- W jaki sposób zrodził się pomysł przygotowania narzędzi wspierających planowanie sukcesji w firmach rodzinnych z sektora MSP?
„Przewodnik po sukcesji w firmach rodzinnych" jest odpowiedzią na trend o charakterze gospodarczym i demograficznym. W perspektywie najbliższych dziesięciu lat przeprowadzenie sukcesji planuje 58 proc. polskich firm rodzinnych. W naszym kraju jest ona zjawiskiem stosunkowo nowym, a jednocześnie długotrwałym i wieloaspektowym. Często wiąże się z opracowaniem lub aktualizacją strategii firmy oraz zmianami organizacyjnymi, obejmującymi strukturę organizacyjną i sposób realizacji procesów biznesowych. Nierzadko przy okazji sukcesji dochodzi do przekształceń formy prawnej przedsiębiorstwa, a także zmian własnościowych, związanych z aspektami podatkowymi. Szalenie istotny jest właściwy wybór i wdrożenie sukcesora lub sukcesorki do nowej roli. Następca założyciela firmy w kilka lat musi uzyskać taką wiedzę i umiejętności, jakie nestor gromadził przez 20–30 lat swojej działalności biznesowej.
Duże przedsiębiorstwa z kapitałem zagranicznym zazwyczaj dysponują wypracowanymi mechanizmami sukcesji stanowisk. Rodzime mikro-, małe i średnie firmy w większości nie posiadają tego typu procedur. Aż 79 proc. z nich nie opracowało planu działań sukcesyjnych, nie mają również odpowiednich doświadczeń – przez sukcesję przeszło dotąd zaledwie kilkanaście procent MSP.
Czy zaniechanie planowania sukcesji wiąże się z negatywnymi dla firmy konsekwencjami?
Pominięcie fazy poprawnego zaplanowania sukcesji znacząco zwiększa ryzyko fiaska tego procesu. Badania dotyczące gospodarek zachodnich pokazują, że w zarząd drugiego pokolenia przechodzi od 17 proc. do 46 proc. firm rodzinnych. Pamiętajmy jednak, że – ze względu na odmienne realia gospodarcze – doświadczenia sukcesyjne sięgają tam nawet kilku generacji przedsiębiorców. „Przewodnik po sukcesji w firmach rodzinnych" powstał, aby wyposażyć właścicieli firm rodzinnych w sukcesyjne know-how. Chodzi także o przekazanie im narzędzi pozwalających na samodzielną diagnozę gotowości sukcesyjnej i opracowanie ramowego planu działań na rzecz zmiany pokoleniowej.
Zaniechanie planowania kroków sukcesyjnych może oznaczać dla firmy poważne kłopoty, np. podejmowanie przez nieprzygotowanego sukcesora błędnych decyzji rzutujących na kondycję ekonomiczną przedsiębiorstwa, poczucie niepewności wśród personelu o przyszłość miejsc pracy i niechęć do współpracy z następcą czy też utratę zaufania ze strony kontrahentów, przyzwyczajonych do prowadzenia interesów wyłącznie z nestorem. W najczarniejszym scenariuszu brak procedur na wypadek nieprzewidzianych sytuacji losowych dotykających właściciela, może oznaczać kres istnienia firmy, jeśli mamy do czynienia z działalnością gospodarczą osoby fizycznej.
„Przewodnik" określany jest jako rozwiązanie innowacyjne. Czym właściwie odróżnia się od dotychczasowych usług i publikacji poruszających tematykę sukcesji?
Dostępne dotąd opracowania miały charakter naukowy lub były swego rodzaju esejami prezentującymi subiektywne przemyślenia autora. Przedsiębiorcom trudno było w nich odnaleźć konkretne wskazówki, które mogliby zastosować w swoich firmach. Nie istniały narzędzia elektroniczne służące do metodycznego planowania sukcesji. Szkolenia z planowania zmiany pokoleniowej nie cieszyły się wielkim zainteresowaniem wśród nestorów.
Głównymi aspektami, jakie zostały wzięte pod uwagę w toku prac nad „Przewodnikiem", były przystępność i użyteczność. Ponieważ większość właścicieli firm rodzinnych to osoby działające z dużą dozą indywidualizmu, został on przygotowany z myślą o samodzielnym użytkowaniu, zapewniającym poufność danych nt. firmy i aktorów procesu sukcesji. Jest to rozwiązanie autorskie, stricte odpowiadające realiom polskiej gospodarki i potrzebom firm rodzinnych sektora MSP. O jego dużej wartości przesądza również fakt, że stanowi połączenie wiedzy doradców sukcesyjnych oraz przedsiębiorców. Ze wstępnej wersji „Przewodnika" na etapie testowania skorzystało 89 właścicieli firm rodzinnych. Ich zaangażowanie polegało na przekazaniu uwag i rekomendacji do poprawek w narzędziach. Uwzględniono je podczas prac nad finalnym kształtem „Przewodnika", dzięki czemu jest on optymalnie dopasowany do specyfiki uwarunkowań sukcesyjnych w rodzinnych przedsiębiorstwach.
Czy powstaniu „Przewodnika" towarzyszą jakieś działania informacyjne poświęcone zagadnieniu sukcesji?
Tak, zależy nam na tym, aby narzędzia trafiły do rąk jak największej liczby właścicieli firm rodzinnych. To zwiększa szansę na podjęcie działań przygotowawczych do zmiany pokoleniowej w tych przedsiębiorstwach – a tym samym na pomyślny przebieg całego procesu. Wydarzenia składające się na jego promocję, takie jak konferencje i seminaria, mają istotną wartość dodaną. Stanowią okazję do wymiany doświadczeń między przedstawicielami firm rodzinnych, zdobycia wiedzy nt. różnych aspektów sukcesji, poznania przykładów przedsiębiorstw, w których ten proces powiódł się, a także – do spotkania z autorami „Przewodnika" i zadania im pytań o własną sytuację sukcesyjną.
—rozmawiał Michał Kołtuniak
