W myśl art. 87 ust. 6 pkt 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawy o VAT (DzU z 2004 r. nr 54, poz. 535 ze zm.) [/link]na wniosek podatnika złożony wraz z deklaracją podatkową urząd skarbowy jest zobowiązany zwrócić różnicę podatku w terminie 25 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia, w przypadku gdy kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracji podatkowej wynikają np. z faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=29E708147AF09693EF17A110FA7EE453?id=236773]ustawy o swobodzie działalności gospodarczej[/link].
Zgodnie z art. 22 tej ustawy dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje za pośrednictwem rachunku bankowego w każdym przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 euro przeliczonych na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dokonano transakcji.
Art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT nie przewiduje ograniczeń co do formy zapłaty należności. Dlatego też dopuszczalne jest, że jedną z form zapłaty może być potrącenie, które zgodnie z art. 498 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] daje skutek w postaci wzajemnego umorzenia wierzytelności do wysokości niższej z nich. Potrącenie (kompensata) wzajemnych wierzytelności stanowi zapłatę należności.
Zasada ta doznaje ograniczenia, gdy podatnik chce skorzystać z możliwości skrócenia terminu do zwrotu nadwyżki podatku. W sytuacji bowiem określonej w art. 22 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, gdy płatność wynikająca z jednorazowej transakcji przekracza 15 000 euro, obowiązkowo należy dokonać tej zapłaty za pośrednictwem rachunku bankowego.
Istota kompensaty nie polega na przekazaniu określonej realnej kwoty pieniędzy, lecz na uregulowaniu należności poprzez potrącenie jednej wierzytelności z drugą, pod warunkiem że przedmiotem obu są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone co do gatunku, obie są wymagalne i mogą być dochodzone przez sądem lub innym organem państwowym.
Co prawda potrącenie wzajemnych zobowiązań stanowi zapłatę należności również na gruncie ustawy o VAT. Nastąpi też wygaśnięcie zobowiązania. Pozbawia to jednak podatnika możliwości ubiegania się o zwrot różnicy podatku w skróconym terminie – 25 dni.
[ramka][b]Inaczej przy wpłacie na rachunek[/b]
W sytuacji, gdy podatnik reguluje należności w formie potrącenia wzajemnych wierzytelności z kontrahentami, a jednorazowa wartość transakcji przekracza kwotę 15 tys. euro, podatnik:
- powinien dokonać tej zapłaty za pośrednictwem rachunku bankowego,
- w razie wykazania kwoty nadwyżki podatku naliczonego nad należnym ma prawo do zwrotu VAT w terminie 60 dni.[/ramka]