Uszkodzone pojazdy z zagranicy cieszą się dużym zainteresowaniem polskich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i osób prywatnych. Tymczasem nie każdy uszkodzony pojazd może być traktowany jak pełnowartościowy produkt, który po przeprowadzeniu wymaganych napraw będzie nadawał się do użytkowania.
Odpad, czyli co
Według przepisów ustawy o odpadach przez odpad rozumie się każdą substancję lub przedmiot, których posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub do których pozbycia się jest obowiązany. Pojęcie „pozbycia się" z kolei należy rozumieć jako zmianę sposobu użytkowania wskazanego przedmiotu, czyli użytkowanie w inny sposób, niż nakazuje to przeznaczenie danego przedmiotu, a nowy sposób użytkowania mógłby wywoływać niekorzystne oddziaływanie na środowisko.
Takie rozumienie przesłanki „pozbycia się" potwierdza orzecznictwo sądów administracyjnych (wyrok NSA z 12 marca 2013 r., sygn. akt II OSK 2132/11).
Stan pojazdu i wola posiadacza
W świetle tak rozumianej definicji odpadu przy kwalifikacji pojazdu do kategorii odpadów w międzynarodowym przemieszczaniu istotny jest stan pojazdu oraz wola poprzedniego posiadacza o jego pozbyciu się w dacie jego przemieszczania (wyrok WSA w Warszawie z 15 października 2009 r., sygn. akt IV SA/Wa 982/09).
Przy czym stan pojazdu dotyczy zarówno stanu prawnego pojazdu, określającego status pojazdu w kraju wysyłki w zakresie jego przeznaczenia lub możliwości użytkowania w sposób zgodny z jego pierwotnym przeznaczeniem, jak i stanu technicznego.
O ile stan prawny pojazdu wynikać będzie z dokumentacji wydanej dla tego pojazdu (np. dowód rejestracyjny lub jego odpowiednik, certyfikat, świadectwo – wydane przez właściwe organy w kraju pochodzenia pojazdu), o tyle stan techniczny należy ocenić na podstawie faktycznych uszkodzeń pojazdu. Wola poprzedniego posiadacza zazwyczaj określona jest w dokumentacji transakcyjnej pojazdu (np. umowa kupna-sprzedaży, faktura itp.).
Kryteria i wskaźniki
Niezależnie od zapisów w dokumentach transakcyjnych, istnieją kryteria i wskaźniki, których wystąpienie wskazuje, że pojazd stanowi odpad w transgranicznym przemieszczaniu. Powyższe kryteria i wskaźniki zostały wyszczególnione w wytycznych korespondentów nr 9 w sprawie przemieszczania odpadów, przedstawiających wspólne stanowisko państw członkowskich UE co do sposobu interpretacji rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 w sprawie przemieszczania odpadów z pojazdów.
Wytyczne korespondentów wprowadziły kryterium „drobnych napraw", jako jedno z kryteriów istotnych przy ocenie pojazdu. Według ww. wytycznych uszkodzenia pojazdu, których konieczne do wykonania naprawy wykraczają poza zakres drobnych napraw, zazwyczaj stanowią podstawę do uznania pojazdu za odpad. Powyższe kryterium, jako istotne przy badaniu stanu technicznego uszkodzonego pojazdu, zostało ujęte także we wskazówkach metodycznych z 3 kwietnia 2008 r. z korektami z 15 lipca 2008 r. i 21 marca 2013r. w sprawie uznawania pojazdów za odpad w transgranicznym przemieszczaniu odpadów, zatwierdzonych przez głównego inspektora ochrony środowiska.
Zarówno wytyczne korespondentów, jak i wskazówki głównego inspektora ochrony środowiska, dostępne są na stronie internetowej http://www.gios.gov.pl/artykuly/294/Wskazowki-w-sprawie-uznawania-uszkodzonych-pojazdow-za-odpad-w-transgranicznym-przemieszczaniu-odpadow.
