Czy status rezydencji podatkowej osoby przemieszczającej się po terytorium UE ma wpływ na określenie mającego zastosowanie ustawodawstwa w kontekście zabezpieczenia społecznego? Może mieć jedynie pomocnicze znaczenie.

Co do zasady bowiem, państwo, w którym mobilna osoba rozlicza się ze swoich światowych podatków od swoich dochodów, nie musi automatycznie być, a często nie jest jednocześnie tym krajem, do systemu którego powinna odprowadzać składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.

[srodtytul]Grunt to dobrze wskazać[/srodtytul]

Osoba, która prowadzi aktywność równolegle na terytorium kilku państw UE, Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) lub Szwajcarii, bądź też osoba, która tymczasowo przenosi swoją aktywność z jednego do drugiego państwa członkowskiego, musi prawidłowo określić

- państwo lub państwa, w których będzie odprowadzała podatek od dochodów indywidualnych (w Polsce podatek dochodowy od osób fizycznych), oraz

- kraj, do systemu którego będzie wpłacała składki na zabezpieczenie społeczne.

Jeżeli chodzi o podatek od dochodów indywidualnych, to może go opłacać równocześnie w kilku krajach, przy czym tylko jeden z nich powinien być uznany za kraj jej rezydencji podatkowej.

Rezydent podatkowy, a więc osoba mająca miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w danym kraju, będzie zobowiązany do zadeklarowania władzom podatkowym swoich całkowitych dochodów uzyskanych na terytorium tego kraju i poza jego granicami (zgodnie z koncepcją nieograniczonego obowiązku podatkowego).

Powinna przy tym pamiętać, że ma prawo skorzystać z metod unikania podwójnego opodatkowania (wynikających z umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub krajowych przepisów podatkowych), obliczając podatek uwzględniający również te dochody, które zostały już opodatkowane w innych państwach.

Jeżeli natomiast chodzi o obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne, to w ramach UE powinny być one odprowadzane, w danym okresie, tylko w jednym państwie członkowskim. Przepisy rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (regulacje koordynacyjne) nie przewidują możliwości opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne równocześnie w kilku krajach.

Są one odprowadzane od wszystkich uzyskanych przez ubezpieczonego dochodów stanowiących tytuł do ubezpieczenia tylko w jednym państwie członkowskim.

Powstaje zatem pytanie, czy kraj, w którym dana osoba (będąca zarówno podatnikiem, jak i ubezpieczonym) jest rezydentem podatkowym, powinien być automatycznie uznany za kraj, w którym odprowadzane są obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne?

[srodtytul]Zazwyczaj bez wpływu…[/srodtytul]

Zasadniczo regulacje koordynacyjne nie uzależniają oceny danego stanu faktycznego na gruncie zabezpieczeń społecznych od ich następstw podatkowych. Dlatego możliwe jest, że dana osoba będzie rezydentem podatkowym w jednym państwie UE, a w innym będzie podlegała ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych.

[ramka][b]Przykład[/b]

Osoba wykonująca pracę najemną w kraju Y może

- podlegać ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych kraju Y (zgodnie z ogólną zasadą miejsca wykonywania pracy, zakładając, że nie jest ona świadczona w warunkach tzw. oddelegowania) oraz jednocześnie

- pozostać rezydentem podatkowym kraju X (swojego kraju macierzystego), jeśli np. utrzyma silniejsze więzi o charakterze osobistym z tym krajem.[/ramka]

[srodtytul]…ale nie zawsze[/srodtytul]

Są jednak sytuacje, w których rezydencja podatkowa może mieć znaczenie, a nawet przeważyć o ustaleniu właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego.

Regulacje koordynacyjne wskazują, że osoba, która wykonuje pracę (zarówno najemną, jak i na własny rachunek) równolegle w dwóch lub w kilku państwach UE, podlega ustawodawstwu kraju, w którym ma miejsce zamieszkania, jeśli spełnione są określone kryteria (m.in. gdy wykonuje znaczną część pracy w tym państwie członkowskim).

Może się jednak zdarzyć tak, że pomiędzy instytucjami dwóch lub kilku państw członkowskich nie będzie jednomyślności w odniesieniu do ustalenia miejsca zamieszkania danej osoby (np. dwa kraje będą twierdziły, że na ich terytorium ubezpieczony ma miejsce zamieszkania).

W takiej sytuacji – zgodnie z art. 11 rozporządzenia wykonawczego – instytucje te ustalają na podstawie wspólnego porozumienia tzw. ośrodek interesów życiowych zainteresowanego. Biorą przy tym za podstawę oceny wszystkie istotne okoliczności, obejmujące m.in. państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych (tj. kraj rezydencji podatkowej).

Status rezydencji podatkowej nie zawsze będzie wiążący dla ustalenia kraju, w którym należy opłacać składki na ubezpieczenia społeczne, nawet w omawianej sytuacji. W razie nieosiągnięcia porozumienia przez instytucje ubezpieczeniowe ostatecznie decydujący będzie zamiar danej osoby, a zwłaszcza powody, które skłoniły ją do przemieszczenia się po terytorium państw członkowskich.

[ramka][b]Jakie to przepisy[/b]

Regulacje koordynacyjne to obowiązujące od 1 maja 2010 r. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE):

- nr 883/2004 z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (zmienione w drodze rozporządzenia (WE) nr 988/2009 z 16 września 2009 r. w celu uwzględnienia wymogów państw członkowskich, które przystąpiły do Unii Europejskiej po przyjęciu rozporządzenia nr 883/2004, oraz ostatnich zmian w pozostałych państwach członkowskich),

- nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 (w tekście rozporządzenie wykonawcze).

Zmodyfikowały one europejski system koordynacji zabezpieczenia społecznego oparty w głównej mierze na rozporządzeniach Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. i nr 574/72 z 21 marca 1972 r. [/ramka]

[ramka][b]Część dla fiskusa[/b]

Dla uprawnionych członków rodziny należności po zmarłym stanowią przychód z praw majątkowych opodatkowany według stawki 18 proc. Tak wynika z art. 41 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?n=1&id=346580]ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 2010 r. nr 51, poz. 307 ze zm.)[/link].

Zaliczkę pobiera pracodawca jako płatnik i przekazuje do urzędu skarbowego do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu poboru.

Po zakończeniu roku podatkowego płatnik po pierwsze uwzględnia potrąconą zaliczkę w rocznej deklaracji PIT-4R składanej do końca stycznia i po drugie w terminie do końca lutego przekazuje podatnikom i urzędom skarbowym imienne informacje PIT-11 o uzyskanym przychodzie i pobranej zaliczce.[/ramka]

[i]Autorka jest starszym menedżerem w PwC[/i]