Wzorem przemysłowym może być sam produkt lub jego opakowanie, etykieta, czcionka, logo, a nawet projekt strony internetowej. Specyficzny wygląd chronionego przedmiotu może wynikać z jego kształtu, konturów, kolorystyki albo zastosowanego materiału.
Warunkiem uzyskania wyłączności na wzór jest to, aby cechował się on przemysłową stosowalnością, nowością oraz indywidualnym charakterem. Wzór jest nowy wtedy, gdy identyczny wzór nie dotarł do wiadomości osób działających zawodowo w danej branży (na terytorium Polski lub Unii Europejskiej). Z kolei indywidualny charakter oznacza, że zgłaszany wzór wywiera na zorientowanym użytkowniku odmienne ogólne wrażenie niż wzory już dostępne. Takim użytkownikiem jest znawca danej grupy towarowej będący w stanie ustalić zakres swobody twórczej projektanta. Przykładowo, gdy wzór dotyczy samochodów – zabawek, będzie nim dziecko.
Wzór można objąć ochroną tylko w Polsce albo na terenie całej Unii Europejskiej.
W pierwszym przypadku zgłoszenie wysyła się do Urzędu Patentowego, a opłata wynosi 300 zł.
Z kolei zgłoszenie wspólnotowego wzoru przemysłowego składa się w Urzędzie Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego w Alicante ?w Hiszpanii. Jest ono droższe (kosztuje 350 euro), ale bardziej opłacalne, ponieważ zakres terytorialny europejskiego prawa wyłącznego jest znacznie szerszy.
Ani polski, ani europejski urząd nie badają, czy zgłoszony wzór faktycznie jest nowy i indywidualny. Dlatego postępowanie trwa dosyć krótko – odpowiednio około pięciu i siedmiu miesięcy. Weryfikacja nowości lub indywidualności wzoru nastąpi dopiero wtedy, gdy ktoś złoży wniosek o unieważnienie prawa z rejestracji.
W jednym i drugim przypadku prawo z rejestracji wzoru trwa maksymalnie 25 lat od dnia zgłoszenia. W tym czasie pozwala ono uprawnionemu zakazywać konkurentom korzystania nie tylko z zarejestrowanego wzoru, ale też ?z każdego innego wzoru, który nie wywołuje na zorientowanym użytkowniku odmiennego ogólnego wrażenia.
Michał? Wojtyczek, adwokat, wspólnik w kancelarii Golenia Hanusa Wojtyczek ?– Adwokaci w Krakowie
Niewielu przedsiębiorców zdaje sobie sprawę, że wzornictwo produktów, które wprowadzają na rynek, jest chronione automatycznie jako niezarejestrowany wzór wspólnotowy. Model ochrony jest podobny do zarejestrowanych wzorów przemysłowych, lecz z pewnymi ograniczeniami.
Prawo do takiego wzoru powstaje z chwilą jego pierwszego publicznego udostępnienia na obszarze Unii Europejskiej, czyli wtedy, kiedy wzór mógł stać się znany unijnym środowiskom wyspecjalizowanym w danej branży. Trwa ono zawsze przez trzy lata. ?Nie jest potrzebne dopełnienie jakichkolwiek formalności w urzędach patentowych.
Niestety, uprawniony może domagać się od konkurentów zaprzestania posługiwania się wzorem, który stanowi kopię wzoru niezarejestrowanego. Prawo nie rozciąga się już jednak na wzory stworzone niezależnie przez innych projektantów. Konieczne jest więc wykazanie, że sporny wzór jest kopią naszego wzoru niezarejestrowanego, a nie wynikiem niezależnej twórczości innej osoby. W przypadku wzorów rejestrowanych sposób stworzenia „kopii" nie ma żadnego znaczenia.
Istotą tej regulacji jest udostępnienie przedsiębiorcom narzędzia nie wymagającego żadnych formalności, lecz kosztem krótkiego okresu ochrony i pewnych obciążeń dowodowych. Taki model jest korzystny dla tych branż, gdzie cykl życiowy produktu jest tak krótki, że kilkumiesięczne oczekiwanie na rejestracje nie miałoby sensu – na przykład w sektorze mody.
