Jeśli przedsiębiorca wybierze koszty nowych miejsc pracy jako koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą, wielkość dopuszczalnej pomocy publicznej (zwolnienia podatkowego) liczona jest jako iloczyn maksymalnej intensywności pomocy określonej dla danego obszaru i dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników. Te dwuletnie koszty pracy obejmują koszty płacy brutto tych pracowników, powiększone o obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, ponoszone przez przedsiębiorcę od dnia zatrudnienia tych pracowników.

Przepisy rozporządzeń strefowych w obecnym brzmieniu dość precyzyjnie określają, w jaki sposób należy ustalać wartość kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą w związku z utworzeniem nowych miejsc pracy. W praktyce pojawia się jednak wiele wątpliwości związanych z ustaleniem konkretnych kwot.

Podstawowa wątpliwość wiąże się z wyliczeniem owych dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników. Tu przychodzi z pomocą § 3 ust. 6 rozporządzeń strefowych, zgodnie z którym przez nowo zatrudnionych pracowników należy rozumieć liczbę pracowników zatrudnionych po dniu uzyskania zezwolenia, w związku z realizacją nowej inwestycji, jednak nie później niż w okresie trzech lat od zakończenia inwestycji. Sprawa wydaje się zatem dość prosta. W kalkulacji uwzględniamy dwuletnie koszty pracy każdego zatrudnionego po uzyskaniu zezwolenia, ale przed upływem trzech lat od zakończenia inwestycji.

Ale co w sytuacji, gdy pracownik zwolni się, a w jego miejsce zatrudnimy nowego? Czy jego dwuletnie koszty pracy również będą objęte pomocą?

Analiza przepisów prowadzi do negatywnej odpowiedzi. Niezależnie od pojęcia nowo zatrudnionego pracownika rozporządzenie posługuje się pojęciem miejsca pracy. Nie podaje legalnej definicji, domaga się natomiast, aby każde miejsce pracy było „utrzymane przez okres co najmniej pięciu lat, a w przypadku małych i średnich przedsiębiorców przez okres co najmniej trzech lat”.

Ustawodawca zdefiniował również, czym jest utworzenie nowych miejsc pracy, nie wyjaśniając jednak, jaka jest relacja pojęcia nowo zatrudniony pracownik do pojęcia nowe miejsce pracy. Zgodnie z § 3 z ust. 3 rozporządzeń strefowych „utworzenie nowych miejsc pracy oznacza przyrost netto miejsc pracy w danym przedsiębiorstwie w związku z realizacją nowej inwestycji w stosunku do średniego zatrudnienia w okresie 12 miesięcy przed dniem uzyskania zezwolenia”.

Z tej gmatwaniny niepowiązanych ze sobą pojęć wysnuć można następujące wnioski (kierując się wyłącznie wykładnią celowościową, gdyż wykładnia literalna z uwagi na brak wyjaśnienia wzajemnych powiązań między wyjaśnianymi pojęciami nie daje żadnego rezultatu):

- Warunkiem udzielenia pomocy jest utworzenie nowych miejsc pracy w związku z nową inwestycją.

- Nowe miejsce pracy nie jest równoznaczne z zatrudnieniem pracownika, tzn. na jednym miejscu pracy może pracować kilku pracowników. Zatrudnienie pracownika jest natomiast pochodną utworzenia miejsca pracy. Miejsce pracy należy rozumieć szerzej aniżeli miejsce wykonywania pracy w rozumieniu kodeksu pracy. Jest to zdolność zatrudnienia pracownika objawiająca się odpowiednim przygotowaniem technicznym dla niego stanowiska pracy oraz ekonomicznym zapotrzebowaniem (miejsce pracy to np. ślusarz, spawacz, kierownik działu etc.).

- Utworzenie nowego miejsca pracy powinno wiązać się automatycznie ze zwiększeniem zatrudnienia. Utworzenia nowego miejsca pracy i jednocześnie zlikwidowania innego miejsca, chociażby nie dotyczyło ono nowej inwestycji, nie poczytuje się za utworzenie nowego miejsca pracy. Świadczy o tym treść cytowanego § 3 ust. 3 rozporządzeń strefowych, mówiącego o przyroście netto miejsc pracy w skali całego przedsiębiorstwa. Treść tego przepisu nie pozostawia również wątpliwości, że liczba utworzonych miejsc pracy mierzona będzie wzrostem zatrudnienia. Za punkt wyjścia przyjmuje się średnie zatrudnienie za 12 miesięcy poprzedzające uzyskanie zezwolenia. Za miejsce pracy dla celów ustalenia kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą publiczną nie można zatem uznać wakatów.

