Wypadek przy pracy: protokół, ani uraz nie podlegają przedawnieniu

- W marcu 2013 r. pracownika wykonującego prace montażowe poraził prąd. Nie sporządziłem protokołu z wypadku, ponieważ nie przebywał wtedy na zwolnieniu lekarskim. Obecnie jednak odczuwa dolegliwości, a lekarz wiąże przyczynę m.in. z porażeniem prądem. Przebywał na zwolnieniu lekarskim od 30 listopada do 27 grudnia 2014 r., a następnie otrzymał orzeczenie, z którego wynika, że jego dolegliwości mogą być w związku przyczynowo- -skutkowym ze zdarzeniem z marca 2013 r. Pracownik wystąpił z żądaniem wydania protokołu powypadkowego, choć od zdarzenia upłynęło około 22 miesięcy. Czy mam taki obowiązek? Czy jeśli odmówię, podwładny może wystąpić do sądu? Czy prawo żądania sporządzenia protokołu nie przedawniło się? Pracownik zamierza uzyskać świadczenie za doznany uszczerbek na zdrowiu. Czy mam przekazać dokumentację z wypadku (z protokołem) pracownikowi czy ZUS? – pyta czytelnik.

Obowiązek sporządzenia przez pracodawcę protokołu powypadkowego wynika z § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (DzU nr 105, poz. 870). To bardzo ważny dokument. Na jego podstawie osoba poszkodowany w wypadku przy pracy (jej rodzina) może się ubiegać o świadczenia odszkodowawcze. Co istotne, po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku sporządza się – nie później niż w ciągu 14 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku – protokół ustalenia okoliczności i jego przyczyn. Ustalając je w terminie późniejszym trzeba – zgodnie z ust. 2 tego przepisu – wskazać w protokole przeszkody lub trudności, które spowodowały to opóźnienie.

Podstawą prawną roszczenia pracownika w sporze przed sądem jest art. 189 kodeksu postępowania cywilnego. Przy czym roszczenie o ustalenie okoliczności wypadku, będące sprawą związaną ze stosunkiem pracy, nie przedawnia się na podstawie art. 291 § 1 kodeksu pracy. Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 marca 1999 r. (II UKN 510/98). Warto też odnotować stanowisko SN z wyroku z 6 listopada 1998 r. (II UKN 290/98), zgodnie z którym niezgłoszenie pracodawcy niezwłocznie wypadku przez poszkodowanego pracownika nie uzasadnia odmowy uznania zdarzenia za wypadek przy pracy.

Bez przedawnienia

W konsekwencji upływ 22 miesięcy od zdarzenia nie ma znaczenia z punktu widzenia przedawnienia roszczeń, jeśli chodzi o możliwość żądania sporządzenia protokołu powypadkowego. Nie oznacza to jednak, że upływ czasu jest dla takiej sprawy zupełnie nieistotny. Może zaważyć przy kwestiach dowodowych dotyczących okoliczności wypadku i spowodować trudności w ich wykazaniu.

Mimo to brak konsekwencji w postaci przedawnienia roszczenia o sporządzenie protokołu wyklucza możliwość uchylenia się pracodawcy od sporządzenia protokołu z wypadku >patrz ramka. Przedawnienie nie rozpoczyna więc biegu od dnia wypadku przy pracy.

Trudności dowodowe

Niewykluczone jednak, że takie spóźnione sporządzenie protokołu może mieć dla pracownika negatywne skutki. Przykładowo hamuje przeprowadzenie dowodów świadczących o tym, że zdarzenie miało miejsce i że było wypadkiem przy pracy. Brak instytucji przedawnienia w tym zakresie trzeba więc uznać za element pozwalający żądać uznania wypadku przy pracy w sprawach wyjątkowych. Szczególnie wtedy, gdy okoliczności negatywnie z nim związane pojawiły się dopiero w odległym czasie po zdarzeniu – tak jak w pytaniu – a samo zdarzenie nie dało objawów nagłych, pracownik zaś nie mógł przewidzieć jego negatywnych konsekwencji.

Komplet dokumentów

Gdy pracodawca sporządzi już protokół powypadkowy, w którym wskaże, że zdarzenie z 2 marca 2013 r. stanowi wypadek przy pracy, a pracownik nie wniesie żadnych zastrzeżeń (powinien zostać pouczony o prawie zgłaszania uwag i zastrzeżeń zawartych w protokole), to po jego zatwierdzeniu ma prawo wystąpić do pracodawcy z wnioskiem do ZUS, aby ustalić doznany uszczerbek.

Sprawy związane ze skierowaniem dokumentacji do ZUS reguluje rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 954).

Jeśli szef otrzyma taki wniosek, kompletuje dokumentację do ustalenia uszczerbku na zdrowiu, a w szczególności:

- protokół powypadkowy,

- zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką był pracownik.

Następnie przekazuje wniosek ze skompletowaną dokumentacją oddziałowi ZUS właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania pracownika, aby skierować ubezpieczonego na badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika ZUS.

Braki formalne

Zanim pracodawca skieruje dokumentację do ZUS, musi dokładnie ją sprawdzić. Oddział może bowiem odmówić przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, jeżeli protokół (karta wypadku) zawiera bezpodstawne stwierdzenia. Gdy są braki formalne, ZUS zwraca protokół lub kartę do uzupełnienia. Orzeczenie lekarza orzecznika otrzymuje pracownik.

Pracodawca z pytania musi sporządzić protokół z wypadku ze szczegółowym opisem zdarzenia, do którego doszło w marcu 2013 r. Roszczenie o ustalenie wypadku przy pracy nie przedawnia się.

Autor jest radcą prawnym

Jakie świadczenia

W wyroku z 8 sierpnia 2007 r. (II UK 23/07) SN stwierdził, że „po uznaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 24 kwietnia 2002 r. (P 5/01, DzU nr 78, poz. 713) niekonstytucyjności art. 32 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn. DzU z 1983 r. nr 30, poz. 144 ze zm.) jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych ma charakter świadczenia z ubezpieczenia społecznego i nie podlega przedawnieniu".