Finansowanie jednostki kapitałem niezbędnym do rozwoju działalności operacyjnej może przybierać różne formy. Możliwości, jakie dają współczesne instrumenty finansowe, są bardzo zróżnicowane i obarczone różnym ryzykiem. Wybór odpowiedniej formy finansowania jest niezwykle istotny już na samym początku realizacji pomysłu biznesowego.
Skąd gotówka
Finansowanie może mieć źródło w kapitale obcym lub własnym. Wewnętrzne źródła kapitału jednostki organizacyjnej to m.in.: pozyskane fundusze, pozyskanie kapitału od nowego udziałowca lub podwyższenie własnego kapitału przez emisję nowych akcji. W przypadku kapitału obcego jednostki organizacyjne, które decydują się na tę formę finansowania, zobowiązują się do wypłacenia podmiotowi, który pożycza danej jednostce pewną sumę, wynagrodzenia w postaci oprocentowania w określonym czasie.
Z kolei zewnętrzne źródła kapitału obcego to: kredyty bankowe, pożyczki, emisja obligacji lub innych papierów dłużnych.
Czym dokładnie jest dług
Najpopularniejszymi formami finansowania zarówno w małych, jak i dużych przedsiębiorstwach są: kredyt bankowy, pożyczka oraz emisja obligacji. Dla lepszego zrozumienia tematu należy wyjaśnić, czym w ogóle jest dług i dlaczego często jest impulsem do rozwoju naszej działalności. Dlaczego zaciągany jest dług? Na co jest najczęściej zaciągany? Z czego jest finalnie spłacany?
W myśl zasady: „Kto się nie rozwija, ten się cofa", jednostki zaciągają dług, który oznacza obowiązek pewnego świadczenia przez dłużnika na rzecz wierzyciela. Dług może przybierać różne formy. Przedmiotem naszego zainteresowania jest dług pieniężny, którego charakter może określać:
- umowa zawarta między dwiema stronami, określająca dane świadczenie;
- rozbieżność czasowa między terminem dostawy przedmiotu umowy a terminem płatności;
- pożyczka celowa;
- decyzja sądowa.
Dodatkowo należy wytłumaczyć pojęcia: finansowanie oraz kapitał. Każda działalność, każda inwestycja, każdy wydatek potrzebuje źródła jego finansowania – kapitału. Przez finansowanie należy rozumieć proces pozyskiwania środków finansowych na realizację danego przedsięwzięcia. Kapitałem są środki, które służą zapoczątkowaniu, utrzymaniu lub rozwojowi działalności gospodarczej. Celem kapitału jest jego pomnażanie, powiększanie zgromadzonego majątku przez odpowiednie zainwestowanie, które daje prawo właścicielowi do zysku, renty, zasiłku, odsetek itp.
Przy wyborze źródła finansowania trzeba dokładnie przeanalizować sytuację przedsiębiorstwa. Należy sprawdzić, czy możliwości terminowego regulowania zaciągniętego zobowiązania są wystarczające. Najistotniejszymi parametrami, które powinny decydować przy wyborze źródła finansowania, są: elastyczność instrumentu, koszt oraz dostępność.
Należy też zwrócić uwagę na fazę rozwoju przedsiębiorstwa oraz dostępności danego sposobu finansowania. Tabela 1 obrazuje fazy rozwoju przedsiębiorstwa skonfrontowane z łatwością pozyskania danego finansowania >patrz tabela 1.
Najlepszy przyjaciel firmy: bank
Dla większości przedsiębiorstw najpopularniejszym podmiotem finansującym jest bank, z którym każde przedsiębiorstwo jest związane w swojej codziennej działalności. Konieczność posiadania przez firmę rachunku bieżącego wymuszona została przez przepisy dotyczące działalności podmiotów gospodarczych. Uprzywilejowane miejsce banków w kontaktach z przedsiębiorstwami powoduje zmniejszenie znaczenia innych źródeł finansowania, które w efekcie często są dostępne tylko dla nielicznych firm spełniających różnego rodzaju kryteria.
Ten obowiązek wyznacza bankom naturalną funkcję podstawowego źródła finansowania krótko-, średnio- i długoterminowego. Wynika to z uproszczonej procedury możliwej do przeprowadzania, gdy przedsiębiorstwo jest wieloletnim klientem banku. W konsekwencji znacznie skraca to czas potrzebny do podpisania umowy i uzyskania pieniędzy.
