W razie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia powstaje tzw. szkoda na osobie. Uszkodzenie ciała może polegać na złamaniu lub zwichnięciu kończyny czy odniesieniu rany, a rozstrój zdrowia to zakłócenie funkcjonowania organów człowieka (np. w wyniku zatrucia czy choroby psychicznej).

Uszczerbki te mogą przybrać zarówno postać szkody majątkowej (szkody), jak i niemajątkowej (krzywdy). Pojęcie szkody, jakiej naprawienia może domagać się podwładny, należy rozumieć szeroko. W myśl art. 361 § 2 k.c. naprawienie obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu nie wyrządzono szkody.

Artykuł 444 k.c. wymienia roszczenia, które przysługują poszkodowanemu pracownikowi. Może się zatem domagać od firmy zwrotu wszelkich kosztów wynikających z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Warunkiem jest jednak to, aby nie zostały one zrekompensowane świadczeniami uzyskanymi z ustawy wypadkowej.

Wolno mu więc żądać od firmy, żeby wyłożyła z góry sumę potrzebną na koszty leczenia. A jeżeli podwładny stał się inwalidą, także sumę potrzebną, żeby przygotować się do wykonywania innego zawodu. Odszkodowanie to może przybrać postać jednorazowego albo okresowego świadczenia.

Zasady ustalania wysokości cywilnego odszkodowania określił SN w wyroku z 22 czerwca 2005 r. (I PK 253/04). Wyjaśnił, że w pierwszej kolejności należy uwzględnić jednorazową zapłatę z ubezpieczenia społecznego, gdy została ona przeznaczona na pokrycie kosztów wynikłych z wypadku.

Może to sprowadzać się do odliczenia otrzymanego jednorazowego odszkodowania wypadkowego od wysokości poniesionej szkody. Ponadto trzeba określić wszelkie koszty wynikłe z uszkodzenia ciała (rozstroju zdrowia) i ocenić, w jakim zakresie już zostały one zaspokojone tym świadczeniem. Następnie należy uwzględnić stopień przyczynienia się poszkodowanego, obniżając stosownie do okoliczności (art. 362 k.c.) wysokość odszkodowania cywilnego.

Stosownie do okoliczności, czyli w takim zakresie (procencie, ułamku), w jakim poszkodowany przyczynił się do powstania szkody.

Przykład

Zadaniem pana Zenona, pracownika firmy transportowej, był załadunek metalowych prętów na naczepy samochodowe. Aby sprawdzić sposób umocowania i równomierne rozmieszczenie towaru, pan Zenon wszedł na naczepę. Stracił równowagę i spadł z niej, wskutek czego doznał licznych urazów.

W postępowaniu o przyznanie odszkodowania sąd uznał, że pracownik naruszył zasady BHP, gdyż te zakazywały wchodzenia na naczepy. Dlatego w połowie przyczynił się do wypadku. W takim stosunku panu Zenonowi zmniejszono odszkodowanie przyznane od przedsiębiorstwa.

Poszkodowany pracownik ma dowieść rzeczywiście poniesione koszty związane z leczeniem i rehabilitacją. Wydatki, które zwróci mu pracodawca, muszą być racjonalne, a ich poniesienie ma być ściśle związane z zapobieganiem skutkom wypadku. Nie mogą więc być nadmierne i sprzeczne z racjonalnym działaniem każdego chorego, nie tylko poszkodowanego wskutek zdarzenia.

Firma może bronić się w sądzie i wykazać, że nie w każdej sytuacji konieczna jest np. specjalna, droższa dieta albo to, że poszkodowany musi korzystać ze szczególnej pomocy pielęgniarskiej oraz pomocy domowej.

Odszkodowanie ma charakter kompensacyjny. Ma więc stanowić przybliżony ekwiwalent za poniesioną szkodę. W żadnym razie nie może ono prowadzić do wzbogacenia się poszkodowanego.

Leczenie i rehabilitacja

Podwładny, który uległ wypadkowi przy pracy, może żądać w szczególności zwrotu kosztów i wydatków:

- leczenia (pobytu w szpitalu, konsultacji u specjalistów, dodatkowej opieki pielęgniarskiej, zakupu lekarstw itp.),

- zabiegów rehabilitacyjnych,

- związanych z przewozem chorego do szpitala i na zabiegi,

- nabycia protez i innych koniecznych aparatów (okularów, aparatu słuchowego, wózka inwalidzkiego itp.),

- specjalnego odżywiania się (wyrok SN z 5 lutego 1974 r., I CR 864/73),

- przejazdów osób bliskich w celu odwiedzin chorego w szpitalu (wyrok SN z 7 października 1971 r., II CR 427/71),

- związanych z koniecznością specjalnej opieki i pielęgnacji (wyrok SA w Warszawie z 24 lipca 2009 r.,VI ACa 35/09),

- przygotowania do innego zawodu, np. opłaty za kursy, szkolenia, koszty podręczników i innych pomocy, dojazdów na szkolenia (wyrok SN z 10 lutego 1970 r., II CR 7/70),

- rat kredytu zaciągniętego na zakup nowego mieszkania, które jest lepiej przystosowane dla osoby niepełnosprawnej (wyrok SN z 3 sierpnia 2011 r., I PK 249/10) albo przystosowanie obecnie zajmowanego (wyrok SA w Katowicach z 21 listopada 2007 r., I ACa 617/07),

- zakupu samochodu lub innego pojazdu inwalidzkiego, jeżeli jest on konieczny do kompensowania kalectwa osoby poszkodowanej, a w szczególności do kontynuowania pracy zarobkowej wykonywanej przed wypadkiem (wyroki SN z: 9 stycznia 2008 r., II CSK 425/07, 14 maja 1997 r., II UKN 113/97). -