Aby zwolnić się z tego obowiązku, mogą zamienić pożyczkę na udziały w spółce.
Stawka podatku
Podatek dochodowy z tytułu wypłacanych za granicę odsetek od pożyczek pobiera się w wysokości 20 proc. przychodów (art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT). Zawarte przez Polskę umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zazwyczaj wprowadzają jednak korzystniejsze stawki podatku u źródła. Przykładowo umowa z Luksemburgiem przewiduje dla odsetek stawkę podatku w wysokości 10 proc., a umowy z Niemcami, Norwegią i Holandią – 5 proc. Z kolei umowy z Francją i Szwecją w ogóle nie przewidują możliwości opodatkowania odsetek w państwie źródła.
Udziały w zamian
Rozwiązaniem pozwalającym na uniknięcie konieczności poboru w Polsce podatku u źródła z tytułu odsetek od pożyczki od podmiotu zagranicznego może być ich konwersja na udziały w polskiej spółce. Polega ona na wniesieniu wierzytelności z tytułu odsetek w formie wkładu niepieniężnego na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego polskiej spółki.
Możliwe jest również wniesienie jedynie nieznacznej części takiego wkładu na pokrycie kapitału zakładowego, natomiast nadwyżka przelana zostanie do kapitału zapasowego jako tzw. agio. Przykładowo zatem kapitał zakładowy polskiej spółki może zostać podwyższony jedynie o 1 proc. wartości odsetek, natomiast pozostałe 99 proc. tej wartości podwyższy wówczas kapitał zapasowy.
Bez przychodu
Co do zasady nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce kapitałowej objętych w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część jest przychodem dla celów CIT (art. 12 ust. 1 pkt 7 ustawy o CIT). Jednak gdy udziały obejmowane są przez podmiot zagraniczny, przepis ten należy interpretować z uwzględnieniem właściwych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Większość zawartych przez Polskę umów wskazuje, że dochody z przeniesienia tytułu własności majątku innego niż majątek nieruchomy bądź ruchomy podlegają opodatkowaniu tylko w tym państwie, w którym osoba przenosząca tytuł własności ma miejsce zamieszkania lub siedzibę. W konsekwencji wniesienie wierzytelności z tytułu odsetek od pożyczek aportem do polskiej spółki w zamian za jej udziały podlega opodatkowaniu w kraju siedziby podmiotu wnoszącego aport. Objęcie udziałów w polskiej spółce przez zagranicznego udziałowca na skutek konwersji wierzytelności z tytułu odsetek od pożyczek na kapitał nie podlega więc CIT w Polsce.
Z kolei powstanie po stronie zagranicznego podmiotu przychodu z tytułu odsetek na terytorium Polski (art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT) uzależnione jest od uznania, że konwersja na kapitał wierzytelności z tytułu odsetek od pożyczek jest równoznaczna z ich wypłatą.
Nie dochodzi do wypłaty odsetek
Organy podatkowe w niektórych interpretacjach twierdzą, że pojęcie „wypłata" powinno być rozumiane szeroko, nawet w razie braku przepływu należności z rachunku pożyczkobiorcy na rachunek pożyczkodawcy (m.in. interpretacje Izby Skarbowej w Warszawie z 20 grudnia 2010 r., IPPB5/423-626/10-3/IŚ, oraz z 20 kwietnia 2011 r., IPPB5/ 423-56/11-4/PS). Moim zdaniem jednak obowiązujące przepisy ustawy o CIT nie dają podstaw do tak szerokiej interpretacji.
W świetle art. 26 ust. 7 ustawy o CIT przez wypłatę odsetek należy rozumieć wykonanie zobowiązania w jakiejkolwiek formie, w tym poprzez zapłatę, potrącenie lub kapitalizację odsetek. Jednak w przypadku konwersji wierzytelności na kapitał nie można w ogóle mówić o wykonaniu zobowiązania. Wynika to przede wszystkim z tego, że konwersja jest cesją wierzytelności z tytułu odsetek, w wyniku której wierzytelność nie zostaje uregulowana, lecz następuje zmiana wierzyciela. Ponieważ w wyniku cesji wierzycielem stanie się dłużnik tej wierzytelności, wygasa ona z mocy prawa nie będąc wykonaną (jest to tzw. konfuzja). Tymczasem wygaśnięcie zobowiązania nie może być utożsamiane z faktyczną zapłatą odsetek (tak wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16 czerwca 2011 r., III SA/Wa 2882/10). Nie można również uznać, że na skutek konwersji wierzytelności odsetkowej na kapitał dojdzie do zapłaty odsetek przez pożyczkobiorcę na rzecz pożyczkodawcy. Takie stanowisko podzieliła również Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 31 maja 2010 r. (ITPB3/423-81c/10/MT).
W efekcie konwersja wierzytelności z tytułu odsetek od pożyczek od zagranicznego udziałowca na kapitał nie wiąże się z powstaniem po stronie zagranicznego pożyczkodawcy przychodu z tytułu odsetek. Tym samym polska spółka nie będzie zobowiązana do poboru podatku u źródła z tego tytułu.
Operacja neutralna dla spółki
Po stronie pożyczkobiorcy taka operacja również pozostanie neutralna na gruncie CIT. Zarówno bowiem ta część wartości odsetek, która zostanie przekazana na kapitał zakładowy, jak również pozostała część przelana do kapitału zapasowego nie będzie przychodem spółki (art. 12 ust. 4 pkt 4 i 11 ustawy o CIT). Należy natomiast zwrócić uwagę na art. 16 ust. 7 ustawy o CIT, w świetle którego wartość kapitału zakładowego spółki dla celów niedostatecznej kapitalizacji określa się bez uwzględnienia tej części kapitału, jaka została pokryta wierzytelnościami z tytułu pożyczek oraz odsetek od tych pożyczek. W efekcie tej operacji nie zostałby więc podniesiony limit zadłużenia, który należy brać pod uwagę przy niedostatecznej kapitalizacji.
Autor jest menedżerem w departamencie doradztwa podatkowego ECA Auxilium
Skutki w VAT i PCC
Wniesienie wierzytelności z tytułu odsetek od pożyczek do polskiej spółki nie podlega VAT. Nie jest bowiem odpłatną dostawą towarów ani odpłatnym świadczeniem usług. Potwierdził to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 4 października 2011 r. (I FSK 537/11).
Konieczność rozliczenia VAT nie zaistnieje również po stronie polskiej spółki. Otrzymując od pożyczkodawcy wierzytelność, pożyczkobiorca nie przejmuje ryzyka niewypłacalności dłużnika, co jest możliwe przy klasycznym zakupie wierzytelności. Ryzyko takie w ogóle nie zaistnieje, dojdzie bowiem do wygaśnięcia wierzytelności w wyniku tzw. konfuzji. Nie może być więc mowy także o uzyskaniu przez pożyczkobiorcę wynagrodzenia za przejęcie ryzyka związanego z zakupem wierzytelności. Należy również wskazać na brak elementu odpłatności, co wynika z tego, że cesja wierzytelności odbywa się za cenę emisyjną równą nominalnej wartości wierzytelności.
Istnieją też jednak odmienne interpretacje organów podatkowych w tej kwestii. Wskazują one, że wniesienie wierzytelności odsetkowej w zamian za udziały w podwyższonym kapitale zakładowym jest świadczeniem usługi po stronie otrzymującego taką wierzytelność, polegającej na uwolnieniu wnoszącego wierzytelność od ciężaru jej egzekwowania (tak interpretacja Izby Skarbowej w Warszawie z 16 grudnia 2010 r., IPPP2/443-721/10-2/MM).
Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC) jedynie podwyższenie kapitału zakładowego traktowane jest jako zmiana umowy spółki.
Dlatego polska spółka, której kapitał jest podwyższany, za podstawę opodatkowania PCC przyjmie tę część wartości odsetek, która zostanie przekazana na kapitał zakładowy.
Pozostała wartość odsetek przekazana na kapitał zapasowy nie będzie opodatkowana PCC.