Kredyt bankowy jest umową zawartą między bankiem a kredytobiorcą. Bank zobowiązuje się udostępnić określoną kwotę na określony cel oraz czas, a kredytobiorca zobowiązuje się wykorzystać kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwrócić pobraną kwotę wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem w postaci prowizji i odsetek. Wyróżniającymi go cechami są: zwrotność, celowość i odpłatność >patrz tabela 2.
Inną formą finansowania przedsiębiorstwa jest pożyczka, która z perspektywy formalności oraz jednostki udzielającej powinna być bardziej dostępna już nawet dla mikroprzedsiębiorstw bądź jednostek rozpoczynających działalność. Pożyczka jest niczym innym niż operacją polegającą na udostępnieniu przez jednostkę trzecią określonej kwoty środków pieniężnych lub określonych przedmiotów do dyspozycji pożyczkobiorcy, na czas oznaczony lub nieoznaczony.
Czym się różnią
Kredyt i pożyczka to nie to samo. Istotą zarówno kredytu, jak i pożyczki jest zaciągnięcie długu. Stąd wynika częste zamienne stosowanie tych pojęć. Istnieje jednak między nimi kilka ważnych różnic. Kredyt jest zarezerwowany wyłącznie dla banków. Natomiast pożyczka jest pojęciem szerszym, a pożyczkodawcą może być w zasadzie każdy. Inną różnicą jest forma zawarcia umowy. W przypadku kredytu musi ona być sporządzona na piśmie, a przy pożyczkach o niskich kwotach taka umowa nie jest konieczna. Przy kredytach cel finansowania musi być jasno określony, natomiast pożyczka może być spożytkowana na dowolny cel.
Przykład
Choć pojęcie „kredyt" jest zarezerwowane wyłącznie dla banków, nie oznacza to, że będzie nim każde zobowiązanie zaciągnięte w banku. Często zdarza się bowiem, że ma ono charakter pożyczki. Wynika to z tego, że nie wszystkie produkty bankowe mają charakterystyczne cechy kredytu. Takim produktem jest kredyt odnawialny w rachunku, który często nie ma określonego terminu spłaty czy określonej wysokości miesięcznych rat >patrz tabela 3.
Alternatywa dostępna dla dużych graczy
Emisja obligacji jest alternatywną formą pozyskiwania kapitału przez spółki handlowe. Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w której emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. Należy pamiętać, że obligacje nie muszą mieć formy dokumentu – wówczas mają formę zapisu w ewidencji prowadzonej przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych lub banki.
Emisja obligacji wydaje się bardziej atrakcyjną formą finansowania inwestycji przez podmioty gospodarcze niż kredyt bankowy, szczególnie w ich wczesnej fazie rozwoju, kiedy wiarygodność kredytowa firmy jest dla banku niska. Jedną z zalet takiej formy finansowania jest możliwość elastycznego dopasowania warunków emisji obligacji do potrzeb biznesowych emitenta, a w szczególności możliwość doboru odpowiedniego terminu ich emisji. Istotną kwestią jest również możliwość wydłużenia, w stosunku do kredytu, okresu spłaty zobowiązań, gdyż planując emisję obligacji, emitent może zaproponować nawet dziesięcioletni okres ich zapadalności, na co w wielu wypadkach nie zgodziłby się bank udzielający kredytu >patrz tabela 4.
Tomasz Diering, menedżer w dziale rewizji finansowej BDO, biuro w Poznaniu
Forma finansowania musi być dostosowana do potrzeb oraz możliwości jednostki, która takim finansowaniem chce się wspomóc. Należy jednak zaznaczyć, że bez analizy konkretnego przypadku trudno wskazać jednoznacznie, jaki instrument – kredyt, pożyczka czy emisja obligacji – będzie bardziej korzystny dla pozyskania środków pieniężnych. Można jednak wskazać różnice między tymi instrumentami i na tej podstawie sformułować kilka wniosków dla siebie.
Istnieje wiele możliwości pozyskania źródeł finansowania własnej działalności. Wszystkie mają zarówno zalety, jak i wady. Przygotowując jednostkę gospodarczą do inwestycji, trzeba określić priorytety i kryteria, według których będziemy poszukiwali finansowania (np. szybkość, łatwość pozyskania wysokiej kwoty, koszty pozyskania środków, poziom ryzyka, zdolność przedsiębiorstwa itd.). Przy wyborze sposobu finansowania inwestycji należy wziąć pod uwagę także konsekwencje zdecydowania się na konkretną formę finansowania. Najważniejsze jednak, aby przeanalizować różne opcje i rozsądnie podjąć decyzję, mając na uwadze specyfikę, wymagania i możliwości własnego przedsiębiorstwa. -
Trzeba wskazać priorytety
