Pandemia koronawirusa postępuje. Rząd wprowadził stan epidemii w Polsce. Przedsiębiorcy, ci którzy mogli, przeszli w dużej mierze na pracę zdalną. Czy pandemia powinna znaleźć odzwierciedlenie w sprawozdaniach finansowych?

Pandemia wybuchła pod koniec stycznia 2020 r. Z punktu widzenia standardów rachunkowych jest więc zdarzeniem po dniu bilansowym. Ze względu na swój charakter jest to zdarzenie, które potwierdza zaistnienie określonego stanu po zakończeniu okresu sprawozdawczego. Wystąpienie tych zdarzeń nie wymaga wprawdzie korekt do sprawozdania finansowego, ale może wymagać dodatkowego ujawnienia w sprawozdaniu finansowym.

Co to oznacza dla biegłych rewidentów badających sprawozdania za rok 2019?

Zgodnie ze standardami krajowymi i międzynarodowymi, jeśli zdarzenie nie wymaga korekty, ale jest istotne, należy w sprawozdaniu finansowym zamieścić stosowne ujawnienie.

CZYTAJ TAKŻE: Koronawirus. Wsparcie rządu będzie zależeć od wielkości firmy i branży

Co rozumieć pod pojęciem istotne?

Istotnym zdarzeniem jest takie zdarzenie, które może wpływać na decyzje użytkowników tego sprawozdania. Patrząc na to, jak pandemia koronowirusa zmienia świat na pewno jest to zdarzenie istotne, a więc wymagające ujawnienia. Biegli rewidenci będą zobowiązani to ujawnienie sprawdzić i ocenić. Wielu regulatorów rynków finansowych oraz organów nadzoru nad rynkiem audytorskim na całym świecie opublikowało stanowiska wskazujące na konieczność zawarcia ujawnień w sprawozdaniach finansowych i sprawozdaniach biegłych rewidentów (np. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania czy Niemcy).

Jakie trudności może przysporzyć biegłym rewidentom weryfikacja takiego ujawnienia?

Zgodnie ze standardami, jednostki powinny nie tylko ujawnić charakter zdarzenia, ale również oszacować jego skutki. Jeśli oszacowanie nie jest możliwe należy również i to ujawnić. Sprawdzenie takiego oszacowania może być bardzo trudne. Musimy pamiętać, że celem badania jest uzyskanie racjonalnej pewności czy sprawozdanie nie zawiera istotnego zniekształcenia. Dotyczy to również ujawnień, które mogą wprowadzić w błąd użytkowników sprawozdania. Z tego względu weryfikacja kwantyfikacji wpływu koronawirusa na sytuację spółki jest dużym wyzwaniem.

CZYTAJ TAKŻE: Koronawirus. Prawa i obowiązki pracodawców i pracowników

A co z ryzykiem bankructwa czy też zaprzestania działalności jako konsekwencji pandemii?

Szczególnym przypadkiem jest kwestia założenia kontynuacji działalności przy sporządzaniu sprawozdania finansowego. Biegły rewident zgodnie z międzynarodowymi standardami badania jest zobowiązany ocenić, czy założenie to jest prawidłowe. Mogą zdarzyć się sytuacje, w których wpływ koronawirusa na spółkę będzie tak duży, że zaistnieje istotna niepewność co do zdolności kontynuowania działalności. W sprawozdaniu znajdzie się wówczas ujawnienie. A biegły rewident będzie zobligowany ocenić, czy założenie kontynuacji działalności jest nadal zasadne.

W skrajnych przypadkach wpływ epidemii na spółki może być tak rozległy, że założenie kontynuacji działalności przy sporządzeniu sprawozdania może być niewłaściwe. Biegły rewident powinien zachować zawodowy sceptycyzm i krytycznie ocenić sytuację, co biorąc pod uwagę dużą nieprzewidywalność, jak pandemia będzie się rozwijać może być zadaniem bardzo trudnym.

Czy są inne aspekty badania, na które pandemia koronawirusa wywiera wpływ?

Oczywiście. Nie można zapomnieć o wszechobecnej globalizacji. Badanie międzynarodowych grup kapitałowych staje się ogromnym wyzwaniem, gdy nie możemy się swobodnie przemieszczać. Pojawiają się problemy z uzyskaniem informacji potrzebnych do przeprowadzenia procedur badania, brak dostępu do zarządów i pracowników. Znacznie trudniej jest pozyskać niezależne potwierdzenia sald i ocenić efektywność kontroli wewnętrznych. Biegły rewident powinien obserwować inwentaryzację zapasów, co również może być fizycznie niewykonalne. Ocena ryzyka istotnego zniekształcenia w obliczu pandemii również może przysparzać wielu trudności.

CZYTAJ TAKŻE: Koronawirus. Ułatwienia dla firm realizujących „miękkie” projekty

Jaki jeszcze wpływ na badanie sprawozdań finansowych pani identyfikuje?

Dodatkowe ujawnienia bądź konieczność oceny, czy założenie kontynuacji działalności jest prawidłowe wiążą się z koniecznością wykonania dodatkowych procedur. Może to spowodować opóźnienia w raportowaniu. Jeśli istotna część składowa grupy kapitałowej znajduje się w kraju objętym restrykcjami może być problem ze zbadaniem tych części składowych. Biegły rewident może nie mieć możliwości zdobycia wystarczających i odpowiednich dowodów badania.

Pandemia koronawirusa wpłynie również na sprawozdanie biegłego rewidenta z badania. W niektórych przypadkach epidemia będzie stanowić kluczową sprawę badania. W sprawozdaniach biegłego rewidenta znajdą się paragrafy objaśniające, zwracające uwagę na istotne zdarzenia po dniu bilansowym albo na ryzyko kontynuacji działalności.

Niestety w niektórych przypadkach, gdy uzyskanie odpowiednich i wystarczających dowodów badania może być niemożliwe wydawane będą opinie z zastrzeżeniem dotyczącym ograniczeń w zakresie badania, a w skrajnych przypadkach odmowy wydania opinii.

– rozmawiał Artur Osiecki

*Edyta Kalińska jest regionalnym partnerem zarządzający działem rewizji finansowej BDO (region Zachód).