Przed rozpoczęciem prowadzenia uzdrowiskowej działalności gospodarczej trzeba sprawdzić, czy interesująca nas miejscowość może uzyskać status uzdrowiska. Ważna jest także znajomość formy podmiotów i ich zadań, które przewiduje ustawa z 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach o obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych do pomagania kuracjuszom.
Co to za obszar
Zgodnie z prawem uzdrowisko to obszar, na którego terenie prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych, spełniający ustawowe warunki i któremu został nadany status uzdrowiska.
Natomiast leczenie uzdrowiskowe to zorganizowana działalność polegająca na udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu leczenia uzdrowiskowego albo rehabilitacji uzdrowiskowej, prowadzona w uzdrowisku przez zakłady lecznictwa uzdrowiskowego albo poza uzdrowiskiem w szpitalach i sanatoriach znajdujących się w urządzonych podziemnych wyrobiskach górniczych, przy wykorzystaniu warunków naturalnych, takich jak:
- właściwości naturalnych surowców leczniczych, do których zaliczamy gazy lecznicze oraz kopaliny lecznicze, w tym wody lecznicze i peloidy;
- właściwości lecznicze klimatu, w tym talassoterapia i subterraneoterapia, oraz właściwości lecznicze mikroklimatu (rozumiane jako czynniki atmosferyczne sprzyjające zachowaniu zdrowia, leczeniu lub łagodzeniu skutków lub objawów chorób).
Jakie warunki miejscowości
Uzdrowiska co do zasady powinny powstawać w miejscowościach, w których panują specjalne warunki klimatyczne lub geologiczne. W Polsce obecnie, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, mamy 44 miejscowości uzdrowiskowe. Ostatnio w 2007 r. status ten otrzymały Dąbki, wcześniej w 2002 r. Supraśl i Krasnobrud, w 2000 r. zaś Gołdap.
Zgodnie z ustawą, aby dana miejscowość mogła zostać zakwalifikowana jako uzdrowisko, musi posiadać złoża naturalnych surowców leczniczych, które mają potwierdzone właściwości lecznicze, musi panować w niej klimat o właściwościach leczniczych, powinna posiadać infrastrukturę techniczną w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, energetycznej, transportową oraz prowadzić odpowiednią gospodarkę odpadami.
Jeśli chcemy, aby nasza gmina stała się uzdrowiskiem, powinniśmy przygotować komplet badań potwierdzających leczniczy charakter środowiska w danym regionie. Następnie należy uzyskać potwierdzenie uprawnionej jednostki wskazanej przez ministra zdrowia. Ona wyda gminie świadectwo potwierdzające obecność właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości klimatu.
Konieczny podział na strefy
Dokładny zakres badań oraz kryteria, jakie musi spełniać środowisko naturalne, określa rozporządzenie ministra zdrowia wydane na podstawie art. 36 ustawy z 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach o obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych. Są to bardzo szczegółowe badania właściwości fizycznych i fizykochemicznych wody oraz takich danych klimatu jak temperatura powietrza, nasłonecznienie, zachmurzenie, wilgotność powietrza, ilość opadów atmosferycznych czy m.in. kierunek i siła wiatru, poziom zanieczyszczenia powietrza, poziom hałasu oraz badanie pół elektromagnetycznych.
Miejscowości uzdrowiskowe ponoszą także koszty. Chodzi o ich podział na strefy A, B i C. W strefie A udział terenów zielonych musi wynosić 65 proc. lub więcej (obszar, gdzie są zlokalizowane sanatoria), w strefie B nie mniej niż 50 proc. i jednocześnie jej charakter nie może być uciążliwy dla kuracjuszy, w związku z czym ma ona ograniczone możliwości rozwoju. W strefie C musi być co najmniej 45 proc. zieleni.
We wszystkich strefach obowiązuje szereg zakazów i ograniczeń budowy poszczególnych obiektów, np. w strefie A – garaży, stacji paliw czy nawet budynków mieszkalnych. Gmina ubiegająca się o nadanie statusu uzdrowiska musi przyjąć odpowiednie plany zagospodarowania przestrzennego uwzględniające wyżej opisane wymogi i parametry środowiskowe oraz przygotować operat środowiskowy.
Zawierać on musi takie zmienne jak opis stref, opis właściwości leczniczych, naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu na obszarze, któremu ma być nadany statusu uzdrowiska albo statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej, świadectwa potwierdzające właściwości lecznicze klimatu oraz informacje o czystości powietrza, natężeniu hałasu oraz o sieci wodociągowo-kanalizacyjnej.
Decyzję o przyznaniu statusu uzdrowiska wydaje minister zdrowia po zasięgnięciu opinii krajowego konsultanta do spraw balneologii. Po uzyskaniu tego statusu gmina ustala statut uzdrowiska i co 10 lat przedstawia operat środowiskowy, który ma potwierdzać, że warunki przyrodnicze i klimatyczne się nie zmieniły.
