W tym celu musimy wypełnić druk zgłoszenia rejestracyjnego (VAT-R), wskazując w nim, że rezygnujemy ze zwolnienia podmiotowego. Po otrzymaniu takiego zgłoszenia naczelnik urzędu skarbowego zarejestruje nas jako "podatnika VAT czynnego" i potwierdzi zarejestrowanie na druku VAT-5. To niestety kosztuje. Składając VAT-R, musimy uiścić opłatę skarbową w wysokości 170 zł.

Czynnym podatnikiem stajemy się już w dacie złożenia zgłoszenia. Nie ma znaczenia, z jaką datą został wystawiony druk VAT-5. Potwierdziła to Izba Skarbowa w Warszawie w piśmie z 1 kwietnia 2006 r. (1401/HTI/4407/14-35/05/EN): "mimo sformułowania zawartego w (...) przepisie, że naczelnik rejestruje podatnika, rejestracja następuje w momencie samego zgłoszenia rejestracyjnego (tj. złożenia w urzędzie skarbowym druku VAT-R)".

Uwaga, organy podatkowe różnie interpretują przepis, który mówi o rezygnacji ze zwolnienia przez osobę rozpoczynającą wykonywanie działalności w trakcie roku. Według jednych o rezygnacji można powiadomić urząd skarbowy w dowolnym momencie, według innych tylko przed rozpoczęciem opodatkowanej działalności.

Chodzi o art. 113 ust. 4 ustawy o VAT. Brzmi on: "Podatnicy (...) mogą zrezygnować ze zwolnienia określonego w ust. 1 i 9 pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia, z tym że w przypadku, o którym mowa w ust. 9 (dotyczącym rozpoczynających działalność - przyp. red.), zawiadomienie musi nastąpić przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5".

Można z tego zrozumieć, że początkujący przedsiębiorca w pierwszym roku podatkowym ma prawo zrezygnować ze zwolnienia tylko przed rozpoczęciem działalności gospodarczej. Tak też odczytują przepis warszawskie urzędy skarbowe. Przykładem są interpretacje: Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 20 lutego 2006 r. (1471/NTR 2/443-578 a/05/MP) i Urzędu Skarbowego Warszawa-Bielany z 3 listopada 2005 r. (1432/PP/P/440-186/14 a/05/KC). W tym ostatnim piśmie czytamy: "Termin do dokonania rezygnacji ze zwolnienia w przypadku podatnika rozpoczynającego działalność w trakcie roku podatkowego jest terminem prawa materialnego, tzn. jest terminem nieprzywracalnym. Zatem jeżeli podatnik takiego oświadczenia o rezygnacji nie złoży, a rozpocznie wykonywanie czynności określonych w art. 5 ustawy, podatnikiem VAT stanie się dopiero w momencie, gdy przekroczy kwotę 10 000 euro".

Okazuje się jednak, że możliwa jest korzystniejsza dla podatników interpretacja. Taką przyjęła Izba Skarbowa w Katowicach w decyzji z 30 sierpnia 2006 r. (PP II/1/4407-0244/ 06/AG). Nie była to tzw. decyzja interpretacyjna, ale uchylająca rozstrzygnięcie urzędu w sprawie odmowy rejestracji podatnika VAT czynnego, w związku z dobrowolną rezygnacją ze zwolnienia. Izba argumentowała, że co do zasady zwolnienie ma charakter dobrowolny, a osoba kwalifikująca się do zwolnienia może wybrać ogólny system płatności podatku. Zatem "podatnik w trakcie pierwszego roku podatkowego może jednak dobrowolnie zrezygnować z przysługującego mu (...) zwolnienia, pod warunkiem złożenia w tym zakresie stosownego zawiadomienia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, przed początkiem miesiąca, w którym rezygnuje ze zwolnienia".

Niemniej aby uniknąć sporu, przed rozpoczęciem działalności warto dokładnie przemyśleć, czy wybór zwolnienia z VAT rzeczywiście nam się opłaca i czy nie lepiej od razu z niego zrezygnować.

Po zarejestrowaniu się jako czynny podatnik VAT trzeba:

- naliczać ten podatek według właściwej dla danej dostawy czy usługi stawki VAT,

- wystawiać faktury,

- prowadzić pełną ewidencję zakupów i sprzedaży VAT, - składać deklaracje miesięczne lub kwartalne, w zależności od wybranej formy rozliczenia.

Jednocześnie zyskujemy prawo do odliczenia podatku z faktur dokumentujących zakupy na potrzeby działalności opodatkowanej. Co więcej, możemy też odliczyć VAT z faktur wystawionych przed rozpoczęciem tej działalności.

Co prawda część organów podatkowych stała do niedawna na stanowisku, że zarejestrowany podatnik może odliczyć VAT z faktur otrzymanych dopiero od daty rejestracji - wcześniejsze nie uprawniają do odliczenia (tak np. Pierwszy Urząd Skarbowy Łódź-Górna w piśmie z 11 kwietnia 2006 r., III/4437/06/WI). Jednak coraz częściej urzędy uwzględniają orzecznictwo -krajowe i europejskie - przyznają podatnikom prawo do odliczenia VAT z faktur otrzymanych przed datą złożenia zgłoszenia VAT-R (patrz ramka).

Jeśli będąc czynnym podatnikiem VAT zamierzamy handlować z unijnymi kontrahentami -dokonywać wewnątrzwspólnotowych nabyć towarów (WNT) lub wewnątrzwspólnotowych dostaw (WDT), musimy dodatkowo zarejestrować się na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych na druku VAT-R/UE. Wówczas nabywany prawo do posługiwania się unijnym NIP (zwykły NIP z przedrostkiem PL).

Podatnik zarejestrowany jako unijny ma dodatkowe obowiązki - oprócz deklaracji VAT musi też składać kwartalne informacje podsumowujące o transakcjach wewnątrzwspólnotowych (WNT i WDT) na druku VAT-UE. Składa się je do 25 dna miesiąca następującego po upływie danego kwartału w urzędzie skarbowym właściwym w sprawach rozliczenia VAT.

Po przekroczeniu określonych progów statystycznych powstaje też obowiązek składania comiesięcznych deklaracji Intrastat do organu celnego.

Podatnikami PIT są zawsze osoby fizyczne, nawet gdy prowadzą działalność w formie spółki cywilnej czy osobowej spółki handlowej. Inaczej jest, gdy chodzi o VAT, tu podatnikiem - w razie działalności prowadzonej w formie spółki - jest ta spółka.

Zgłoszenie VAT-R składamy w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Jeżeli takie czynności są wykonywane na terenie objętym zakresem działania dwóch lub więcej urzędów skarbowych, kierujemy je do urzędu właściwego:

- według miejsca zamieszkania - gdy chodzi o osoby fizyczne,

- według siedziby - gdy chodzi o spółki.

Jeśli dane objęte zgłoszeniem się zmienią, musimy w ciągu siedmiu dni złożyć aktualizację VAT-R.