Części samochodowe
Równie dużym zainteresowaniem cieszy się sprowadzanie części samochodowych. W odniesieniu do tego rodzaju przedmiotów także istnieje szereg wymagań oraz uregulowań prawnych.
Niektóre części lub elementy wyposażenia pojazdów po ich wymontowaniu z pojazdu nie mogą być w dalszym ciągu wykorzystywane w sposób zgodny z ich przeznaczeniem. Wymontowanie takich części lub elementów z pojazdu skutkuje z brakiem możliwości ponownego ich zamontowania w innym pojeździe, tj. traktowania ich jako części zamiennych.
Listę ww. części i elementów wyposażenia zawiera załącznik do rozporządzenia ministra infrastruktury z 28 września 2005 r. w sprawie wykazu przedmiotów wyposażenia i części wymontowanych z pojazdów, których ponowne użycie zagraża bezpieczeństwu ruchu drogowego lub negatywnie wpływa na środowisko. Na tej liście znalazły się takie elementy i części, jak tłumiki układu wydechowego, pióra wycieraczek szyb, katalizatory, klocki i szczęki hamulcowe, automatyczne i nieautomatyczne zestawy pasów bezpieczeństwa, fotele zintegrowane z pasami bezpieczeństwa i poduszkami powietrznymi, poduszki powietrzne, i inne.
Zakaz ponownego użycia ww. części wynika z art. 66 ust. 4 pkt 1a ustawy – Prawo o ruchu drogowym. Taki stan prawny oznacza, że niezależnie od stanu technicznego części objętych powyższymi regulacjami po wymontowaniu z pojazdu winny one być objęte reżimem obowiązującym w odniesieniu do odpadów. Z uwagi na prawny zakaz stosowania powyższych części i elementów wyposażenia na terytorium RP ich przywóz do Polski powinien odbywać się w trybie przepisów o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów.
Sposób załadowania na środek transportu
W odniesieniu do międzynarodowego przemieszczania wszystkich rodzajów części samochodowych istotny jest sposób ich załadowania na środek transportu. Brak zabezpieczenia części przed uszkodzeniem podczas transportu, załadowanie towaru luzem i w sposób nieposortowany, zanieczyszczenie przemieszczanych części substancjami ropopochodnymi (np. olejem silnikowym), narażenie na wyciek płynów eksploatacyjnych z przewożonych części – wskazują, że taki ładunek stanowią odpady nieprzedstawiające wartości użytkowej.
Połówki lub ćwiartki
Częścią zamienną jest element nadający się do bezpośredniego zamontowania w pojeździe w całości, bez konieczności uprzedniego, odpowiedniego ich przygotowania. Połówka, ćwiartka czy jakikolwiek inny fragment pojazdu stanowią odpady z pojazdów, powstałe w wyniku przetwarzania pojazdów wycofanych z eksploatacji.
Takie fragmenty winny być poddane dalszym procesom odzysku prowadzącym do pozyskania z nich pojedynczych części zamiennych, nadających się do bezpośredniego zamontowania w innym pojeździe. Przy czym zgodnie z obowiązującymi regulacjami prawnymi demontaż pojazdów może odbywać się wyłącznie w stacjach demontażu. Zatem fragment pojazdu, jako wytwór częściowego demontażu pojazdu, stanowić będzie odpad.
Wymagania formalno-prawne
W każdym przypadku, gdy przedmiotem przywozu do kraju są pojazdy lub części samochodowe stanowiące odpady, winny one być przemieszczane w trybie przepisów rozporządzenia (WE) nr 1013/2006 w sprawie przemieszczania odpadów oraz ustawy z 29 czerwca 2007 r. o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów, z zastosowaniem odpowiedniej procedury, zależnej od rodzaju przemieszczanych odpadów.
Kiedy pojazd staje się odpadem
Zasadniczo pojazd będzie stanowił odpad, gdy:
Rodzaje odpadów
Odpady w postaci pojazdów możemy podzielić na:
