Taka umowa umożliwia widzowi uczestnictwo w określonej imprezie masowej zorganizowanej przez dany podmiot. Zapewnia też bezpieczeństwo jej uczestnikom w szczególności przy uwzględnieniu rygorów zawartych w ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych.

Kto jest kim

Omawiana umowa jest najczęściej zawierana pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem. Nie wchodząc w zasadniczy spór na temat definicji konsumenta, należy wskazać, że zgodnie z art. 221 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) jest nim osoba fizyczna, która dokonuje czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Przedsiębiorcą zaś jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz ustawowa osoba prawna z art. 331 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (431 k.c.).

Zasady sprzedaży

W praktyce znaczna część organizatorów imprez masowych to przedsiębiorcy. Część z nich prowadzi działalność gospodarczą w formie spółek prawa handlowego, inni zaś wybierają tzw. ewidencjonowaną działalność gospodarczą. Są to więc bardzo często osoby działające tylko na określonych rynkach lokalnych, ale także podmioty o międzynarodowym zasięgu funkcjonowania. Taki status podmiotu łączy ze sobą szereg obowiązków prawnych (uregulowanych np. w Kodeksie cywilnym), które dotyczą przykładowo procesu zawierania umowy cywilnoprawnej.

Organizatorzy imprez masowych w celu zawarcia umowy o ich udostępnienie wykorzystują zwykle wzorce umowne, a więc wzory umów, regulaminy, ogólne warunki umów. Najczęściej przyjmują one formę regulaminu sprzedaży biletów czy też karnetów. Należy je jednak odróżnić od regulaminu obiektu (terenu) oraz regulaminu imprezy masowej zawierającego warunki uczestnictwa i zasady zachowania się osób na niej obecnych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt. 3 ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych organizator jest zobowiązany do ich opracowania oraz udostępnienia osobom uczestniczącym w imprezie masowej, do których zastosowania należy stosować przepisy kodeksu cywilnego oraz ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: u.k.i.k). W praktyce zdarza się, że te akty zawierają szereg niedozwolonych postanowień umownych. Jak ich uniknąć?

To wzorzec umowny,...

Postanowienia regulaminów powinny być sformułowane w sposób jednoznaczny i zrozumiały (tzw. zasada transparentności). Jednoznaczność oznacza brak jakichkolwiek wątpliwości co do znaczenia postanowień wzorca. Cecha zrozumiałości powoduje w doktrynie trochę dyskusji. Generalnie oznacza ona możliwość ustalenia przez podmiot treści postanowień wzorca.

W przypadku gdy regulacje nie będą odpowiadać tej zasadzie, to jego treść zostanie rozstrzygnięta na podstawie reguły in dubio contra proferentem (,,wątpliwości tłumaczy się na niekorzyść autora") zawartej w art. 385 § 2 k.c. Tak więc postanowienia niejednoznaczne w takim przypadku tłumaczy się na korzyść konsumenta.

...który nie musi być doręczony

Należy pamiętać, że wzorzec umowy co do zasady nie musi zostać doręczony widzowi przed zawarciem czynności prawnej, ponieważ zakup biletu może stanowić umowę powszechnie zawieraną w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Jest to wyjątek od generalnej zasady, że wzorzec umowny musi być doręczony konsumentowi przed zawarciem umowy. Jeżeli jednak strona posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej, powinna ona go udostępnić drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności.

Postanowienia nieuzgodnione z klientem

Niedozwolone postanowienie umowne to postanowienia, które nie zostały uzgodnione indywidualnie z konsumentem (takie jak np. regulamin sprzedaży biletów), kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron (np. cenę), które zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Organizator imprezy masowej musi także pamiętać o treści art. 3853 k.c. Przepis ten zawiera katalog możliwych niedozwolonych klauzul umownych (muszą one spełniać także przesłanki wskazane powyżej) >patrz ramka.

