Za wykroczenie jest grzywna, za przestępstwo można iść do więzienia

Generalne zasady wymierzania kary za przestępstwa i wykroczenia skarbowe sformułowane są w art. 12 i 13 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=186065]kodeksu karnego skarbowego[/link]. Przepisy te w pierwszej kolejności (art. 12 § 1 k.k.s.) odwołują się do zasady humanitaryzmu wywiedzionej wprost z art. 30, 40 i 41 Konstytucji RP, które mówią m.in. o zakazie naruszania godności człowieka i jego nietykalności cielesnej.

[srodtytul]Jak rozstrzyga sąd [/srodtytul]

W art. 12 § 2 – 3 k.k.s. ustawodawca określił zasady sądowego wymiaru kary za przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Najistotniejsze z nich to zasada:

- swobodnego uznania sędziowskiego (którego granice wyznacza jednak wysokość zagrożenia karnego określonego w ustawie);

- winy, którą można przypisać sprawcy;

- określoności i oznaczoności kar i środków karnych (czyli zakaz orzekania o karze innej niż przewidziana w ustawie).

Orzekając karę za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, sąd powinien również uwzględniać stopień szkodliwości czynu oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze realizowane wobec sprawcy.

[srodtytul]Dużo zależy od zachowania sprawcy [/srodtytul]

Z kolei art. 13 k.k.s. określa czynniki indywidualne związane z osobą samego sprawcy, które wpływają na rodzaj i wysokość wymierzanej kary. Czynnikami tymi są w szczególności:

- rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu zabronionego;

- rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na sprawcy obowiązku finansowego;

- motywacja sprawcy i sposób zachowania się;

- jego właściwości osobiste (należy przez to rozumieć jego cechy psychofizyczne, takie jak np. poczytalność);

- sposób życia sprawcy przed popełnieniem czynu oraz sposób jego postępowania po popełnieniu czynu, a w szczególności to, czy sprawca podjął jakieś wysiłki mające na celu zapobieżenie uszczupleniu należności publicznoprawnej lub jej późniejsze wyrównanie.

Wymienione ogólne zasady wymiaru kary odnoszą się zarówno do przestępstw, jak i wykroczeń skarbowych, ponieważ jednak ciężar gatunkowy obu tych kategorii czynów zabronionych znacząco się od siebie różni, inne są także przypisane im sankcje.

[srodtytul]Przede wszystkim grzywna... [/srodtytul]

Do kar, które mogą zostać orzeczone za przestępstwa skarbowe, należą:

- grzywna wymierzana w stawkach dziennych,

- ograniczenie wolności,

- pozbawienie wolności.

Przypisując sprawcy odpowiedzialność karną, sąd w pierwszej kolejności rozważa orzeczenie grzywny, a dopiero w razie stwierdzenia, że tego rodzaju kara nie spełni oczekiwanego skutku, sięga po bardziej surową.

[srodtytul]... której wysokość zależy od przyjętej stawki...[/srodtytul]

Istotą procesu wymierzania kary grzywny za przestępstwa skarbowe i zarazem tym, co odróżnia go od sposobu wymierzania grzywny za wykroczenia, jest jego dwustopniowość. Zgodnie z art. 23 § 1 k.k.s., wymierzając sprawcy karę grzywny, sąd w pierwszej kolejności ustala liczbę stawek dziennych, a następnie przystępuje do określenia wysokości jednej stawki dziennej. W konsekwencji ostateczna wysokość grzywny, do której uiszczenia zobowiązywany jest sprawca, jest efektem przemnożenia ustalonej liczby stawek dziennych i wysokości stawki dziennej.

Wymierzając karę grzywny w normalnych warunkach, sąd może ustalić liczbę stawek dziennych od 10 do 720, z tym że jeżeli kara jest orzekana w warunkach szczególnego obostrzenia (art. 28 § 2 k.k.s.), najwyższa liczba stawek dziennych, którą może orzec sąd, wynosi 1080.

[srodtytul]... i od minimalnego wynagrodzenia [/srodtytul]

Określając wysokość pojedynczej stawki dziennej, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy i jego zdolności zarobkowe, a także jego warunki osobiste, rodzinne i majątkowe.

Odnośnikiem, który brany jest pod uwagę przy określaniu stawki dziennej grzywny, jest minimalne miesięczne wynagrodzenie ogłaszane co roku w rozporządzeniu Rady Ministrów. Stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności.

