Nie zmienia tego fakt, że w rozporządzeniu ministra finansów regulującym zasady poboru tego podatku jest mowa o NIP.

Przepisy dotyczące NIP zostały zmienione przez ustawę z 29 lipca 2011 o zmianie ustawy o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 171, poz. 1016). Weszła ona w życie 1 września.

Po tej nowelizacji co prawda nadal obowiązuje zasada, że obowiązkowi ewidencyjnemu podlegają osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które na podstawie odrębnych ustaw są podatnikami, ale zmiana ta wprowadziła dualizm identyfikatorów podatkowych.

Zgodnie bowiem z nowym brzmieniem art. 3 ust. 1 ustawy o NIP identyfikatorem podatkowym jest:

- numer PESEL – w przypadku podatników będących osobami fizycznymi objętymi rejestrem PESEL nieprowadzących działalności gospodarczej lub niebędących zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług;

- NIP – dla innych podmiotów podlegających obowiązkowi ewidencyjnemu.

Z tego wynika, że NIP posługują się osoby fizyczne, które:

- prowadzą działalność gospodarczą;

- są zarejestrowanymi podatnikami VAT;

- nieobjęte systemem PESEL (np. osoby mające miejsce zamieszkania za granicą).

Po nowelizacji w ustawie o NIP pojawił się jeszcze jeden nowy przepis. Jest to art. 3a. Zgodnie z nim jeśli z odrębnych przepisów wynika obowiązek podawania NIP, to obowiązek ten dotyczy wyłącznie podmiotów, które są obowiązane posiadać go na podstawie ustawy o NIP. Ta klauzula generalna jest wynikiem pewnego „pójścia na łatwiznę” przez legislatorów. Dzięki temu nie musieli oni zadać sobie trudu wyeliminowania przepisów wprowadzających obowiązek podawania NIP.

Klauzula ta będzie miała zastosowanie, np. gdy jedna ze wskazanych osób będzie podpisywać akt notarialny. Przepisy dotyczące sposobu pobierania podatku przez notariuszy działających w charakterze płatników nadal przewidują bowiem konieczność podania przez nich NIP podatnika w prowadzonym rejestrze.

Obowiązek ten dotyczy podatku od czynności cywilnoprawnych oraz podatku od spadków i darowizn. Obecnie przepis ten należy interpretować w ten sposób, że uwzględniany przez notariuszy powinien być odpowiedni „identyfikator podatkowy” (czyli w zależności od statusu podatnika PESEL lub NIP).

—Adam Bartosiewicz doktor nauk prawnych, wspólnik w kancelarii doradztwa podatkowego EOL