Ustawą z 12 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw zmodyfikowano przepisy dotyczące wykazu podmiotów prowadzonego przez szefa KAS, a także wprowadzono pewne nowe regulacje. Część z nich weszłą w życie od 1 września br., a kolejne będą obowiązywały od stycznia 2020 roku. Celem zmian jest utworzenie jednej bazy zawierającej wszystkie informacje o statusie podatników VAT, co ma ułatwić proces weryfikacji danych o podmiotach zawartych w tym wykazie przez kontrahentów i prześledzenia całej historii rejestracji podmiotu dla celów VAT. Weryfikacja ma na celu zminimalizowanie ryzyka nieświadomego uczestnictwa w nierzetelnych transakcjach.

Czytaj także:

Biała lista podatników VAT pułapką na małe firmy

Nowelizacja od września

Od 1 września obowiązuje znowelizowany art. 96b ustawy o VAT dotyczący wykazu podatników. Po zmianie wykaz został rozszerzony o podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT czynni i zwolnieni oraz o informacje o numerach rachunków bankowych tych podmiotów. Dotychczas wykaz obejmował m.in. podmioty, w odniesieniu do których naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał rejestracji albo które zostały wykreślone przez naczelnika urzędu skarbowego z rejestru jako podatnicy VAT oraz których rejestracja została przywrócona wraz z podstawą prawną rejestracji, odmowy rejestracji albo wykreślenia z rejestru i przywrócenia w rejestrze. Przedsiębiorcy mogą obecnie zweryfikować swojego kontrahenta nawet za pięć lat wstecz. Wykaz jest aktualizowany z urzędu raz na dobę i dostępny w Biuletynie Informacji Publicznej MF na stronie właściwego urzędu oraz w CEIDG.

Jakie zmiany w przyszłym roku

Na podstawie ww. ustawy zmieniającej z 12 kwietnia 2019 r. wprowadzono zmiany także w ordynacji podatkowej oraz w ustawach o podatku dochodowym. W ordynacji podatkowej dodano art. 117ba i art. 117bb, które przewidują odpowiedzialność solidarną wobec podatnika, na rzecz którego dokonano dostawy towaru lub świadczono usługę, całym jego majątkiem wraz z podmiotem dokonującym tej dostawy lub świadczącym tę usługę zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny. Nabywca (usługobiorca) ma odpowiadać za zaległości podatkowe zbywcy (usługodawcy) w części podatku od towarów i usług proporcjonalnie przypadającej na tę dostawę lub tę usługę, w przypadku gdy zapłata należności zostanie przekazana na rachunek inny niż rachunek zawarty w wykazie na dzień zlecenia przelewu. Odpowiedzialność solidarna nie będzie dotyczyła wszystkich zobowiązań podatkowych. Podatnik będzie odpowiadał solidarnie za zaległości podatkowe kontrahenta, ale tylko do kwoty VAT związanego z konkretną dostawą towarów lub świadczeniem usług, za które płatność nie została przekazana na rachunek podatnika zawarty w wykazie.

Ponadto, w ustawach o PIT i o CIT ograniczono możliwość zaliczenia w koszty uzyskania przychodu wydatków związanych z zapłatą transakcji, jeżeli przelew zostanie dokonany na konto inne niż wskazane w wykazie lub bez pośrednictwa rachunku bankowego. Przepisy te będą obowiązywać od przyszłego roku.

Należności do 15 000 zł

Od przyszłego roku przedsiębiorca dokonujący płatności powyżej 15 000 zł będzie miał obowiązek przekazać kontrahentowi należność na rachunek bankowy wskazany w wykazie podmiotów. Nie dotyczy to jednak transakcji do 15 000 zł. Płatności nieprzekraczające tej kwoty wynikające z jednej transakcji nadal będą mogły być płacone w gotówce. Również ograniczenie możliwości zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodu z pominięciem rachunku bankowego lub wykonania przelewu na inne konto niż podane w wykazie nie dotyczy kwoty do 15 000 zł. Ponoszenie solidarnej odpowiedzialności za zaległości podatkowe kontrahenta również nie będzie dotyczyło przelewów do kwoty 15 000 zł.

Przepis wprowadza w błąd

Od stycznia 2020 roku będzie obowiązywała także zmiana w art. 14 ustawy o PIT i odpowiednio w art. 12 ustawy o CIT. Według nowych przepisów jeżeli podatnik, który na podstawie umowy zawartej z dostawcą towarów lub usługodawcą zarejestrowanym jako podatnik VAT czynny albo nabywcą towarów lub usługobiorcą jest obowiązany do pobrania należności od nabywcy towarów lub usługobiorcy za dostawę towarów lub świadczenie usług, potwierdzone fakturą, i przekazania jej w całości albo w części dostawcy towarów lub usługodawcy, zapłaci tę należność przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów, to u podatnika przychód powstanie w dniu zlecenia przelewu. Przychód ten będzie ustalony w takiej wysokości, w jakiej płatność została dokonana na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów. Z literalnego brzmienia nowych przepisów wynika, że przedsiębiorca, który zapłacił należność na konto inne niż umieszczone wykazie, osiągnie przychód w dniu zlecenia przelewu. Z komentowanego przepisu można wyciągnąć wniosek, że każdy przedsiębiorca, który musi zapłacić za zakupioną usługę lub zakupiony towar, uzyskałby za karę przychód za to, że wpłacił pieniądze na inny rachunek bankowy niż podany w wykazie.

