Transakcja handlowa w rozumieniu tej ustawy (z 8 marca 2013 r.), stanowi umowę, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, jeżeli strony, zawierają ją wyłącznie w związku z wykonywaną działalnością. Przepisy ustawy obejmują m.in. przedsiębiorców, podmioty prowadzące działalność gospodarczą, osoby wykonujące wolny zawód, oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych.

W przypadku, gdy strony, przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, wierzyciel może żądać odsetek ustawowych po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia  i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.

Chodzi o zapobieganie traktowaniu odroczenia płatności jako darmowego kredytu dla dłużnika. Przepis dopuszcza możliwość naliczenia przez wierzyciela odsetek ustawowych od jeszcze niewymagalnego świadczenia pieniężnego, w przypadku gdy strony transakcji przewidziały w umowie termin zapłaty dłuższy niż 30 dni. Zatem, w przypadku oznaczenia krótszego niż 30 dni terminu płatności,  omawiany przepis nie ma  zastosowania.

Dwie przesłanki

Uprawnienie wierzyciela do naliczania odsetek uzależnione jest od:

- ?spełnienia swojego świadczenia niepieniężnego oraz

- ?doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi.

Okres, za jaki wierzyciel może żądać odsetek, rozpoczyna się 31 dnia po zaistnieniu wskazanych przesłanek, a kończy  się z dniem faktycznej zapłaty, nie później jednak niż z dniem wymagalności roszczenia o zapłatę.

Jest możliwość naliczenia przez wierzyciela odsetek od niewymagalnego świadczenia pieniężnego

Ustawodawca odmiennie ukształtował sytuację, gdy termin zapłaty nie został wprost określony w umowie, chodzi więc o zobowiązania bezterminowe. W odróżnieniu od zobowiązań terminowych, bezterminowe zobowiązania, nie zawierają określenia terminu wykonania. Zgodnie z art. 6 ustawy, jeżeli strony nie określiły terminu zapłaty, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe, po upływie 30 dni, liczonych od dnia spełnienia swojego świadczenia do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego. Roszczenie wierzyciela o odsetki powstaje z mocy samego prawa z chwilą ziszczenia się przesłanek wskazanych w tym przepisie. Za dzień wymagalności świadczenia pieniężnego, uważa się dzień określony w pisemnym wezwaniu dłużnika do zapłaty, w szczególności w doręczonej dłużnikowi fakturze lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, ale nie wcześniejszy niż dzień doręczenia wezwania. Gdy strony umowy przewidziały możliwość dokonania wezwania drogą elektroniczną, także dzień określony w takim wezwaniu stanowi dzień wymagalności.

Zatem początek okresu, za który przysługują odsetki ustawowe przypadnie zawsze na ?31 dzień od daty spełnienia świadczenia. Natomiast w przypadku braku umownej regulacji terminu zapłaty, koniec tego okresu uzależniony będzie od dnia określonego w wezwaniu do zapłaty, którym może być ?w szczególności faktura lub rachunek.

Przykład

Jeśli strony umowy o roboty budowlane określiły, że termin zapłaty za wykonane prace wynosi 45 dni od dnia doręczenia faktury, inwestor, płacąc wynagrodzenie w ostatnim dniu tego terminu, obowiązany będzie uiścić na rzecz wykonawcy dodatkowo odsetki (liczone od 31. dnia od doręczenia inwestorowi faktury), pomimo?że w tym okresie wierzytelność nie była jeszcze wymagalna.

Na podstawie art. 7 ustawy, wierzycielowi, przysługują bez odrębnego wezwania odsetki za opóźnienie w wysokości odsetek za zwłokę przewidzianych w ordynacji podatkowej, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, gdy spełnił świadczenie i mimo to nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie albo wezwaniu. Zgodnie z art. 56 § 1 ordynacji podatkowej stawka odsetek za zwłokę jest równa sumie 200 proc. podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o Narodowym Banku Polskim, z tym że stawka ta nie może być niższa niż 8 proc. Obecnie stawka odsetek podatkowych to 10 proc..

Termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony ustalą inaczej. Odmienne ustalenia stron mogą być dokonane pod warunkiem, że  nie będą sprzeczne ze społeczno-gospodarczym celem umowy, zasadami współżycia społecznego oraz będą obiektywnie uzasadnione, na podstawie właściwość towaru lub usługi. W sytuacji, gdy ustalony w umowie termin zapłaty jest dłuższy niż 60 dni, a nie jest spełniony warunek swobodnego kształtowania ustaleń przez strony, wierzycielowi który spełnił swoje świadczenie, po upływie 60 dni przysługują odsetki podatkowe. W przypadku gdy nie jest możliwe ustalenie daty otrzymania faktury lub rachunku potwierdzającego dostawę towaru lub wykonanie usługi albo gdy faktura lub rachunek zostały doręczone przed dostawą towaru lub wykonaniem usługi, termin zapłaty, jest liczony od dnia otrzymania przez dłużnika towaru lub usługi.

Publiczny kontrahent

W przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem świadczenia pieniężnego jest podmiot publiczny, wierzycielowi przysługują odsetki w wysokości odsetek podatkowych za zwłokę, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli wierzyciel spełni swoje świadczenie i gdy mimo tego,  nie otrzyma zapłaty w terminie określonym w umowie albo wezwaniu. W transakcjach z podmiotem publicznym termin zapłaty co do zasady nie powinien być dłuższy niż 30 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi. Wyjątkowo w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, termin ten nie może przekraczać 60 dni. Strony transakcji mogą ustalić termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, pod warunkiem, że ustalenie to jest obiektywnie uzasadnione właściwością lub szczególnymi elementami umowy, a termin ten nie przekracza 60 dni. Jeżeli ustalony w umowie termin zapłaty jest dłuższy niż 30 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, a nie jest spełniony warunek obiektywnie uzasadniający wydłużenie terminu, wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 30 dni przysługują odsetki podatkowe.

— Łukasz Bernatowicz,? radca prawny,

— Klaudia Szkodzińska, ?prawnik Kancelaria Prawna Bernatowicz, Komorniczak, Mazur Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi sp.p.