Klauzula o wypowiedzeniu zmienia rodzaj umowy

Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 21 stycznia 2013 r. (II PK 155/12).

Stan faktyczny

Prezes zarządu został zatrudniony na podstawie umowy o pracę, w której strony wskazały, że zostaje zawarta na czas pełnienia tej funkcji – tj. do dnia odbycia walnego zgromadzenia akcjonariuszy, zatwierdzającego sprawozdanie zarządu za rok obrotowy, będący ostatnim rokiem kadencji. Zastrzegły również, że odwołanie z funkcji prezesa będzie równoznaczne z wypowiedzeniem umowy.

Spółkę, w której zatrudniony był prezes zarządu, przejął inny pracodawca. Wydał on pracownikowi świadectwo pracy, uznając, że zawarta z nim umowa wygasła z uwagi na niemożność dalszego pełnienia funkcji prezesa zarządu. Pracownik odwołał się do sądu.

Rozstrzygnięcie

Sąd rejonowy uznał, że strony łączyła umowa na czas określony z uwagi na zastrzeżenie możliwości jej wcześniejszego wypowiedzenia. Stwierdził, że pracodawca rozwiązał umowę niezgodnie z prawem i zasądził odszkodowanie na rzecz prezesa. Sąd okręgowy podtrzymał wyrok. Sprawa trafiła do SN.

SN podtrzymał stanowisko, że strony łączyła umowa na czas określony. Uznał tak, mając na uwadze zastrzeżenie możliwości jej wypowiedzenia. Umowy zawartej na czas wykonania określonej pracy nie można wypowiedzieć. Zatem w sytuacji, gdy umowa przewiduje możliwość jej wcześniejszego wypowiedzenia, nie można jej kwalifikować jako zawartej na czas wykonania określonej pracy – chyba że strony niewątpliwie kierowały się zamiarem zawarcia właśnie takiej umowy (co nie wynikało z okoliczności tej sprawy).

SN uznał, że w niniejszej sprawie nie doszło do wygaśnięcia umowy. Zgodnie z art. 63 k.p. stosunek pracy wygasa wyłącznie w przypadkach określonych w kodeksie pracy oraz w przepisach szczególnych. Przekazując pracownikowi świadectwo pracy, pracodawca niezgodnie z prawem rozwiązał umowę bez wypowiedzenia.

Zdaniem eksperta:

Sławomir Paruch, radca prawny, partner w kancelarii Raczkowski i Wspólnicy

Członka zarządu można zatrudnić na podstawie umowy o pracę. W praktyce może to być umowa na czas nieokreślony, na czas określony lub – na co wskazuje SN w komentowanym orzeczeniu – na czas wykonania określonej pracy.

Stosunek korporacyjny łączący członka zarządu ze spółką oraz stosunek pracy stanowią dwa odrębne stosunki prawne. Zaprzestanie pełnienia funkcji członka zarządu (np. w związku z odwołaniem) nie powoduje rozwiązania stosunku pracy. Z tego względu, jeżeli członek zarządu zostanie zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, konieczne jest jej wypowiedzenie.

Odwołanie lub zakończenie pełnienia funkcji może być przyczyną wypowiedzenia tylko wtedy, gdy pracownik został zatrudniony w bezpośrednim związku czasowym i funkcjonalnym z jej sprawowaniem (tj. nie zostały mu powierzone ponadto żadne dodatkowe funkcje czy stanowisko). W praktyce jednak zawieranie umów na czas nieokreślony jest ryzykowne. W przypadku stwierdzenia niezgodnego z prawem rozwiązania takiej umowy pracownik może zostać przywrócony do pracy (mimo niemożności dalszego pełnienia funkcji w zarządzie).

Alternatywnie można rozważyć zawarcie terminowej umowy na czas trwania kadencji. Należy jednak pamiętać o zastrzeżeniu możliwości jej wcześniejszego wypowiedzenia. W razie braku takiego postanowienia umowa będzie trwała do końca okresu, na jaki została zawarta (tj. do końca kadencji), nawet jeśli członek zarządu zostanie wcześniej odwołany (chyba że przyczyna rozwiązania nie będzie dotyczyć pracownika). Gdy zaś w umowie zawartej na czas określony jest klauzula o możliwości jej wcześniejszego rozwiązania ?za wypowiedzeniem, można ją wypowiedzieć bez wskazywania przyczyny.

Trzecią możliwością jest zawarcie umowy na czas wykonania określonej pracy, tj. na okres członkostwa w zarządzie. Umowa rozwiąże się wówczas ?z dniem zakończenia pełnienia tej funkcji. W tym przypadku nie można zastrzec możliwości jej wcześniejszego wypowiedzenia, ponieważ takiej umowy nie można wypowiedzieć. Zastrzeżenie takiej możliwości spowoduje, że zostanie ona uznana za umowę o pracę na czas określony.