Skarbówka nie ma litości dla firm, które płacą kary umowne. Nie zgadza się na odliczenie kar, niezależnie od okoliczności. Z tego wniosek, że lepiej ponieść stratę niż wycofać się z kontraktu.

Niekorzystną interpretację otrzymał przedsiębiorca, który handluje produktami rolnymi. Napisał, że w tej branży kontrakt bywa zrywany na skutek okoliczności niemożliwych do przewidzenia w chwili jego zawarcia. Powodem może być np. zmiana warunków rynkowych lub susza.

Wnioskodawca w kwietniu 2017 r. zawarł umowę, w której zobowiązał się do sprzedaży innej spółce 2000 ton żyta po 136 euro za tonę. Umowa miała być zrealizowana w lipcu 2018 r. Do tego czasu ceny żyta spadły jednak o tyle, że realizacja kontraktu wiązałaby się z poniesieniem dużych strat, znacznie przewyższających wysokość kary umownej. Wnioskodawca wolał więc zapłacić karę, wynoszącą 25 proc. ceny sprzedaży.

Chciał przekonać skarbówkę, że zapłata kary minimalizuje straty, jakie poniósłby w wyniku wykonania tej umowy. Zapytał, czy może ją odliczyć ze względu na trudne do przewidzenia w momencie zawarcia umowy uwarunkowania rynkowe.

Przepis nie pozwala

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie zgodził się na takie rozwiązanie. Przypomniał, że kosztem uzyskania przychodu są racjonalnie uzasadnione wydatki poniesione w celu uzyskania przychodu albo zachowania lub zabezpieczenia jego źródeł. Wyjątkiem są wydatki wymienione z tzw. katalogu negatywnym w art. 23 ustawy o PIT. Wnioskodawca nie może odliczyć kary umownej na rzecz kontrahenta, gdyż na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT kosztem nie są kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonywanych robót i usług oraz zwłoki w usunięciu wad. „Niedopuszczalna jest teza, że czynność zmierzająca do zwolnienia ze zobowiązania w związku z niewykonaniem kontraktu, który zawarty był w celu prowadzenia działalności nastawionej na osiąganie przychodów, ma na celu zabezpieczenie/zachowanie źródła przychodów” – napisał dyrektor KIS.

Ryzyko przedsiębiorcy

Dyrektor KIS powołał się na orzecznictwo, m.in. wyrok WSA w Poznaniu (sygn. I SA/Po 1369/08), zgodnie z którym cel rozumiany jako chęć minimalizacji strat nie może być utożsamiany z pojęciem zabezpieczenia źródła przychodów. Poza tym, jak zaznaczył, pełna weryfikacja odliczenia kary umownej byłaby możliwa jedynie w toku postępowania podatkowego lub kontrolnego. Nie można jej przeprowadzić w postępowaniu interpretacyjnym, opierając się wyłącznie na danych przedstawionych we wniosku.

Jednak WSA w Warszawie orzekł w grudniu 2019 r. (sygn. III SA/Wa 917/19), że deweloper wrzuci w koszty odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, które zapłacił klientowi za opóźnienia w budowie. W ocenie sądu spółka stanęła przed wyborem, czy narazić się na zerwanie kontraktu przez nabywcę i w konsekwencji zapłatę kar umownych, czy kontynuować inwestycję w zamian za wypłatę odszkodowania. Zawarcie porozumienia i wypłata odszkodowania za utracone korzyści pozwoliły zatrzymać klienta i sfinalizować umowę.

Numer interpretacji: 0115-KDIT3.4011. 516.2019.2.AW

Grzegorz Grochowina starszy menedżer w KPMG w Polsce

Kwestia odliczenia kar umownych i odszkodowań może wiązać się ze sporym ryzykiem. Przedsiębiorcy trudno będzie bowiem przekonać organy podatkowe, że jest to działanie mające na celu zachowanie źródła przychodu, skoro tego typu wydatki zostały co do zasady wymienione w tzw. katalogu negatywnym, w art. 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Spory dotyczące kar umownych trafiają wprawdzie przed sądy, ale linia orzecznicza jest niekorzystna dla podatników. W ostatnim czasie zmienia się natomiast podejście sądów administracyjnych do kwestii odliczenia wypłaconych kontrahentom odszkodowań z tytułu utraconych korzyści. Pojawiają się wyroki, iż kosztem mogą być wydatki, których poniesienie pozwoliło zatrzymać kontrahenta i zapobiegło zerwaniu umowy.