W praktyce w regulaminach sprzedaży biletów na określoną imprezę masową najczęściej można odnaleźć klauzule niedozwolone uprawniające kontrahenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny (np. „organizator zastrzega sobie prawo do odwołania imprezy z ważnego powodu"), ograniczające odpowiedzialność wobec konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy (np. „organizator nie odpowiada za zmiany w planowanym programie imprezy masowej wynikające z przyczyn dotyczących jego wykonawcy"), czy też wyłączające lub ograniczające odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie (np. „uczestnik imprezy masowej przebywa na imprezie masowej na własną odpowiedzialność oraz ryzyko").

Innymi przykładami klauzul niedozwolonych mogą być takie postanowienia, jak: ,,Sądem właściwym do rozstrzygania sporów mogących wyniknąć na tle stosowania niniejszego regulaminu jest sąd powszechny właściwy według siedziby klubu", „organizator nie ponosi odpowiedzialności i nie jest zobowiązany do zwrotu całości lub jakiejkolwiek części wartości zakupionego karnetu z tytułu zamknięcia stadionu lub wyłączenia z użytku poszczególnych trybun w związku z karami orzeczonymi przez organizatora rozgrywek lub organy państwowe i samorządowe".

Na mocy art. 24 ust. 2 pkt 1 u.k.i.k. bezprawne zachowanie przedsiębiorcy godzące w zbiorowe interesy konsumentów, polegające na stosowaniu postanowień wzorców umowy, które zostały wpisane do Rejestru klauzul niedozwolonych, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, co na podstawie art. 24 ust. 1 tej ustawy jest zakazane.

Jaka kontrola

Na mocy art. 31 pkt 1 u.k.i.k do zakresu działania prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów należy sprawowanie kontroli przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów tej ustawy. W przypadku podejrzenia stosowania przez przedsiębiorcę niedozwolonych postanowień umownych w rozumieniu art. 3853 § 1 k.c. prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów może wytoczyć przed Sądem Okręgowym w Warszawie – Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone. W takiej sytuacji prezes Urzędu może także nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10 proc. przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie stosował niedozwolone klauzule umowne, które zostały wpisane do Rejestru.

Konsumentowi, którego prawa zostały naruszone przez przedsiębiorcę, wskutek zastosowania niedozwolonej klauzuli umownej, przysługują dwa podstawowe środki ochrony:

- wniesienie powództwa do sądu cywilnego o uznanie klauzuli za niewiążącą względem konsumenta, w oparciu o art. 3851 § 1 k.c. (tzw. kontrola incydentalna) lub

- wniesienie powództwa o uznanie postanowień wzorca umownego za niedozwolone do Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, na podstawie art. 47936 i n. kodeksu postępowania cywilnego (tzw. kontrola abstrakcyjna).

>Jakie zapisy są niedozwolone

Do katalogu możliwych niedozwolonych klauzul umownych należą postanowienia, które:

- wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie,

- wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,

- wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony,

- przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,

- zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta,

- uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju,

- uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,

- uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta,

- przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,

- uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie,

- przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową,

- wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania,

- przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy,

- pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia,

- zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia,

- nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy,

- nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego,

- stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia,

- przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia,

- przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy,

- uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności,

- przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta,

- wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także

- narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.

Mateusz Dróżdż prawnik, wykładowca Uczelni Łazarskiego

Mateusz Dróżdż prawnik, wykładowca Uczelni Łazarskiego

Komentuje Mateusz Dróżdż prawnik, wykładowca Uczelni Łazarskiego

Zawarcie umowy pomiędzy organizatorem imprezy masowej oraz jej uczestnikiem odbywa się zazwyczaj przy użyciu wzorca umownego, który musi spełniać warunki określone m.in. w Kodeksie cywilnym.

W praktyce jednak bardzo często poszczególne postanowienia takiego aktu są kwestionowane przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Najczęściej podważane są klauzule, które: uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny oraz ograniczają odpowiedzialność wobec konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy.

Dlatego też istotne jest, aby przedsiębiorcy, którzy organizują imprezy masowe, zwrócili szczególną uwagę na postanowienia umowne kształtujące ich pozycję wobec konsumentów, uczestników imprez masowych. -