywołujące określone skutki podatkowe, jest on także zwolniony z podatku.

To wszystko zależy jednak od tego, czy stan faktyczny (zdarzenie przyszłe) opisany we wniosku o interpretację odpowiada temu, co faktycznie zaszło.

Przepisy podatkowe nie określają, czy przedstawiony we wniosku opis zdarzenia (stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego) ma w każdym szczególe odpowiadać rzeczywistości, czy też możliwe są różnice co do elementów nieistotnych dla sprawy.

Precyzyjny opis zdarzenia

Z jednej strony wydaje się, że nawet nieistotne różnice mogą jednak spowodować odmowę udzielenia ochrony wnioskodawcy. Ochrona ta ma bowiem charakter szczególny, bezpośrednio związany z zachowaniem się podatnika, zgodnym z interpretacją.

W wyroku z 15 listopada 2010 r. (I SA/Gl 782/10) WSA w Gliwicach wskazał, że interpretacja wiąże tylko i wyłącznie w przedstawionym stanie faktycznym. Podatnik nie jest chroniony, jeśli stan faktyczny będzie odbiegał od rzeczywistości. Weryfikacja okoliczności jest możliwa w toku kontroli podatkowej bądź kontroli skarbowej, a następnie w toku postępowania podatkowego. Jeżeli stan faktyczny nie zgadza się z opisanym we wniosku, podatnik ponosi wszelkie negatywne tego konsekwencje.

Z drugiej strony tak rygorystyczne stanowisko może budzić wątpliwości. Wydaje się, że drobne odstępstwa pomiędzy treścią wniosku a rzeczywistą sytuacją, niemające wpływu na wykładnię przepisów prawa podatkowego, nie powinny skutkować tak daleko idącymi skutkami jak odmowa udzielenia ochrony podatnikowi.

Kogo chroni interpretacja

Warto wskazać, że możliwe jest wystąpienie o interpretację wyłącznie w ramach własnych obowiązków podatkowych. Nie jest dopuszczalne zadanie pytania np. o obowiązki podatkowe ciążące na kontrahencie. Ochrony nie zapewnia podatnikowi także interpretacja wydana dla innego podmiotu, nawet jeżeli dotyczy analogicznego stanu faktycznego.

W wyroku z 15 grudnia 2011 r. (I SA/Kr 1810/11) WSA w Krakowie wskazał, że wniosek może złożyć tylko osoba, która po wydaniu interpretacji mogłaby skorzystać z gwarancji, że zastosowanie się do uzyskanej interpretacji nie może jej szkodzić. Sąd podkreślił, że do uzyskania interpretacji indywidualnej legitymowany jest podmiot, dla którego określony stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe może rodzić konsekwencje w sferze stosunków prawnopodatkowych.

Przedmiotem interpretacji mogą być zatem sytuacje faktyczne, które potencjalnie powodują powstanie obowiązku podatkowego lub zobowiązania podatkowego po stronie wnioskodawcy lub które dotyczą sfery odpowiedzialności podatkowej tego podmiotu.

Pamiętać przy tym należy, że istnieją wyjątki od tej reguły dotyczące np. osób planujących założenie spółki, oddziału lub przedstawicielstwa. Wówczas możliwe jest uzyskanie interpretacji dotyczącej planowanej działalności podmiotu, który ma być zakładany.

Kompleksowa ochrona

Zasada nieszkodzenia dotyczy zarówno sytuacji, w której wnioskodawca zastosował się do interpretacji przed jej zmianą lub doręczeniem organowi podatkowemu odpisu prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego uchylającego interpretację, jak również w przypadku nieuwzględnienia jej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej.

Ochrona ma zatem charakter kompleksowy, tj. obejmuje zarówno sytuację, w której sąd uchylił interpretację, jak i przypadek, kiedy interpretacja nadal funkcjonuje w obrocie prawnym, jednak organ podatkowy w trakcie postępowania zajął stanowisko odmienne niż wyrażone w interpretacji.

Zakres ochrony

Ochrona przewidziana przez zasadę nieszkodzenia, zgodnie z ordynacją podatkową, realizuje się przede wszystkim poprzez zwolnienie z zapłaty podatku, nienaliczanie odsetek za zwłokę oraz odstąpienie od prowadzenia postępowania karnego skarbowego. W doktrynie wskazuje się, że ochrona może mieć charakter węższy albo szerszy.

Węższa ochrona przysługuje, jeżeli skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce przed doręczeniem interpretacji indywidualnej. W przypadku jej zmiany lub nieuwzględnienia w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej wnioskodawca nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej skarbowej, jak również nie nalicza się w stosunku do niego odsetek.

Ciąży jednak na nim obowiązek zapłaty podatku.

Ochronę szerszą uzyskuje się, jeżeli skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce po doręczeniu interpretacji indywidualnej. Nieprawidłowe wykonanie zobowiązania musiało wynikać z zastosowania się do zmienionej lub nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej interpretacji. Wnioskodawca będzie wówczas zwolniony z obowiązku zapłaty podatku w zakresie wynikającym ze zdarzenia będącego przedmiotem interpretacji.

Przewidziane w przepisach uniknięcie odpowiedzialności karnej skarbowej w związku ze zmianą lub nieuwzględnieniem interpretacji wydaje się niejako zbędne. Podkreślić bowiem należy, że przesłanką poniesienia odpowiedzialności przewidzianej w przepisach kodeksu karnego skarbowego jest stwierdzenie, że popełniony czyn ma charakter zawiniony.

Trudno uznać, że wnioskodawca, który zastosuje się do wydanej dla niego interpretacji, będzie działał w sposób zawiniony. Niemniej jednak można uznać, że jest to działanie mające na celu dodatkowe zabezpieczenie interesów wnioskodawcy przed działaniem organów podatkowych.

Dominika Dragan-Berestecka jest doradcą podatkowym w kancelarii Ożóg i Wspólnicy

Aleksandra Kasińska jest konsultantką w tej kancelarii