„Wsparcie badań naukowych i prac rozwojowych w skali demonstracyjnej" – to nazwa nowego programu realizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju. Brzmi tajemniczo? Może i tak. Ale na pewno rozbudza wyobraźnię informacja, że na dofinansowanie projektów wyłonionych w konkursie, który wkrótce zostanie przeprowadzony, zarezerwowano pół miliarda złotych.

Wraz z szacowanym wkładem własnym firm ma to dać około 830 mln zł na tworzenie nowoczesnych wyrobów lub technologii ich produkcji, które popchną niektóre przedsiębiorstwa do przodu, znacznie podnosząc ich konkurencyjność. Które firmy znajdą się w tym gronie? To zależy wyłącznie od ich własnych możliwości i decyzji podjętych przez kadrę zarządzającą lub właścicieli.

Teoretycznie każdy ma szansę, chociaż ze względu na tzw. minimalną wartość projektu zapewne nie każdy będzie mógł działać w pojedynkę.

Cel działań

Celem programu jest wzmocnienie transferu wyników badań do gospodarki poprzez wsparcie przedsięwzięć badawczo-rozwojowych w zakresie opracowania nowej technologii lub produktu obejmującego przetestowanie opracowanego rozwiązania w skali demonstracyjnej. Tym samym całe przedsięwzięcie skierowane jest na wsparcie:

- dużych zintegrowanych projektów badawczo-rozwojowych nakierowanych na komercjalizację wyników badań obejmujących wszystkie etapy, od badań naukowych do przygotowania innowacyjnego produktu (technologii) przetestowanej na instalacji pilotażowej (demonstracyjnej),

- budowy instalacji pilotażowych (demonstracyjnych) służących do testowania nowych rozwiązań technologicznych wypracowanych w organizacjach badawczych lub w przedsiębiorstwach.

Mówiąc inaczej, jest to szczególnie duża szansa dla firm, które już inwestowały w badania. Przeprowadzały je samodzielnie lub korzystały z usług wyspecjalizowanych jednostek (np. jednostek naukowych). Teraz stoją przed problemem braku wystarczających środków na ich kontynuowanie lub doskonalenie produktu (technologii).

Może im także brakować środków na postawienie przysłowiowej kropki nad i, czyli przejścia do fazy stworzenia prototypu i przetestowania go. Etapów, które mogłyby dać ostateczną odpowiedź na pytania, czy badania i ich wyniki idą w dobrym kierunku, oraz czy dany produkt (technologia) będzie się nadawał do zastosowania na skalę przemysłową.

Mówiąc wprost, pozwolą firmie rozwinąć produkcję i zarabiać. Ponieważ prowadzenie badań i prac rozwojowych jest nie tylko kosztowne, ale i obarczone ryzykiem, wciąż mało polskich firm decyduje się na takie działania, w tym mało z nich angażuje się we współpracę z sektorem naukowo-badawczym. Taka postawa powoduje, że Polska w odniesieniu do innych państw europejskich pod względem innowacyjności znajduje się na odległej 23. pozycji (z 28).

W kategorii „innowatorzy" zajmujemy przedostatnie miejsce. W każdym razie taki smutny obraz wyłania się z raportu Komisji Europejskiej Innovation Union Score-bord. Opisywany program ma, przynajmniej w jakimś stopniu, przeciwdziałać temu i zwiększyć poziom innowacyjności naszej gospodarki. Przechodząc więc do szczegółów, jakie projekty może finansować nowy program NCBiR?

Badania i postęp

W zakresie tego programu dofinansowanie może zostać przeznaczone na projekty obejmujące:

5 mln

zł taka jest minimalna wartość projektu, która umożliwia zgłoszenie go do konkursu

- badania przemysłowe,

- techniczne studia wykonalności na potrzeby prac rozwojowych,

- prace rozwojowe.

