Prowadzimy działalność gospodarczą. Jesteśmy małą spółką. W grudniu 2007 r. podpisaliśmy umowę zbycia wierzytelności własnych z firmą, która zajmuje się ściąganiem długów. Oczywiście sprzedawaną wierzytelność zaliczyliśmy wcześniej do przychodów należnych. Problem jednak w tym, że wynagrodzenie z tej umowy dostaliśmy na początku lutego 2008 r. Nie jesteśmy pewni, czy dobrze zrobiliśmy, zaliczając stratę do kosztów podatkowych 2007 roku? Może powinna być ona kosztem podatkowym 2008 roku

– zastanawiają się czytelnicy DF.

Zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT) za przychody związane z działalnością gospodarczą osiągnięte w roku podatkowym uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktyczne otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. W razie jednak zbycia wierzytelności innej firmie i otrzymania w związku z tym zapłaty, przedsiębiorca (wierzyciel) nie odnotuje przychodu, bo osiągnął go już wcześniej, wykazując przychód należny. Jeśli zatem wartość wierzytelności firma zaliczyła do przychodów należnych, to cena uzyskana w związku ze sprzedażą tej wierzytelności w istocie stanowi jedynie spłatę należności już uprzednio zaliczonej do przychodów.

W praktyce często zdarza się, że przy sprzedaży wierzytelności przedsiębiorca odnotowuje stratę. Uzyskuje bowiem cenę mniejszą od wartości nominalnej wierzytelności. Strata to różnica między ceną nominalną zbywanej wierzytelności a jej ceną sprzedaży.

Kosztami uzyskania przychodów są – co do zasady – wydatki poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem wymienionych wyraźnie jako niestanowiące takich kosztów. Art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT mówi, że za koszty uzyskania przychodów nie uważa się strat z odpłatnego zbycia wierzytelności, chyba że wierzytelność ta uprzednio została zarachowana jako przychód należny. Przepisy pozwalają zatem zaliczyć stratę do kosztów podatkowych tylko w razie zbycia wierzytelności własnych, bo tylko takie mogą być zaliczone do przychodów należnych. Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 26 marca 2004 r. (III SA 2843/02). Sąd stwierdził, że jedyną przesłanką, od której spełnienia zależy możliwość zaliczenia do kosztów straty ze sprzedaży wierzytelności, jest jej uprzednie zaliczenie do przychodów należnych. Czytelnicy sprzedali wierzytelności własne. Zaliczyli je też do przychodów należnych. Warunek ten zatem spełnili.

Kwota, jaką zapłaci firma kupująca wierzytelność, nie będzie przychodem podatnika, bo już wcześniej była przez niego uwzględniona w podstawie opodatkowania. Jeśli zatem firma zaliczyła wierzytelność do przychodów opodatkowanych w dacie jej wymagalności, a następnie – na skutek braku spłaty – zdecydowała się sprzedać ją poniżej jej wartości, nie wykaże już przychodu. Potraktowanie ceny uzyskanej ze sprzedaży wierzytelności za przychód prowadziłoby bowiem do jej podwójnego opodatkowania.

Aby ustalić, czy sprzedaż wierzytelności przyniesie stratę, którą będziemy mogli zaliczyć do kosztów, trzeba od kwoty otrzymanej od kupującego wierzytelność odjąć jej wartość nominalną. Ujemny wynik wyznaczy stratę, pomniejszając przychód. Z kolei dodatni powinien być wykazany jako dochód do opodatkowania.

Ponieważ przedsiębiorca sprzedał własną wierzytelność, zaliczoną uprzednio do przychodów należnych, stratę odnotowaną na jej zbyciu może zaliczyć do kosztów podatkowych. Za moment sprzedaży wierzytelności przyjąć powinien dzień zawarcia umowy (grudzień 2007 r.). Firma mogła zatem zaliczyć stratę do kosztów podatkowych 2007 r., bo wtedy sprzedała wierzytelność. O tym że straty takie mogą być kosztem podatkowym tego roku, w którym zawarto umowę, przekonany był m.in. Świętokrzyski Urząd Skarbowy (interpretacja z 22 sierpnia 2007 r., RO/423-32/07). Podobnie stwierdził Drugi Urząd Skarbowy w Katowicach w interpretacji z 25 lutego 2004 r. (2417-DPII-415-9-2004). Czytamy w niej, że spółka ma prawo zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów straty poniesione ze sprzedaży wierzytelności w momencie dokonania sprzedaży.

- „Przy sprzedaży wierzytelności zaliczonej uprzednio do przychodów należnych, której nieściągalność nie została uprawdopodobniona i nie zarachowano jej do kosztów uzyskania przychodów – całkowita lub częściowa jej zapłata nie zwiększa przychodów, gdyż w tym wypadku występuje jedynie spłata należności, zaliczonej już wcześniej do tych przychodów. Jeśli zapłata ta jest niższa od wartości brutto wierzytelności, to zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy (...) stratę ze sprzedaży wierzytelności, w części zarachowanej uprzednio do przychodów należnych, uważa się za koszty uzyskania przychodów, a jej wysokość ustala się jako różnicę między wartością zarachowanego przychodu a proporcjonalną częścią ceny jej sprzedaży. (...) Należy jednak zwrócić uwagę na ustalenie prawidłowej wysokości straty, będącej różnicą między ceną uzyskaną ze sprzedaży a wartością netto wierzytelności” – interpretacja Lubuskiego Urzędu Skarbowego z 17 sierpnia 2006 r. (PD.423-37/06).

- Wierzytelności odpisane jako przedawnione nie stanowią kosztu uzyskania przychodu. Tym samym strata zrealizowana na ich sprzedaży również nie będzie kosztem. „Dopuszczenie przez spółkę do przedawnienia wierzytelności rodzi u niej nieodwracalne skutki. (...) Uzyskane wpływy netto ze sprzedaży wierzytelności przedawnionej (...) będą stanowić częściowe spełnienie świadczenia dłużnika i zmniejszą wartość przedawnionej wierzytelności. Natomiast strata z tytułu sprzedaży tej wierzytelności nie będzie stanowić kosztu uzyskania przychodów” – interpretacja Drugiego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 6 lipca 2006 r. (1472/ROP1/423-166-215/ 06).