Ochrona przedemerytalna nie musi trwać do końca rozprawy

Tak wynika z wyroku Sądu Najwyższego ?z 20 grudnia 2013 r. (II PK 99/13).

Z pracownikiem rozwiązano umowę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 k.p. ?A tym momencie miał ochronę przedemerytalną z art. 39 k.p., która jednak nie przysługuje w razie takiego trybu rozstania. Pracownik odwołał się od tego oświadczenia woli pracodawcy, domagając się przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach.

Sąd rejonowy oddalił jego powództwo. Wskazał, że oceniał jedynie oświadczenie woli pracodawcy o rozwiązaniu umowy pochodzące z 17 lipca 2009 r., które powód otrzymał 25 lipca 2009 r. i w związku z nim wystąpił z żądaniem przywrócenia do pracy. Drugie oświadczenie szefa o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia, z 18 sierpnia 2009 r., doręczono powodowi we wrześniu 2009 r., ale w związku z nim nie wystąpił na drogę sądową. Sąd uznał, że pierwsze oświadczenie, z lipca 2009 r., pracodawca skutecznie cofnął i nie wywołało ono skutków prawnych. Wobec tego, skoro nie istniało odwołanie od drugiego oświadczenia, pozew nie był zasadny.

Pracownik odwołał się od tego wyroku. Sąd okręgowy nie podzielił ustalenia sądu rejonowego, że doszło do skutecznego odwołania oświadczenia z 17 lipca 2009 r. Uznał, że rozwiązanie umowy było merytorycznie nieuzasadnione, ale zamiast przywrócić powoda do pracy, zasądził mu odszkodowanie za nieuzasadnione rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia.

Rozpoznając roszczenie o przywrócenie do pracy w razie zasadności powództwa, sąd stwierdził, że może uwzględnić roszczenie alternatywne (o odszkodowanie) nie tylko wtedy, gdy uzna niecelowość przywrócenia (art. 45 § 2 k.p. w zw. z art. 56 § 2 k.p.), ale także wówczas, gdy stwierdzi niezasadność wybranego roszczenia oznaczającą jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Brak podstaw, aby uwzględnić roszczenie oparte na art. 57 § 2 k.p., sąd wywiódł ?z tego, że na dzień zamknięcia rozprawy apelacyjnej powód nie był pracownikiem, ?o jakim stanowi art. 39 k.p., gdyż od 8 czerwca 2011 r. pobierał emeryturę. Zdaniem sądu zwolniony nie miał rzeczywistej woli powrotu do pracy, bo w toku procesu podał, że chce wrócić, ale jedynie do momentu nabycia prawa do emerytury. Tym samym, ponieważ pobierał emeryturę, przywrócenie byłoby niecelowe w rozumieniu art. 45 § 2 k.p. ?w zw. z art. 56 § 2 k.p.

Skargę kasacyjną od wyroku SO wniósł pełnomocnik powoda, zaskarżając go w całości, zarzucając m.in. naruszenie:

? ?art. 45 § 2 w zw. z art. 56 § 2 k.p. przez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu możliwości nieprzywrócenia powoda do pracy i uznaniu, że jego przywrócenie jest niecelowe,

? ?art. 45 § 3 k.p. przez jego niezastosowanie do pracownika, którego stosunek pracy podlegał szczególnej ochronie z mocy ?art. 39 k.p.,

? ?art. 57 § 2 k.p. przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu bezpodstawności roszczenia wywodzonego z tego przepisu, dlatego że na dzień zamknięcia rozprawy apelacyjnej powód nie jest pracownikiem, o jakim mowa w art. 39 k.p., gdyż pobiera emeryturę.

Wyrokiem z 20 grudnia 2013 r. Sąd Najwyższy uchylił wadliwy wyrok sądu okręgowego.

Komentarz eksperta:

Grzegorz ?Trejgel, radca prawny ?w Kancelarii Prawa ?Pracy Wojewódka ?i Wspólnicy sp.k.

Wyrok Sądu Najwyższego zasługuje na aprobatę. Zgodnie z art. 39 k.p. pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. W świetle tego przepisu zakazem z art. 39 k.p. nie jest objęte oświadczenie woli pracodawcy ?o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia. Jeśli jednak zatrudniony odwołuje się od takiego sposobu rozstania, przysługuje mu roszczenie ?o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie (art. 56 § 1 k.p.). Przy czym art. 45 § 2 i 3 k.p. stosuje się odpowiednio (art. 56 § 2 k.p.). Takie odesłanie oznacza, że u osób objętych szczególną ochroną stosunku pracy sąd nie może orzec odszkodowania w miejsce żądanego przez pracownika przywrócenia do pracy z powodu niecelowości lub niemożliwości. W tym przypadku ochrona przedemerytalna nie ma znaczenia dla oceny wadliwości rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia, bo art. 39 k.p. na to zezwala. Ma jednak znaczenie dla roszczeń pracownika, gdy ten odwoła się do sądu (zob. postanowienie SN z 12 sierpnia ?2009 r., II PZP 8/09).

W komentowanym wyroku SN istotne jest określenie momentu, na jaki należy ocenić, czy pracownik był w okresie ochronnym. Czy będzie to data złożenia oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy czy data, w której sąd zamyka rozprawę, aby wydać wyrok? SN uznał, że błędne jest określenie, że ustalenie prawa ?do emerytury i jej pobieranie w toku postępowania o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach skutkuje uznaniem, że pracownik ?nie jest już pracownikiem, o jakim mowa ?w art. 39 k.p., ze skutkiem możliwości ?zastosowania do niego art. 45 § 2 k.p.

Ochrona przedemerytalna wiąże się z określonym momentem dokonywania przez pracodawcę konkretnej czynności w zakresie stosunku pracy. Nie jest więc elementem stanu rzeczy, który sąd bierze pod uwagę według jego istnienia w chwili zamknięcia rozprawy. Jej występowanie musi oceniać na dzień wręczania oświadczenia pracodawcy.