Jestem właścicielem samochodu. Potrzebuję dosyć szybko większej gotówki, ale nie chciałbym ostatecznie się z tym samochodem rozstawać, bo przydaje się ?w mojej firmie. Czy można znaleźć jakieś rozwiązanie prawne, które zapewni mi szybkie uzyskanie środków finansowych ?z możliwością odzyskania po jakimś czasie własności tego samochodu?
W opisanej sytuacji warto rozważyć zastosowanie prawa odkupu (nie może być ono mylone z prawem pierwokupu). Polega ono na tym, że przy okazji umowy sprzedaży rzeczy – lub niezależnie, w innej umowie – zawarte zostanie zastrzeżenie, że sprzedawca rzeczy będzie mógł w ciągu jakiegoś okresu (nie dłuższego jednak niż lat pięć) zażądać od kupującego odkupienia sprzedanej rzeczy, a kupujący będzie miał obowiązek do tego żądania się dostosować.
Jeżeli kupujący do takiego wezwania się nie dostosuje (na przykład sprzeda rzecz osobie trzeciej), to będzie wobec sprzedawcy odpowiedzialny z tytułu niewykonania wiążącego go zobowiązania i czeka go najprawdopodobniej odpowiedzialność odszkodowawcza. Jeżeli prawo odkupu ustanowione jest na nieruchomości, dodatkowym jego zabezpieczeniem będzie wpisanie go do księgi wieczystej nieruchomości. Wówczas prawo to będzie skuteczne wobec innych praw, które zostały nabyte po ujawnieniu prawa odkupu ?w księdze.
Oczywiście po kilku latach wartość sprzedanej rzeczy może być inna niż ?w chwili jej sprzedaży. Dlatego już ?w samej umowie ustanawiającej prawo odkupu można wskazać, za jaką cenę rzecz ma zostać odkupiona. Sprzedawca może jednak zażądać obniżenia ?ceny odkupu do wartości rzeczy ?w chwili wykonania prawa odkupu. Zapewne w pewnych sytuacjach, aby ?z góry zapobiec pojawieniu się sporu ?w tym zakresie, strony w umowie ustanawiającej prawo odkupu mogą podać tylko podstawy, w oparciu o które cena zostanie ustalona (np. przez wycenę dokonaną przez uznanego przez kupującego i sprzedawcę rzeczoznawcę).
Co do zasady, prawa odkupu nie można zbyć ani nie można podzielić. Oznacza to między innymi, że sprzedawca nie może przysługującego mu prawa żądania odkupienia danej ?rzeczy scedować na inną osobę. ?Istnieje natomiast możliwość ?zmiany tych zasad w konkretnych umowach. Czyli jeżeli umowa ustanawiająca prawo odkupu nic na temat zbywalności tego prawa nie będzie mówiła – prawo to będzie niezbywalne. Ale jeżeli umowa ta dopuści możliwość zbywania prawa odkupu nieograniczonej liczbie osób lub bardziej ?zawężonej ich grupie – to postanowienia takie będą wiążące.
Jeżeli z różnych względów występować będzie w danym przypadku ?kilku uprawnionych do odkupu ?rzeczy (czyli, na przykład kilku ?współwłaścicieli sprzedało rzecz ?i dla każdego z nich zostało ?ustanowione prawo odkupu), ?to nawet jeżeli część z nich nie ?wykonuje swojego prawa, pozostali mogą wykonać je w całości.
Przed podjęciem decyzji w sprawie ustanowienia prawa odkupu rozważyć też należy, czy jest ono rzeczywiście ?w danym przypadku najbardziej korzystne dla sprzedającego. ?W większości takich spraw ryzyko sprzedania rzeczy przez kupującego ?(i niemożności wykonania prawa odkupu) mimo wszystko istnieje. Czasem lepszym rozwiązaniem ?okazać się może najem lub dzierżawa takiej rzeczy.
—Maciej Nowak ?radca prawny