Co kryje się pod tymi pojęciami, wyjaśniamy w ramce obok. Warto jeszcze dodać, że zgodnie z przyjętymi założeniami do programu, okres realizacji projektu nie powinien przekraczać trzech lat. A badania przemysłowe mogą stanowić maksymalnie 15 proc. tzw. wydatków kwalifikowanych.

O dotacje mają prawo ubiegać się przedsiębiorcy, działając samodzielnie, oraz konsorcja naukowe, o ile w ich składzie będzie znajdował się przedsiębiorca. Wolno więc połączyć siły i działać z innymi firmami lub jednostkami naukowo-badawczymi.

Rzecz o finansach

Jak przedstawiają się podstawowe kryteria finansowe dla nowego programu NCBiR? Przede wszystkim należy zaznaczyć, że w grę wchodzą tu stosunkowo duże projekty badawczo-rozwojowe. Wynika to z minimalnej wartości tzw. wydatków kwalifikowanych. A te nie mogą być niższe niż 5 mln zł.

Z drugiej strony firma (konsorcjum) ma sposobność zainwestowania znacznie większych środków i oczekiwania hojnej dotacji. Maksymalna jej wysokość to 100 mln zł. Tym samym, jak wskazuje Magdalena Burnat-Mikosz, partner w firmie Deloitte, nowy program NCBiR może być jedną z ostatnich możliwości otrzymania tak wysokich dotacji na projekty B+R przed uruchomieniem nowych programów w ramach unijnej perspektywy finansowej 2014–2020.

Intensywność wsparcia, czyli procentowy udział dotacji w kosztach kwalifikowanych, zależy od wielkości firmy realizującej projekt (mała, średnia, duża) oraz kategorii wydatków. I tak dla mikro i małych firm poziomy dofinansowania są następujące:

- do 80 proc. na badania przemysłowe,

- do 50 proc. na techniczne studia wykonalności na potrzeby prac rozwojowych,

- do 60 proc. na prace rozwojowe.

Dla firm średniej wielkości intensywność wsparcia jest nieco mniejsza w przypadku badań przemysłowych i prac rozwojowych i wynosi odpowiednio do 75 proc. i do 50 proc. Natomiast koszty związane z realizacją technicznych studiów wykonalności, tak jak przy mikro i małych firmach, mogą być finansowane w 50 proc. I wreszcie dla największych podmiotów poziomy dofinansowania przedstawiają się następująco:

- do 65 proc. na badania przemysłowe,

- do 40 proc. na techniczne studia wykonalności,

- do 40 proc. na prace rozwojowe.

A na co wolno przeznaczyć dotację i co z niej sfinansować, aby dało się ją rozliczyć? Innymi słowy, jakie wydatki zalicza się do kosztów kwalifikowanych. Ich wykaz zawiera ramka obok (koszty kwalifikowane).

Ncbr.gov.p

l

Na przygotowanie projektu i wniosku o dofinansowanie przedsiębiorcy mają czas do 2 maja. Nabór wniosków będzie bowiem prowadzony od 19 marca do 2 maja (do godz. 24) wyłącznie w systemie elektronicznym. Szczegółowe informacje dotyczące programu oraz dokumentacja konkursowa – zgodnie z którą należy przygotować wnioski – dostępne są na stronach internetowych Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (www.ncbr.gov.pl) w zakładce „Wsparcie badań naukowych i prac rozwojowych w skali demonstracyjnej".

Wszelkie pytania związane z konkursem można kierować na adres e-mailowy: instalacje@ncbr.gov.pl. Cały program będzie realizowany w okresie 2013–2022 i zgodnie z harmonogramem:

- w 2013 roku zostanie przeprowadzony i rozstrzygnięty konkurs,

- w latach 2013–2016 nastąpi faza finansowania i realizacji projektów,

- w okresie 2013–2021 prowadzona będzie kontrola i weryfikacja (tzw. monitoring i ewaluacja) wykorzystania wyników projektów.