Jakie rodzaje działalności
Ustawa pozwala na wyróżnienie następujących rodzajów podmiotów uzdrowiskowych:
- szpitale uzdrowiskowe – ich zadaniem jest leczenie lub rehabilitacja udzielane w trybie całodobowym pod opieką lekarza i pielęgniarki z zapewnieniem możliwości korzystania z zabiegów oraz edukacji leczniczej. Pobyt w nich jest co do zasady bezpłatny dla pacjenta, a usługi opłaca NFZ. Komercyjny pobyt w szpitalu jest drogi, więc przedsiębiorca jest uzależniony od współpracy z Funduszem;
- sanatoria uzdrowiskowe – także udzielają świadczeń w trybie całodobowym z zapewnieniem dostępności do opieki lekarskiej, świadczeń profilaktycznych, edukacji zdrowotnej oraz zabiegów leczniczych. Wydaje się, że ta forma może być najbardziej interesująca dla przedsiębiorców, gdyż pobyt w sanatorium może być opłacany przez NFZ z prywatnym udziałem pacjentów lub może być zupełnie komercyjny. W Polsce istnieje najwięcej tego typu podmiotów;
- przychodnie uzdrowiskowe – jest to niestacjonarna forma uzdrowiska, w którym udziela się porad ambulatoryjnych oraz w zakresie edukacji zdrowotnej.
Oprócz tego ustawa przewiduje takie instytucje jak zakłady przyrodolecznicze oraz szpitale i sanatoria urządzone w podziemnych wyrobiskach górniczych. Te formy są jednak mniej istotne z punktu widzenia przedsiębiorców.
Schorzenia, jakie można leczyć w sanatoriach, zostały także określone w ustawie. Należy pamiętać, że podjęta działalność musi być skorelowana z rzeczywistymi warunkami klimatycznymi naszego regionu.
Zgodnie z prawem w uzdrowiskach leczone mogą być następujące choroby:
1) ortopedyczno-urazowe
2) układu nerwowego
3) reumatologiczne
4) kardiologiczne i nadciśnienie
5) naczyń obwodowych
6) górnych dróg oddechowych
7) dolnych dróg oddechowych
8) układu trawienia
9) cukrzyc
10) otyłości
11) endokrynologiczne
12) osteoporozy
13) skóry
14) kobiece
15) nerek i dróg moczowych
16) krwi i układu krwiotwórczego
17) oka i przydatków oka.
W uzdrowiskach leczy się głównie przy użyciu urządzeń charakterystycznych dla tej formy przywracania zdrowia – to znaczy poprzez korzystanie z pijalni specjalnych wód mineralnych, tężni, parków, ścieżek ruchowych, basenów uzdrowiskowych lub też specjalnie przygotowanych brzegów wybrzeża morskiego.
Pięć kroków – co trzeba zrobić
1. Wybrać odpowiednie miejsce ze względów klimatycznych,
2. Wybrać rodzaje chorób, jakie będziemy leczyć,
3. Sprofilować uzdrowisko pod konkretną grupę pacjentów (turyści, NFZ),
4. Założyć działalność gospodarcza i utworzyć uzdrowisko,
5. Ewentualnie można przystąpić do konkursu NFZ.
Jak jest dziś
Obecnie w Polsce działa 268 zakładów lecznictwa uzdrowiskowego i mimo że ich liczba w ostatnich dziesięciu latach spadła, to sektor ten wydaje się atrakcyjny. Państwo zgodnie z planem prywatyzacyjnym w tym roku zamierza sprzedać wszystkie uzdrowiska, zostawiając sobie tylko jedno – Krynicę-Żegiestów.
Część z nich została sprywatyzowana, część skomunalizowana. Oprócz tego w ostatnich latach powstaje wiele mniejszych prywatnych obiektów znajdujących się w miejscowościach uzdrowiskowych oferujących usługi przyrodolecznicze. Mają one dwa główne strumienie finansowania:
- z kontraktu z publicznym płatnikiem (wydatki na sanatoria sukcesywnie rosną w ostatnich trzech latach) oraz
- z prywatnych środków pacjentów.
Pacjenci dzielą się na Polaków oraz obcokrajowców. Ci drudzy oblegają zwłaszcza ośrodki zlokalizowane w obszarach przygranicznych. W niektórych rejonach, np. w Świnoujściu, stanowią 42 proc. wszystkich kuracjuszy. Trzeba pamiętać, że podmiot, który ma charakter uzdrowiskowy, może działać poza miejscowością uzdrowiskową, ale wtedy jest dużo trudniej przyciągnąć klientów.
Komentuje Grzegorz Byszewski, ekspert Pracodawcy RP
Historia najstarszych uzdrowisk sięga drugiej połowy XIX wieku. Popularyzacja tej formy leczenia przypada na okres międzywojenny. Ten przywilej leczenia poza miejscem zamieszkania w atrakcyjnych przyrodniczo miejscach jest kontynuowany do dziś. Jest on znany w wielu państwach i ma na celu nie tylko przywrócenie zdrowia fizycznego, ale także duchowego. Wraz z bogaceniem się społeczeństwa rynek uzdrowisk będzie rósł, zaś wycofanie się państwa z tego sektora spowoduje, że będzie on w pełni konkurencyjny.
Zanim przedsiębiorca rozpocznie proces inwestycyjny, musi koniecznie sprawdzić dostęp do kadry medycznej, która będzie pracowała w uzdrowisku. Kompetencje białego personelu pracującego w uzdrowisku muszą być bardzo specjalistyczne i jednocześnie specyficzne. W związku z tym można przypuszczać, że osoby te obecnie pracują w już istniejących uzdrowiskach. Jest to o tyle ważne, że sprowadzenie pracowników z innego regionu będzie przedsiębiorcę sporo kosztować i może uczynić biznes nieopłacalnym.
Budując lub aranżując uzdrowisko, warto przygotować jak najszerszą paletę oferowanych zabiegów. Kuracjusz zwykle oprócz korzystania ze świadczeń wskazanych przez lekarza i sfinansowanych przez Fundusz korzysta także z dodatkowych, ciekawych usług zdrowotnych.
