Spadkobierca płaci podatek od całego przychodu z funduszu

Tak orzekł WSA w Poznaniu 18 kwietnia 2012 r. (I SA/Po 193/12).

Podatniczka zwróciła się z wnioskiem o wydanie interpretacji. Wskazała, że jej mąż nabył jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych za pieniądze z majątku wspólnego. Mąż zmarł. Cały majątek odziedziczyła po nim wnioskodawczyni. Następnie wycofała pieniądze z funduszu i uzyskała kwotę niższą niż zainwestowana przez męża. Fundusz pobrał bowiem 19 proc. PIT.

Wnioskodawczyni zapytała, czy miała obowiązek zapłaty podatku? A jeśli tak, to czy obowiązek ten dotyczy całości umarzanych jednostek, czy też tylko części przypadającej na udział zmarłego w majątku wspólnym? Jej zdaniem podatek nie powinien być w ogóle pobierany. Nawet jednak przy niekorzystnej wykładni ustawy o PIT, podatek powinien być potrącony jedynie od połowy umarzanych jednostek (taki był udział męża w majątku wspólnym).

Organ podatkowy nie zgodził się z tym. Powołał się na art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT. Zgodnie z nim wydatki na nabycie jednostek uczestnictwa nie podlegają zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów w momencie ich poniesienia, lecz dopiero w momencie ich odkupienia albo umorzenia. Organ wyjaśnił jednak, że wnioskodawczyni nie poniosła wydatków, więc podatek należy pobrać od całości przychodu.

Sąd uchylił interpretację, ponieważ fiskus nie odniósł się do drugiego pytania (wnioskodawczyni podkreślała, że tylko połowę jednostek odziedziczyła).

WSA w Poznaniu wyjaśnił jednak, że nie można zgodzić się, że podatniczka mogła pomniejszyć przychód o koszty związane z nabyciem jednostek uczestnictwa. Należy bowiem rozróżnić dwie sytuacje: odpłatne nabycie jednostek i nieodpłatne ich nabycie (np. w spadku).

—Klaudia Kurzawińska współpracowniczka Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte

Komentuje Aldona Szady-Ślaska doradca podatkowy,menedżer w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)

Istota sporu w tej sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy małżonek, który pozostawał ze zmarłym nabywcą jednostek funduszu w małżeńskiej ustawowej wspólności majątkowej, ma prawo, zbywając jednostki po śmierci współmałżonka, do odliczenia kosztów uzyskania przychodu. Zgodnie z jednolitym stanowiskiem władz skarbowych oraz przeważającą linią orzecznictwa, prawo do uwzględnienia kosztów przysługuje wyłącznie tej osobie, która je rzeczywiście poniosła.

Trzeba też pamiętać, że koszty nabycia jednostek funduszu można uwzględnić dopiero w momencie ich zbycia, co wynika z art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT. Władze skarbowe uważają więc, że spadkobierca nie może odliczać od przychodu kosztów nabycia jednostek poniesionych przez spadkodawcę. Za taką wykładnią opowiedział się też Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 2 grudnia 2011 r. (II FSK 2557/10).

W omawianym wyroku z 18 kwietnia 2012 r. WSA w Poznaniu słusznie jednak podważył interpretację fiskusa. To prawda, że fundamentalną zasadą w podatkach dochodowych jest, że potrącane koszty muszą być immanentnie związane z uzyskiwanym przez podatnika przychodem. Tym samym podatnik odliczyć może koszty poniesione przez siebie (a nie inną osobę).

Jako że nabycie jednostek w drodze spadku następuje pod tytułem darmnym, siłą rzeczy spadkobierca nie ponosi kosztów ich nabycia. Nie może zatem pomniejszyć przychodu z ich zbycia o koszty nabycia. Sąd jednak zgodził się z podatniczką, że stanowisko fiskusa nie uwzględnia przepisów kodeksu rodzinnego oraz prawa cywilnego. Organ nie wziął pod uwagę, że skoro małżonkowie pozostawali we wspólności ustawowej, to jednostki zostały nabyte ze środków wspólnych i weszły do majątku wspólnego.

Tym samym, w momencie śmieci męża, z mocy prawa połowa jednostek przypadła żonie jako jej własność i w stosunku do tych jednostek podatniczce przysługuje prawo do odpowiedniego odliczenia kosztów ich nabycia. Tylko druga połowa jednostek weszła w skład masy spadkowej. Jedynie ta część podlegała dziedziczeniu, a zatem tylko wobec części spadkowej można mówić o nabyciu (przez żonę i ewentualne innych spadkobierców) pod tytułem darmnym i odmówić prawa do odliczenia kosztów.

Warto wspomnieć, że pojawiły się także bardziej korzystne dla spadkobierców wyroki sądów, w myśl których koszty uzyskania przychodów należy ustalić z uwzględnieniem reguł następstwa prawnego przewidzianego w art. 97 § 1 ordynacji podatkowej.

Tak uznał WSA w Warszawie w orzeczeniu z 8 lipca 2011 (III SA/Wa 821/11). Zgodnie z tym poglądem, prawo do odliczenia kosztów jest przejmowane jako „majątkowe prawo przewidziane w przepisach prawa podatkowego” przez spadkobierców.

WSA w Gorzowie Wielkopolskim w wyroku z 12 stycznia 2012 r. (I SA/Go 1140/11)

uznał nawet, że uprawnienie do zaliczenia wydatku na nabycie jednostek w ciężar kosztów uzyskania przychodów powstaje już w momencie jego poniesienia, natomiast art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT jedynie odracza w czasie moment uwzględnienia tego wydatku w kosztach podatkowych.