Koszty kwalifikowane

Do kosztów kwalifikowanych, czyli podlegających rozliczeniu, wolno dodać m.in. wydatki poniesione na:

- wynagrodzenia wraz z pozapłacowymi kosztami pracy, w tym składkami na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, osób zatrudnionych przy prowadzeniu badań przemysłowych lub prac rozwojowych, w części, w jakiej wynagrodzenia te są bezpośrednio związane z realizacją projektu,

- aparaturę naukowo-badawczą i inne urządzenia służące do wykonywania badań, w zakresie niezbędnym i przez okres potrzebny do realizacji projektu. Jeżeli aparatura nie jest wykorzystywana na potrzeby projektu przez cały okres ich użytkowania, kosztem kwalifikowanym jest koszt amortyzacji odpowiadający okresowi realizacji projektu (badań lub prac), obliczony na podstawie przepisów o rachunkowości. Do tej kategorii wydatków wolno także zaliczyć koszt związany z wynajmowaniem odpowiedniej aparatury,

- grunty i budynki, w zakresie i przez okres, w jakim są używane do realizacji projektu. W przypadku budynków są to koszty amortyzacji odpowiadające okresowi prowadzenia badań przemysłowych lub prac rozwojowych. W przypadku gruntów są to koszty związane z przeniesieniem własności, koszty wynikające z odpłatnego korzystania z gruntu lub rzeczywiste poniesione koszty kapitałowe,

- usługi badawcze wykonywane na podstawie umowy, wiedzę techniczną, patenty zakupione lub używane na podstawie licencji, uzyskane od osób trzecich na warunkach rynkowych. Do kosztów kwalifikowanych wolno także wliczyć te związane z nabyciem usług doradczych, o ile są ściśle związane z realizacją projektu,

- inne koszty operacyjne, w tym koszty nabycia i zużycia materiałów, środków eksploatacyjnych i podobnych produktów ponoszone bezpośrednio w związku z realizacją projektu,

- dodatkowe koszty ogólne, przy czym dla przedsiębiorców koszty te rozliczane są ryczałtowo do wysokości 8 proc. całkowitych kosztów kwalifikowanych projektu.

Definicje z ustawy

Program „Wsparcie badań naukowych i prac rozwojowych w skali demonstracyjnej" pozwala na dofinansowanie projektów obejmujących badania przemysłowe, prace rozwojowe oraz techniczne studia wykonalności. Dwa pierwsze pojęcia zostały zdefiniowane w ustawie o zasadach finansowania nauki. I tak zgodnie z nią:

- badania przemysłowe – to badania mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności w celu opracowania nowych produktów, procesów i usług lub wprowadzenia znaczących ulepszeń do istniejących produktów, procesów i usług. Badania te obejmują tworzenie elementów składowych systemów złożonych, szczególnie do oceny przydatności technologii rodzajowych, z wyjątkiem prototypów objętych zakresem prac rozwojowych,

- prace rozwojowe – to nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i działalności gospodarczej oraz innej wiedzy i umiejętności do planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów i usług, w szczególności:

tworzenie projektów, rysunków, planów oraz innej dokumentacji do tworzenia nowych produktów, procesów i usług, pod warunkiem, że nie są one przeznaczone do celów komercyjnych, opracowanie prototypów o potencjalnym wykorzystaniu komercyjnym oraz projektów pilotażowych, w przypadkach gdy prototyp stanowi końcowy produkt komercyjny, a jego produkcja wyłącznie do celów demonstracyjnych jest zbyt kosztowna.

To także działalność związana z produkcją eksperymentalną oraz testowaniem produktów, procesów i usług, pod warunkiem, że nie są one wykorzystywane ani przekształcane z myślą o zastosowaniu przemysłowym lub komercyjnym.

Natomiast techniczne studia wykonalności na potrzeby prac rozwojowych mogą obejmować analizę techniczno-ekonomiczną i instytucjonalno-prawną realizacji projektu pilotażowego.