Posiadanie funduszu rehabilitacji to dla pracodawcy nie tylko przywilej, ale i obowiązki. Za ich nieprzestrzeganie grozi firmie kara finansowa. A obowiązków tych wcale nie jest mało.

Podstawową powinnością przedsiębiorcy korzystającego z dobrodziejstw zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron) jest wydatkowanie środków na nim zgromadzonych zgodnie z przepisami.

Zakreślony cel

Jak wynika z art. 33 ust. 4 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji), środki tego funduszu przeznacza się na finansowanie rehabilitacji zawodowej, społecznej i leczniczej, w tym na indywidualne programy rehabilitacji osób niepełnosprawnych opracowywane przez powołane przez pracodawców komisje rehabilitacyjne oraz ubezpieczenie osób niepełnosprawnych, zgodnie z zakładowym regulaminem wykorzystania tych środków. Obowiązek ten dotyczy zarówno zakładów pracy chronionej, jak i pracodawców, którzy utracili status, ale na podstawie art. 33 ust. 7b ustawy o rehabilitacji zachowali fundusz rehabilitacji.

Pełny zwrot

Stosownie do art. 33 ust. 4a ustawy o rehabilitacji, za wydatkowanie środków zfron niezgodnie z przepisami, pracodawca zostanie zobowiązany do:

130 proc.

To równowartość środków z zfron, które pracodawca musi oddać, jeśli nieprawidłowo je spożytkował

- zwrotu 100 proc. tych nieprawidłowo wydanych pieniędzy oraz

- dodatkowej wpłaty o równowartości 30 proc. tych środków do PFRON.

Termin na wpłatę przypada do 20. dnia miesiąca następującego po tym miesiącu, w którym ujawniono niezgodne z ustawą przeznaczenie środków zfron.

O 1/3 więcej

Oznacza to, że w przypadku naruszenia przepisów dotyczących zasad gospodarowania zfron pracodawca nie tylko musi oddać całość środków wykorzystanych niezgodnie z przeznaczeniem, ale dodatkowo ma obowiązek wpłacić na PFRON karę w wysokości 30 proc. tej kwoty.

Przykład

Spóźniony wniosek

Zakład pracy chronionej sfinansował ze środków zfron zakup samochodu ciężarowego dla kierowcy, który jest osobą niepełnosprawną. Na takie przeznaczenie środków pozwala § 2 ust. 1 pkt 1 lit. a rozporządzenia zfron. Wskazuje na możliwość przeznaczania środków zfron na wyposażenie stanowiska pracy oraz przystosowanie jego otoczenia do potrzeb osób niepełnosprawnych, w szczególności na zakup, modernizację, remont maszyn i urządzeń.

Jednak pracodawca spóźnił się z wnioskiem o wydanie zaświadczenia de minimis do odpowiedniego organu, tj. nie wystąpił o zaświadczenie w terminie 30 dni od dnia dokonania wydatku. Z tego powodu będzie musiał zwrócić na zfron równowartość poniesionego wydatku na zakup samochodu (100 proc. tej kwoty) oraz zapłacić karę do PFRON w wysokości 30 proc. wydatku przeznaczonego na samochód dla osoby niepełnosprawnej.

Karę 30-proc. PFRON może także wymierzyć pracodawcy za niedotrzymanie siedmiodniowego terminu na przekazanie środków zfron na rachunek bankowy tego funduszu. Obowiązek ten wynika z art. 33 ust. 3 pkt 3 ustawy o rehabilitacji.

Przykład

Zasilenie rachunku

Pracodawca prowadzący zfron nie dotrzymał terminu przekazania środków tego funduszu na jego rachunek bankowy. Środki ze zwolnień podatkowych przesłał na rachunek funduszu ósmego dnia od ich uzyskania. Oznacza to, że będzie on zmuszony wpłacić do PFRON karę w wysokości 30 proc. kwoty nieterminowo przekazanej na fundusz.

Miesiąc, w którym wystąpiła jedna z tych okoliczności, to okres sprawozdawczy, za który pracodawca musi dokonać wpłaty, wskazując ją w deklaracji DEK-IIa.

Ważne! Omawiana sankcja w postaci obowiązku wpłaty 30 proc. wydatkowanych niezgodnie z przepisami środków nie może obciążać funduszu rehabilitacji. Wyraźnie wskazuje na to art. 33 ust. 4b ustawy o rehabilitacji.

Katalog wydatków

Omawiana kara grozi pracodawcy nie tylko za to, że wydatkuje środki zfron niezgodnie z celami, ale też wtedy, gdy:

- nie trzyma się katalogu wydatków lub

- nie przestrzega innych warunków wskazanych w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia 2007 r. w sprawie zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (DzU nr 245, poz. 1810), np. związanych z zasadami udzielania pomocy de minimis i wydawania zaświadczeń w tym zakresie przez odpowiednie organy.

Warto więc, żeby pracodawca ujął reguły wydatkowania tych środków w regulaminie zfron.

Nowe przewinienia

Od 1 stycznia 2011 r., na mocy ustawy z 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 226, poz. 1475) obowiązuje przepis, który nakłada na pracodawcę dodatkową sankcję finansową.

Na równi z niezgodnym z art. 33 ust. 4 ustawy o rehabilitacji przeznaczeniem środków ZFRON traktuje się:

- nieutworzenie funduszu rehabilitacji,

- nieprowadzenie ewidencji środków funduszu rehabilitacji lub

- nieprowadzenie rachunku bankowego środków tego funduszu.

Jednak w tych przypadkach kwota wpłaty do PFRON jest równa 30 proc. środków funduszu rehabilitacji, które znajdowały się na koncie zfron w momencie naruszenia wskazanych obowiązków.

Administracja a nie własność

Zgodnie z przepisami ustawy o rehabilitacji pracodawca jest jedynie dysponentem środków zfron, a nie ich właścicielem. Oznacza to, że nie może wydatkować ich na dowolny cel, np. pożyczać na bieżącą działalność przedsiębiorstwa.

Musi też pamiętać o wydatkowaniu środków funduszu w sposób celowy i oszczędny z uwzględnieniem optymalnego doboru metod i środków realizacji w stosunku do zakładanych efektów (§ 4a rozporządzenia zfron).

Naruszając tę zasadę ryzykuje, że nie otrzyma zaświadczenia o pomocy de minimis. A to również skutkuje zapłatą kary w wysokości 30 proc. wydanej kwoty.

Autor jest doradcą prawnym Polskiej Organizacji Pracodawców Osób Niepełnosprawnych