[ramka][b]Od kilkuset złotych do dziesięciu milionów[/b]

W 2008 r. wysokość minimalnego wynagrodzenia to 1126 zł. W konsekwencji wysokość pojedynczej stawki dziennej wynosi od 37,53 zł do 15 012 zł. Tak więc łączna wartość kary grzywny za przestępstwo skarbowe orzekanej w normalnych warunkach może się wahać od 375,30 zł do 10 808 640 zł, a warunkach szczególnego obostrzenia – nawet do 16 212 960 zł.

Na rok 2009 r. minimalne miesięczne wynagrodzenie zostało ustalone w kwocie 1276 zł, co oznacza, że najniższa kara grzywny orzekana w stawkach dziennych będzie wynosiła 425,30 zł (przy stawce dziennej 42,53 zł), a maksymalna – 12 248 640 zł (przy stawce dziennej wynoszącej 17 012 zł). W warunkach obostrzonych najwyższa grzywna orzekana w stawkach dziennych będzie mogła osiągnąć w 2009 r. kwotę 18 372 960 zł.[/ramka]

[srodtytul]Ograniczenie i pozbawienie wolności... [/srodtytul]

Jeśli chodzi o orzekaną za przestępstwa skarbowe karę ograniczenia wolności, to sąd może ją wymierzyć w granicach od jednego do 12 miesięcy, a w warunkach obostrzonych do 18 miesięcy. Z karą ograniczenia wolności wiąże się nałożenie na sprawcę dodatkowych obowiązków (zakazów i nakazów), których musi on przestrzegać w trakcie jej odbywania. W szczególności dotyczy to zakazu zmiany miejsca stałego pobytu przez skazanego bez zgody sądu, obowiązku wykonywania określonej nieodpłatnej pracy na cele społeczne (w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie) oraz udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu kary. W stosunku do osoby, która ma na stałe zatrudnienie w miejsce obowiązku świadczenia nieodpłatnej pracy na cele społeczne sąd może orzec potrącanie od 10 do 25 proc. wynagrodzenia na rzecz Skarbu Państwa albo na określony cel społeczny.

Kara pozbawienia wolności orzeczona na podstawie przepisów k.k.s. może trwać najkrócej pięć dni, a najdłużej w warunkach normalnych pięć lat, natomiast w warunkach szczególnie obostrzonych – dziesięć lat.

Oprócz możliwości skazania sprawcy przestępstwa skarbowego na karę grzywny w stawkach dziennych, karę ograniczenia lub pozbawienia wolności sąd może w niektórych przypadkach orzekać również (lub zamiast grożącej sprawcy kary) o zastosowaniu środków karnych.

[srodtytul]... oraz dodatkowe środki karne [/srodtytul]

Najistotniejsze środki karne to:

- dobrowolne poddanie się odpowiedzialności;

- zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska;

- przepadek korzyści majątkowych;

- pozbawienie praw publicznych skazanego na okres nie dłuższy niż pięć lat.

[srodtytul]Mniej za wykroczenia[/srodtytul]

Jedyną karą, jaka może zostać wymierzona za wykroczenie skarbowe, jest określana kwotowo grzywna. Zasady jej wymierzania są zupełnie inne niż w przypadku przestępstw skarbowych. Zgodnie z art. 48 § 1 k.k.s. grzywna za wykroczenie skarbowe może być wymierzona w wysokości od jednej dziesiątej minimalnego miesięcznego wynagrodzenia do dwudziestokrotności tego wynagrodzenia. W konsekwencji wysokość grzywny w 2008 r. może się wahać się od 112,60 zł do 22 520 zł, a w 2009 r. od 127,60 zł do 25 520 zł. Jeśli kara orzekana jest na podstawie mandatu karnego wystawianego przez finansowy organ ścigania, wówczas nie może ona przekroczyć kwoty podwójnej wysokości minimalnego miesięcznego wynagrodzenia (w 2008 r. jest to 2252 zł, a w 2009 r. będzie to 2552 zł).

Katalog środków karnych przy wykroczeniach skarbowych jest ograniczony do dobrowolnego poddania się odpowiedzialności przez sprawcę, przepadku przedmiotów oraz ściągnięcia równowartości przepadku przedmiotów.

[i]Autorka jest adwokatem, partnerem w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy[/i]