Kiedy fiskus zajmie się jeszcze raz sprawą przedsiębiorcy

Pozwalają na to przepisy ordynacji podatkowej. Taka sytuacja możliwa jest jednak tylko wyjątkowo. Wznowienie postępowania podatkowego pozwala sprawdzić, czy pojawiające się w toku postępowania błędy miały wpływ na wydaną decyzję. To szansa dla przedsiębiorcy, gdy nie ma już możliwości podważenia ostatecznej decyzji podatkowej. O jaką decyzję chodzi? O taką, od której nie służy już odwołanie. Ostateczne będą zatem decyzje:

- wydane w I instancji (przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta, gdy chodzi o tzw. podatki od nieruchomości czy podatek rolny, albo przez urząd skarbowy) – jeśli nie wniesiono od nich odwołania w ciągu 14 dni (istnieje możliwość przywrócenia tego terminu),

- wydane w II instancji (przez izbę skarbową albo samorządowe kolegium odwoławcze), utrzymujące w całości w mocy decyzje I instancji;

- wydane w II instancji, zmieniające decyzje zaskarżone, ale bez przekazywania sprawy do ponownego rozpoznania w I instancji;

- wydane w II instancji, uchylające w całości decyzje I instancji. Pamiętajmy, że jeśli organ podatkowy zdecyduje się wznowić postępowanie, sprawa rozpatrywana jest jeszcze raz. Oznacza to, że urzędnik wyda nową decyzję.

Przyczyny, które powodują wszczęcie postępowania, określa art. 240 ordynacji podatkowej. Przepis ten wymienia aż 11 powodów.

[srodtytul]Nowe dowody...[/srodtytul]

Postępowanie często trzeba wznowić, bo na jaw wychodzą nowe dowody. Pamiętajmy jednak, że sfałszowanie dowodu albo przestępstwo, które doprowadziło do wydania decyzji, muszą być stwierdzone prawomocnym wyrokiem karnym.

Jeśli jednak sfałszowanie dowodu lub popełnienie przestępstwa jest oczywiste, a wznowienie niezbędne dla ochrony interesu publicznego, można wznowić postępowanie także przed wydaniem przez sąd wyroku stwierdzającego sfałszowanie dokumentu lub popełnienie przestępstwa. Oczywiście ocena, czy takie okoliczności zachodzą, należy do organu decydującego o wznowieniu.

Wznowienie postępowania z powodu sfałszowania dowodu lub popełnienia przestępstwa dopuszczalne jest również wtedy, gdy postępowanie karne nie może być wszczęte wskutek upływu czasu (przedawnienia) albo z innych przyczyn.

[srodtytul]... albo nowe okoliczności[/srodtytul]

Wznowienie postępowania możliwe jest również, gdy w sprawie pojawią się nowe okoliczności faktyczne i dowody. Muszą jednak spełniać określone warunki. Chodzi o to, by: dowody były nowe, istniały w dniu wydania decyzji, nie były znane organowi, który wydał decyzję, a także, by były istotne i w konsekwencji miały istotny wpływ na wynik sprawy.

Brak którejkolwiek z tych przesłanek powoduje, że wznowienie jest niedopuszczalne.

Aby wznowić postępowanie, nieważne jest, dlaczego organ prowadzący pierwotne postępowanie ich nie znał – czy wskutek własnych zaniedbań, niestarannego przeprowadzenia dowodów czy z innych przyczyn.

[srodtytul]Firma nie bierze udziału[/srodtytul]

Jednym z powodów wznowienia postępowania jest też to, że strona nie brała udziału w sprawie i to bez swej winy.

Taka sytuacja jest równoznaczna z pozbawieniem możliwości obrony. Może mieć to miejsce w razie niedopuszczenia podatnika albo jego pełnomocnika do udziału, przede wszystkim wskutek niezawiadomienia o wszczęciu postępowania albo o terminie rozprawy czy innych czynnościach, w których ma prawo uczestniczyć. Powodem niebrania udziału w sprawie, mimo prawidłowego zawiadomienia, mogą być też trudne do przezwyciężania przeszkody dotyczące przedsiębiorcy.

[srodtytul]Potrzebne żądanie [/srodtytul]

Wznowienie postępowania jest możliwe na żądanie podatnika, z urzędu oraz w wyniku sprzeciwu złożonego przez prokuratora. Nie zawsze jednak urząd podejmie decyzję sam. Czasem potrzebny będzie wniosek.

Tylko na żądanie strony wznawiane jest postępowanie z powodu niebrania przez nią udziału w postępowaniu, a także z powodu uznania przez Trybunał Konstytucyjny przepisu, na podstawie którego wydano decyzję, za niezgodny z konstytucją. W obu tych wypadkach podatnik ma niewiele czasu na wystąpienie z żądaniem. Może je zgłosić wyłącznie w ciągu miesiąca. W pierwszym wypadku od dnia powzięcia wiadomości o wydaniu decyzji, w drugim – od wejścia w życie orzeczenia TK, tj. od dnia ogłoszenia go w Dzienniku Ustaw, albo od terminu utraty jego mocy obowiązującej wskazanego w orzeczeniu.

Tylko na żądanie strony może być również wznowione postępowanie z tej przyczyny, że ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania albo inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której RP jest stroną, ma wpływ na treść decyzji wydanej w pierwotnym postępowaniu.

[srodtytul]Do kogo z podaniem[/srodtytul]

Podanie o wznowienie postępowania przedsiębiorca wnosi do organu ostatniej instancji, tj. tego, który ostatni wydał decyzję w sprawie. Jeśli zatem od decyzji nie wniesiono odwołania, wznowienie należy do kompetencji organu I instancji, jeśli odwołanie było – do organu II instancji (odwoławczego). Jeżeli jednak przyczyną wznowienia jest działanie tego organu, o wznowieniu decyduje organ wyższego stopnia. On wyznacza też organ, który przeprowadzi postępowanie zmierzające do ustalenia, czy występują przesłanki do wznowienia. Nie dotyczy to sytuacji, gdy w ostatniej instancji decyzję wydał minister finansów, dyrektor izby skarbowej lub celnej oraz samorządowe kolegium odwoławcze. Jeśli przyczyną wznowienia są działania tych organów, wniosek o wznowienie będą rozpatrywać one.

[srodtytul]Postanowienie lub decyzja [/srodtytul]

Jeśli wznowienie jest dopuszczalne, wydaje się postanowienie o wznowieniu. A odmowa wznowienia musi mieć formę decyzji, co oznacza, że można się od niej odwołać, a potem wnieść skargę do sądu administracyjnego. Jeśli decyzja jest dla ubiegającego się o wznowienie pozytywna, organ podatkowy musi zbadać przede wszystkim, czy istnieją przesłanki do wznowienia. W postępowaniu o wznowienie obowiązują wszystkie zasady odnoszące się do zwykłego postępowania podatkowego.

[srodtytul]Powrót nie zawsze możliwy[/srodtytul]

W razie wznowienia postępowania następuje powrót do sprawy. Rozpatruje się ją jeszcze raz. Od nowej decyzji rozstrzygającej sprawę co do istoty można się odwołać do II instancji, a jeśli jest to decyzja II instancji – wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Dopuszczalne jest wstrzymanie z urzędu lub na żądanie strony decyzji dotychczasowej, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na prawdopodobieństwo uchylenia decyzji w wyniku wznowienia. Warto wspomnieć, że stronie, która poniosła szkodę wskutek decyzji ostatecznej, następnie uchylonej w wyniku wznowienia postępowania albo której nieważność stwierdzono, przysługuje prawo do odszkodowania.

Nie zawsze jednak możliwe będzie ponowne rozpatrzenie sprawy. W praktyce się przyjmuje, że nie jest powodem wznowienia postępowania nowa wykładnia przepisów (inne ich rozumienie) przeprowadzona np. przez ministra finansów ani też w orzecznictwie sądowym. Nowa wykładnia nie jest ani faktem, ani dowodem. Okoliczność faktyczna to zdarzenie niezależne od przepisów. Stwierdził tak [b]WSA w wyroku z 8 czerwca 2004 r. (III SA 275/03)[/b].

Nie jest też nowym dowodem odmienne wyliczenie przez podatnika kwoty podatku, oparte na tym samym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie, który był podstawą wydania kwestionowanej decyzji. Wynika tak z[b] wyroku WSA z 8 czerwca 2004 r. (III SA 2696/02)[/b].

[ramka][b]Tylko ważne powody[/b]

Przepisy nakazują wznowienie postępowania, jeśli:

- dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

- decyzję wydano w wyniku przestępstwa;

- decyzję wydał pracownik albo organ podatkowy, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 130 – 132 op (bo np. stroną w sprawie był ktoś z najbliższej rodziny pracownika, z najbliższej rodziny naczelnika urzędu skarbowego itp.);

- strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu (nie otrzymała np. wymaganego zawiadomienia);

- wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, ale nieznane organowi, który wydał decyzję;

- decyzję wydano bez uzyskania wymaganego stanowiska innego organu (np. decyzję o umorzeniu podatku spadkowego wydano bez zgody gminy);

- decyzję wydano na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które następnie uchylono lub zmieniono w sposób mający wpływ na treść kwestionowanej decyzji (chodzi o sytuację, gdy wyrok lub inne orzeczenie było prawną, a nie tylko faktyczną podstawą do wydania tej decyzji, np. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku przez określoną osobę, które potem uchylono, bo osoba ta nie była spadkobiercą);

- decyzję wydano na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Konstytucyjny (co powoduje utratę mocy obowiązującej takiego przepisu);

- ratyfikowana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania albo inna ratyfikowana umowa międzynarodowa, której Polska jest stroną, ma wpływ na treść wydanej decyzji (chodzi o sytuację, gdy umowa taka wywołuje wstecznie skutki korzystne dla strony postępowania podatkowego);

- na treść wydanej decyzji ma wpływ wynik zakończonej procedury wzajemnego porozumiewania lub procedury arbitrażowej, prowadzonych na podstawie ratyfikowanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innej ratyfikowanej umowy międzynarodowej, której Polska jest stroną (jeśli np. uzgodnienie doprowadzi do tego, że dany podatnik ma płacić podatek tylko za granicą, a nie w Polsce);

- na treść wydanej decyzji ma wpływ orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości