Cena rynkowa nie jest wartością ściśle określoną, lecz mieści się w określonym przedziale. Cena rynkowa za dany towar zależy od wielu okoliczności, w szczególności od:

- cech charakterystycznych dla danych produktów,

- funkcji, jakie wykonują dane podmioty w porównywanych transakcjach, czy też

- strategii gospodarczej przez nie stosowanej.

Przy jej określaniu istotne są również: wielkość, położenie i cechy charakterystyczne danego rynku oraz poziom ryzyka prowadzenia działalności na nim i terminy, warunki płatności, na jakich dokonywana jest transakcja (zob. § 7 – 10 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=75538]rozporządzenia ministra finansów z 10 października 1997 r. w sprawie sposobu i trybu określania dochodów podatników w drodze oszacowania cen w transakcjach dokonywanych przez tych podatników[/link]).

[ramka][b]Przykład 1[/b]

Alfa sp. z o.o. wytworzyła produkty, których jednostkowy koszt wytworzenia wyniósł 1000 zł za sztukę. Produkcja jest sprzedawana przez pośrednika, którym jest spółka powiązana. Po analizie cen rynkowych osoby zarządzające doszły do wniosku, że wartość rynkowa produktów, w zależności od rynku i sposobu ukształtowania transakcji (rozkład funkcji, ryzyko), kształtuje się w granicach 1200 zł – 1300 zł/szt. W zależności od przyjętej ceny rozliczeniowej Alfa na sprzedaży 10 000 sztuk produktów może osiągnąć zysk od 2 000 000 do 3 000 000 zł. Odpowiednio marża zysku pośrednika będzie kształtować się każdorazowo na różnym poziomie.[/ramka]

[srodtytul]Alokacja dochodów[/srodtytul]

Poprzez odpowiednią politykę cen transferowych w obrębie grupy można zminimalizować obciążenia podatkowe (części) dochodów. Wykorzystując istniejące różnice w zakresie wartości rynkowych określonych produktów, można alokować dochody w „atrakcyjnej” podatkowo spółce. Może nią być np. spółka, która ma do rozliczenia stratę podatkową z lat ubiegłych, lub taka, która korzysta ze zwolnienia podatkowego (np. położona w specjalnej strefie ekonomicznej). Może również to być spółka z siedzibą w kraju o niższej w porównaniu z Polską stawce podatkowej czy nawet mającym wyższą stawkę podatkową, ale bardziej liberalne przepisy dotyczące ustalania podstawy opodatkowania.

[srodtytul]Odpowiedni podział zadań[/srodtytul]

Działania optymalizacyjne mogą polegać np. na przypisaniu w ramach określonej transakcji dodatkowych funkcji spółce, której dochody są korzystniej opodatkowane. Może ona wówczas w sposób uzasadniony rościć sobie zapłatę wyższego wynagrodzenia, ponieważ zwiększył się zakres jej świadczeń (funkcji, ryzyka). Bardziej „rentowne” funkcje (procesy) powinny być przyporządkowane spółce, która podlega bardziej atrakcyjnemu opodatkowaniu. Funkcje nieprzynoszące wysokich zysków (np. badawczo-rozwojowe) powinny być przypisane do spółki z siedzibą w państwie o restrykcyjnych przepisach podatkowych (np. wysokiej stawce podatkowej), ale oferującym pomoc publiczną (np. środki pomocowe na prace w zakresie innowacyjności).

[ramka][b]Przykład 2[/b]

Spółka Beta GmbH z siedzibą w Niemczech ma umowę agencyjną z polskim pośrednikiem – spółką z o.o. Gamma (firmy powiązane). Na mocy tej umowy Gamma zobowiązana jest do nawiązywania kontaktów z potencjalnymi i istniejącymi klientami oraz przekazywania określonych informacji biznesowych spółce Beta. Wynagrodzenie Gammy za usługę określono w wysokości 5 proc. od obrotu na zleceniach, w zawarciu których pośredniczyła Gamma. Poprzez przypisanie Gammie funkcji o szerszym zakresie (np. w zakresie planowania sprzedaży, prowadzenia badań rynkowych, obsługi logistycznej transakcji z klientami na rynku polskim) możliwe jest zwiększenie należnego z tego tytułu wynagrodzenia (np. z 5 na 10 proc.). Wtedy część zysku osiągnięta na transakcji może być opodatkowana w państwie stosującym korzystniejsze zasady opodatkowania dochodów (tu: np. w Polsce).[/ramka]

[srodtytul]Ryzykowne nieodpłatne świadczenia[/srodtytul]

Powiązane firmy stosujące ceny transferowe nie powinny zapominać o nieodpłatnych świadczeniach. Takie świadczenia, bez ustalenia ekwiwalentnego wynagrodzenia, mogą generować podatek zarówno po stronie korzystającego (art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT), jak też spółki je udzielającej (art. 11 ustawy o CIT; zob. np. DF z 6 listopada 2008 r., „Wypłać dywidendę w terminie, bo inaczej fiskus naliczy przychód”).

Optymalizacja w zakresie cen transferowych może więc również polegać na ustalaniu odpłatności za świadczenia pomiędzy firmami powiązanymi, które nie były dotychczas rozliczane (np. świadczenie usług wsparcia sprzedaży, licencje). Wysokość wynagrodzenia powinna być odpowiednio uzasadniona, z reguły w dokumentacji podatkowej.

Wprowadzenie odpłatności za świadczenia wykonywane już w przeszłości może jednak wywołać problem nieodpłatnie otrzymanych świadczeń w latach poprzednich.

[ramka][b]Przykład 3[/b]

Spółki powiązane Alfa sp. z o.o. (rezydent Polski, producent sprzętu elektronicznego) i Sigma GmbH (rezydent Austrii, dystrybutor tego sprzętu) nie miały dotychczas uregulowanej prawnie kwestii wykorzystywania znaku towarowego Sigma. Zgodnie z wprowadzoną polityką cen transferowych spółki zawarły umowę licencyjną na korzystanie ze znaku towarowego Sigma, ze skutkiem od 1 stycznia 2009 r. Brak umowy dotyczącej wcześniejszego okresu współpracy wiąże się dla Alfa z ryzykiem powstania przychodów z tytułu nieodpłatnych świadczeń.[/ramka]

[ramka][b]Czym są ceny transferowe[/b]

Za ceny transferowe uznaje się ceny, po których dane przedsiębiorstwo dostarcza towary lub świadczy usługi na rzecz przedsiębiorstw powiązanych. Krajowy lub zagraniczny podmiot lub dwa krajowe podmioty uznawane są za powiązane, jeżeli istnieje między nimi m.in. bezpośrednie lub pośrednie powiązanie kapitałowe (powyżej 5 proc.), powiązanie rodzinne lub wynikające ze stosunku pracy poprzez osoby pełniące funkcje zarządzające, kontrolne lub nadzorcze oraz powiązanie majątkowe (art. 11 ustawy o CIT, art. 25 ustawy o PIT).

Firmy powiązane mają obowiązek dokumentowania transakcji za pomocą tzw. dokumentacji podatkowej, jeżeli wartość transakcji z danym podmiotem przekracza w roku podatkowym określone ustawowo progi (art. 9a ustawy o CIT, art. 25a ustawy o PIT). Dokumentacja podatkowa ma na celu wykazanie, że ceny stosowane między firmami powiązanymi nie odbiegają od cen, jakie ustaliłyby między sobą niezależne przedsiębiorstwa. [/ramka]

[i]Autorzy są doradcami podatkowymi w Roedl, Jamroży, Majchrowicz-Bączyk, Smagowicz-Tokarz Kancelaria Prawna sp.k.[/i]