Zamiar ustawodawcy był inny

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji czytamy, że zamiarem ustawodawcy było uregulowanie przelewów związanych z faktoringiem i podobnymi umowami. Na mocy umowy faktoringu następuje przekazywanie praw do dokonania zlecenia przelewu na rzecz dostawcy innemu podmiotowi, tj. faktorowi. Gdy zatem przelew zostanie dokonany przez podmiot trzeci (faktora) na rachunek inny niż uwidoczniony w wykazie, to podmiot, który zleca przelew, a więc faktor, uzyskuje przychód w dniu zlecenia przelewu. Według uzasadnienia projektu, zmienione art. 14 ustawy o PIT i art. 12 ustawy o CIT nakazują rozpoznać u  faktora przychód w takiej wysokości, w jakiej płatność związana z transakcją do kwoty 15 000 zł została dokonana na rachunek inny niż wpisany w wykazie. Szkoda jednak, że ustawodawca swojego zamiaru nie uwidocznił wyraźnie w komentowanym przepisie i nie wskazał, że regulacja ta dotyczy umów faktoringu. Dla podatników jest wiążąca ustawa, a nie uzasadnienie do projektu ustawy, zatem podatnicy nie mają obowiązku domyślać się co miał na myśli ustawodawca.

Niewielkie kwoty

Przedsiębiorca dokonujący płatności powyżej 15 000 zł ma obowiązek przekazać kontrahentowi należność na rachunek bankowy wskazany w wykazie podmiotów. Nie dotyczy to jednak transakcji do 15 000 zł. Płatności nieprzekraczające tej kwoty, wynikające z jednej umowy, nadal będą mogły być płacone w gotówce. Odpowiedzialność solidarna nie będzie więc dotyczyła wszystkich zobowiązań podatkowych. Podatnik będzie odpowiadał solidarnie za zaległości podatkowe kontrahenta, ale tylko do kwoty VAT, związanego z konkretną dostawą towarów lub świadczeniem usług, za które płatność nie została wpłacona na rachunek podatnika zawarty w wykazie i w odniesieniu do transakcji, których wartość przekracza 15 000 zł. Również ograniczenie możliwości zaliczenia wydatków do kosztów uzyskania przychodu z pominięciem rachunku bankowego lub wykonania przelewu na inne konto niż w wykazie nie będzie dotyczyć kwoty poniżej 15 000 zł.

Jak uwolnić się od odpowiedzialności

Od solidarnej odpowiedzialności przedsiębiorca będzie się mógł uwolnić przez dokonanie płatności w mechanizmie podzielonej płatności split payment. Gdy zatem przedsiębiorca zapłaci należność na rachunek inny niż wskazany w wykazie, ale będzie to rachunek, o którym mowa w art. 108a ustawy o VAT, to przepisy o solidarnej odpowiedzialności nie będą miały zastosowania. Negatywnych skutków związanych z zapłatą na niewłaściwy rachunek unikną także podatnicy, którzy złożą zawiadomienie do urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury o zapłacie należności na niewłaściwe konto w terminie trzech dni od dokonania przelewu. W takim przypadku będą oni mogli zaliczyć wydatek do kosztów uzyskania przychodu oraz nie będą ponosili solidarnej odpowiedzialności.

Autorka jest konsultantem w Dziale Doradztwa Podatkowego BDO

podstawa prawna: art. 1 ustawy z 12 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług i innych ustaw (DzU z 2019 r., poz. 1018)

podstawa prawna: art. 96b ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 2174 ze zm.)

Dane są jawne

Upublicznienie informacji o danych osobowych podmiotów oraz ich kont bankowych nie narusza przepisów o tajemnicy skarbowej. Natomiast w zakresie ochrony danych osobowych bezpośrednio będą miały zastosowanie przepisy rozporządzenia PE i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych. Szef KAS posiada kompetencję do podania danych podatników do publicznej informacji. Z uzasadnienia projektu nowelizacji wynika, że podanie do publicznej wiadomości informacji o podatnikach VAT ma ułatwić nabywcom towarów i usług dochowania należytej staranności co wiąże się z ograniczeniem ryzyka solidarnej odpowiedzialności za zaległości podatkowe dostawcy.