Jak przekłada się to na metodologię kalkulacji dwuletnich kosztów pracy? Otóż:

- limit pomocy wyliczamy na dzień złożenia rocznego zeznania podatkowego,

- w pierwszej kolejności ustalamy miejsca (stanowiska) pracy utworzone w związku z nową inwestycją (przy pracy zmianowej uwzględniamy wszystkie zmiany),

- sprawdzamy, czy liczba utworzonych miejsc pracy odpowiada wzrostowi zatrudnienia w porównaniu ze średnim zatrudnieniem za 12 miesięcy poprzedzających uzyskanie zezwolenia; jeżeli wzrost zatrudnienia jest mniejszy, bierzemy pod uwagę tylko taką liczbę nowych miejsc pracy, która odpowiada wzrostowi zatrudnienia; oczywiście wybór, które miejsca pracy uwzględniamy, należy do inwestora, może on wziąć do kalkulacji najwyżej opłacane miejsca pracy,

- do miejsc pracy przypisujemy określonych pracowników (do jednego miejsca pracy może być przypisanych więcej niż jeden pracownik),

- sprawdzamy koszty pracy dla każdego z miejsc pracy za okres nie dłuższy niż dwa lata; tu również możemy mieć wybór, które dwa lata uwzględniamy (ustawodawca bowiem milczy na ten temat); koszty pracy zestawiamy za okresy miesięczne tak, abyśmy mogli je zdyskontować na dzień uzyskania zezwolenia,

- sumujemy dyskontowane dwuletnie koszty pracy, tak wyliczoną kwotę mnożymy przez intensywność właściwą dla danego przedsiębiorcy.

Taki sposób ustalania kosztów pracy kwalifikujących się do objęcia pomocą dotyczy z zasady tych inwestorów, którzy jako podstawę zwolnienia przyjmą koszty pracy nowo zatrudnionych pracowników. Niemniej należy zwrócić uwagę, że w praktyce wydawane zezwolenia, definiując warunek zatrudnienia, odwołują się do treści § 6 rozporządzeń strefowych. Dlatego dla oceny, czy inwestor spełnił warunek zatrudnienia określony w zezwoleniu, ma znaczenie właściwa wykładnia tych przepisów.

Zobowiązanie do zatrudnienia nowych pracowników „przez określony czas” oznacza w istocie, że przedsiębiorca utrzyma określony, podwyższony poziom zatrudnienia we wskazanych w zezwoleniu terminach. Przykładowo w związku z wynegocjowanymi warunkami przedsiębiorca może zobowiązać się do zatrudnienia 50 nowych pracowników do końca 2008 r. i utrzymania tego stanu do końca 2009 r. oraz zatrudnienia, narastająco, 100 nowych pracowników do końca 2009 r. i utrzymania tego stanu do końca 2012 r.

Przez nowych pracowników rozumie się w praktyce zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty. Przedsiębiorca może więc dowolnie kształtować rozkład zatrudnienia. Istotne jest, aby ogólny poziom odpowiadał wartościom wskazanym w warunkach zezwolenia. Przepisy nie nakładają także obowiązku utrzymania stosunku pracy z konkretnymi zatrudnionymi w terminach określonych w warunkach zezwolenia. Nie ma zatem przeciwwskazań, aby przedsiębiorca wymieniał skład personelu, zachowując oczywiście całkowity poziom zatrudnienia wskazany w warunkach zezwolenia.

U przedsiębiorców podejmujących działalność gospodarczą i niezatrudniających żadnych pracowników na dzień uzyskania zezwolenia stwierdzenie, czy spełnili warunki zezwolenia, nie powinno nastręczać istotnych trudności. Problemy, o których piszemy w tym tekście, pojawiają się, gdy w chwili otrzymania zezwolenia przedsiębiorstwo już funkcjonuje.