Uważaj na fakturę z dopiskiem

Chodzi o dokumenty oznaczone jako: faktura VAT RR, faktura VAT-MP oraz faktura VAT marża.

Zasady jej wystawiania reguluje art. 116 ustawy o VAT. Służy do udokumentowania transakcji pomiędzy tzw. rolnikami ryczałtowymi a czynnymi podatnikami VAT. Rolnikami ryczałtowymi są rolnicy dokonujący dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczący usługi rolnicze, korzystający ze zwolnienia z VAT, niezobowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Faktura VAT RR to jedyny dowód księgowy, którego wystawcą jest nabywca, a oryginał pozostaje u sprzedawcy. W praktyce rolnicy ryczałtowi mają przygotowane odpowiednie "gotowce" faktur i nie zmuszają kupujących do biurokratycznej mitręgi.

Wykazany na nich podatek, nazwany zryczałtowanym zwrotem podatku, jest dla kupującego podatkiem do odliczenia. Odliczenie jest możliwe w miesiącu zapłaty, o ile zostaną spełnione łącznie następujące warunki:

- zakup produktów rolnych jest związany z dostawą opodatkowaną u nabywcy;

- zapłata należności za produkty rolne, obejmująca również kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku, nastąpiła na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego nie później niż 14 dnia, licząc od dnia zakupu (z wyjątkiem sytuacji, gdy rolnik zawarł umowę z nabywcą określającą dłuższy termin płatności);

- w dokumencie stwierdzającym zapłatę podane zostaną numer i data wystawienia faktury potwierdzającej nabycie produktów rolnych.

Samo posiadanie faktury VAT RR i wyszczególnionych na niej towarów nie upoważnia nabywcy do odliczenia VAT. Prawo do odliczenia powstaje dopiero po spełnieniu wymienionych wyżej warunków.

Jeżeli nabywca zapłaci rolnikowi ryczałtowemu gotówką, to oczywiście nie ma prawa wykazywać kwoty zryczałtowanego zwrotu podatku po stronie podatku naliczonego. W takim wypadku cała wyszczególniona na fakturze kwota, łącznie z kwotą podatku, będzie dla niego kosztem uzyskania przychodu.

Wystawcami takich faktur są tzw. mali podatnicy, którzy wybrali kasową metodę rozliczeń z fiskusem. W rozumieniu ustawy o VAT małymi są podatnicy, u których wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 800 tys. euro (przy wynagrodzeniu prowizyjnym graniczna kwota odpowiada równowartości 30 tys. euro).

Metoda kasowa polega na tym, że u podatnika, który ją wybrał, obowiązek podatkowy powstaje z dniem uregulowania całości lub części należności, nie później niż 90 dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Zapłacenie przez odbiorcę towarów lub usług części ceny powoduje powstanie obowiązku podatkowego w tej części.

W konsekwencji jednak kontrahenci małych podatników muszą liczyć się z pewnymi ograniczeniami. Mowa o nich w § 12 rozporządzenia ministra finansów z 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o VAT. Otóż przy zakupie towarów i usług udokumentowanym fakturą oznaczoną jako "faktura VAT-MP" mogą odliczyć VAT wynikający z tej faktury w rozliczeniu za miesiąc, w którym:

- uregulowali część należności na rzecz małego podatnika lub

- uregulowali w całości należność na rzecz małego podatnika albo

- przypada 90 dzień od dnia otrzymania towaru lub wykonania usługi - bez względu na regulowanie należności.

W warunku pierwszym prawodawca zapomniał dodać, że odliczenie może być dokonane w części odpowiadającej zapłacie.

Gdy sprzedawca nie uprzedzi kupującego, kim jest, łatwo przegapić literki MP dopisane na fakturze. Odliczenie w niewłaściwym momencie spowoduje konieczność korygowania deklaracji i ewentualnego zapłacenia odsetek za zwłokę (o ile podatnik sam zorientuje się, że popełnił błąd).

Jeżeli za kupowane od małych podatników towary i usługi nie płacimy od razu, warto założyć dodatkowy rejestr otrzymywanych od nich faktur, aby precyzyjnie ustalać miesiąc, w którym możliwe jest odliczenie VAT naliczonego. W podatkowej księdze przychodów i rozchodów faktury MP rozliczane są według zasad ogólnych, tzn. pod datą otrzymania materiałów i towarów handlowych, gdy dokumentują ich nabycie, albo pod datą ich wystawienia, gdy dotyczą pozostałych kosztów.

Dopisek "faktura VAT marża" oznacza, że podstawą opodatkowania udokumentowanej nią dostawy jest kwota marży pomniejszona o kwotę należnego podatku. Ustawa o VAT wskazuje, że faktury takie mogą być wystawiane w dwóch przypadkach:

- gdy podatnik świadczy usługi turystyki (nabywając je od innych podatników dla bezpośredniej korzyści turysty) albo

- gdy podatnik wykonuje czynności polegające na dostawie towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich lub antyków nabytych uprzednio przez niego dla celów prowadzonej działalności lub importowanych w celu odsprzedaży.

Przez towary używane rozumie się ruchome dobra materialne nadające się do dalszego użytku w ich aktualnym stanie lub po naprawie, niebędące dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi, antykami, metalami szlachetnymi lub kamieniami szlachetnymi.

Zgodnie z § 9 ust. 8 rozporządzenia ministra finansów z 25 maja 2005 r., regulującego zasady wystawiania faktur, faktury VAT marża co do zasady nie zawierają danych dotyczących stawek i kwot podatku - wykazuje się na nich kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem.

Podatnik otrzymujący taki dokument nie ma więc możliwości pomniejszenia swojego podatku należnego, bo nie podaje on kwoty do odliczenia. Wyszczególniona na fakturze cała kwota transakcji - jeżeli nie zabraniają tego przepisy o podatku dochodowym - jest kosztem uzyskania przychodu, bezpośrednio albo poprzez odpisy amortyzacyjne, jeżeli kupowany używany towar jest środkiem trwałym.