Czy pensje z unijnych programów są wolne od podatku dochodowego

To jedno z pytań, jakie nurtowało przedsiębiorców korzystających ze środków z funduszy strukturalnych przeznaczonych dla Polski na lata 2004 – 2006. Jak już wskazywaliśmy w poprzednich artykułach (w DF z 26 listopada i 3 grudnia), przepisy dotyczące ich opodatkowania były nieprecyzyjne i wzbudzały wśród podatników wiele wątpliwości.

Art. 21 ust. 1 pkt 46 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (updof) zwalnia z tego podatku dochody uzyskane przez podatnika w sytuacji, gdy

- pochodzą od organizacji międzynarodowych ze środków bezzwrotnej pomocy oraz

- podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanego z tych środków.

Zwolnienie nie ma jednak zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zlecał wykonanie określonych czynności w związku z tym programem (bez względu na rodzaj umowy, zgodnie z którą czynności te były wykonywane).

Na podstawie tego przepisu wynagrodzenia finansowane ze starych programów (z okresu 2004 – 2006) podlegały opodatkowaniu. Niemniej, mimo jednoznacznego jego brzmienia, kwestia ta była wielokrotnie przedmiotem sporu podatników z organami podatkowymi. Te ostatnie konsekwentnie odmawiały osobom zatrudnionym przy realizacji projektów unijnych prawa do zwolnienia ich wynagrodzeń z PIT. Znajduje to potwierdzenie w licznych interpretacjach przepisów podatkowych, wydawanych przez organy podatkowe.

Brzmienie art. 21 ust. 1 pkt 46 updof w zakresie, w jakim może odnosić się do wsparcia z funduszy strukturalnych w nowym okresie programowania (2007 – 2013), się nie zmieniło. Zatem nadal na jego podstawie zwolnienie nie obejmuje wynagrodzenia otrzymywanego przez osoby zatrudnione przy realizacji projektów unijnych.

Na uwagę zasługuje jednak art. 21 ust. 1 pkt 129 updof, zwalniający z podatku dotacje w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, otrzymane z budżetu państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Zgodnie z nową definicją dotacji w art. 106 ust. 2 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (obowiązującą od 29 grudnia 2006 r.) za dotację należy uznać m.in. wydatki budżetu państwa przeznaczone na realizację programów finansowanych z udziałem środków pochodzących z funduszy strukturalnych lub projektów realizowanych w ramach tych programów (tzw. dotacje rozwojowe). Wydaje się, że dzięki znowelizowanej definicji dotacje otrzymane ze środków funduszy strukturalnych przez osoby fizyczne będą mogły korzystać ze zwolnienia z PIT (o analogicznej interpretacji w odniesieniu do osób prawnych pisaliśmy w DF z 26 listopada 2007 r.).

Pojawia się jednak pytanie, czy zwolnienie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 129 updof, może mieć zastosowanie również do wynagrodzeń otrzymywanych przez osoby zatrudnione przy realizacji projektów, na które wsparcie z funduszy strukturalnych zostało udzielone?

Moim zdaniem w wyniku nowelizacji definicji dotacji zakres zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 129 updof, będzie w zasadzie pokrywać się z zakresem zwolnienia przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 46 tej ustawy. Różnica między nimi jest taka, że art. 21 ust. 1 pkt 129 nie zawiera postanowienia o wyłączeniu zwolnienia w stosunku do dochodów uzyskiwanych przez osoby, którym zlecono wykonanie określonych czynności w związku z programem realizowanym przez beneficjenta wsparcia. Zwolnienie to będzie można zastosować również do wynagrodzeń osób fizycznych, które zostały sfinansowane z dotacji.

Zauważmy, że do 31 grudnia 2000 r. treść art. 21 ust. 1 pkt 46 updof była inna. Przepis ten zwalniał z podatku „przychody pochodzące z międzypaństwowych instytucji finansowych lub ze środków przyznanych przez rządy obcych państw na podstawie umów zawartych z tymi instytucjami lub państwami przez Radę Ministrów, właściwego ministra lub agencje rządowe”. Jednocześnie nie przewidywał on wyłączenia tego zwolnienia w stosunku do osób fizycznych zatrudnionych przy realizacji programów finansowanych z tych środków. Na gruncie tego przepisu środki pochodzące ze źródeł Unii Europejskiej (np. z funduszy przedakcesyjnych) mogły być zwolnione od podatku na każdym etapie korzystania z nich, w tym również gdy były przeznaczone na wypłatę wynagrodzeń. Skoro zatem na gruncie przepisów obowiązujących do 31 grudnia 2000 r. zwolnienie dochodów mogło być możliwe na każdym etapie ich rozdziału, a art. 21 ust. 1 pkt 129 updof ma zbliżone skutki, to racjonalnie rzecz ujmując, zasady opodatkowania dotacji na podstawie tego przepisu powinny być analogiczne.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy wynagrodzenia osób zaangażowanych w realizację programów unijnych będą mogły korzystać ze zwolnienia z PIT. Ich nowelizacja otwiera drzwi do kolejnej dyskusji podatników z organami podatkowymi. Dla podatników najkorzystniejszym rozwiązaniem w tej sytuacji byłaby zmiana przepisu w sposób umożliwiający zastosowanie zwolnienia z PIT do wynagrodzeń wypłacanych z tytułu zatrudnienia przy realizacji programów finansowanych ze środków unijnych. Bez doprecyzowania przepisu kwestia ta w dalszym ciągu może nurtować beneficjentów programów pomocowych i ich pracowników.