Emisja spalin z kotłów czy środków transportu, pobór wody podziemnej czy lakierowanie pojazdów to niektóre czynności, za jakie przedsiębiorcy powinni się rozliczyć.

Firma, która w jakikolwiek sposób wpływa szkodliwie na powietrze, wodę czy ziemię musi przygotować sprawozdanie, w którym zamieszcza informacje o sposobie i zakresie korzystania ze środowiska oraz zapłacić za to.

Sprawozdanie i wyliczoną opłatę musi raz na pół roku przekazywać właściwemu marszałkowi województwa (do 31 stycznia za drugie półrocze poprzedniego roku, a do 31 lipca za pierwsze sześć miesięcy danego roku). Ale takie samo sprawozdanie trzeba też przekazać wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska (WIOŚ).

Zgodnie z przepisami ustawy – Prawo ochrony środowiska konieczność płacenia za korzystanie ze środowiska powstaje, gdy firma emituje gazy lub pyły do powietrza, wprowadza do ziemi np. ścieki albo pobiera wodę na swoje potrzeby lub składuje odpady. Obowiązek ten mają nie tylko duże zakłady produkcyjne czy przemysłowe, ale nawet małe firmy.

Również przedsiębiorcy, którzy prowadzą działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także osoby prowadzące indywidualną praktykę lekarską muszą raportować o tym, w jaki sposób korzystają ze środowiska. Niekiedy muszą za to płacić.

Wystarczy więc, że firma ma pojazdy, wózki widłowe, kotły grzewcze, by musiała się rozliczyć ze spalin i pyłów wyemitowanych do powietrza. Podobnie jest, gdy przedsiębiorstwo lakieruje samochody, czy ma duży parking, z którego spływająca woda przedostaje się do ziemi.

Wyliczenie należności

Przedsiębiorca sam wylicza należność. W niektórych przypadkach nie jest to skomplikowane, ale są sytuacje, gdy bez wsparcia specjalisty samemu ciężko jest ustalić wysokość opłaty. Bywa, że trzeba ustalić opłatę dla kilkunastu lub więcej związków chemicznych, jakie wyemitowano do atmosfery w określonym czasie.

W przypadku środków transportu należy pomnożyć ilość zużytego paliwa przez jednostkową stawkę opłaty. Stawki te są różne, a ich wysokość zależy zarówno od rodzaju paliwa, jakim zasilany jest dany pojazd, jak i od normy ekologicznej silnika.

Z uwagi na to, że stawki jednostkowe są za kilogram spalonego paliwa, to należy zamienić ilość litrów na kilogramy. Z tym, że paliwa mają różną gęstość, co trzeba to uwzględnić przy wyliczeniu. Jeden litr benzyny stanowi 0,755 kg, litr oleju napędowego to 0,84 kg, a litr gazu płynnego wynosi 0,5 kg.

W przypadku, gdy firma zużyła np. 10 tys. oleju napędowego, to po przeliczeniu wynosi to 8400 kg tego paliwa. Po takiej zamianie litrów na kilogramy wystarczy tylko pomnożyć wypaloną ilość danego paliwa przez odpowiednią stawkę jednostkową. Stawki za 2012 rok są w podane w załączniku nr 2 do obwieszczenia ministra środowiska w sprawie wysokości stawek opłat za korzystanie ze środowiska na rok 2012 (M.P. z 2011 r., nr 94, poz. 958).

Zakładając, że przedsiębiorca zużył w drugim półroczu 2012 roku podaną ilość paliwa, a flota składała się z samochodów osobowych, które spełniały normę EURO 4, to stawka za każdą tonę w takim przypadku wynosi 4,90 zł. Tak więc w tym przypadku opłata wynosi (8,4 tony x 4,90 zł) 41,16 zł. W tej sytuacji, gdy dany przedsiębiorca nie korzysta już ze środowiska w inny sposób, nie musi wpłacać tych 41 zł na konto urzędu marszałkowskiego. Ma jednak obowiązek złożyć odpowiednie sprawozdanie w urzędzie, jak i w WIOŚ.

Firmy mają niekiedy własne kotły grzewcze i za spalony węgiel, olej opałowy czy gaz także należy się rozliczyć. Wysokość opłaty zależy m.in. od rodzaju paliwa, na jakie jest dany piec (inne stawki są dla kotłów na węgiel, a inne dla tych na olej opałowy) i jego ilości.

Parking przed sklepem

Obowiązek naliczania opłat środowiskowych powstaje także wtedy, gdy do ziemi lub wody dostają się wody opadowe lub roztopowe pochodzące z powierzchni zanieczyszczonych. Tak jest, gdy firma dysponuje terenami przemysłowymi, posiada bazy transportowe, czy parkingi o nawierzchni szczelnej lub nieszczelnej lub własne drogi. Płaci się również za takie wody spływające z portów morskich. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wody opadowe i roztopowe trafiają do kanalizacji ogólnospławnej.

Stawki opłat za korzystanie ze środowiska w przypadku wód opadowych i roztopowych dotyczą 1 mkw. powierzchni zanieczyszczonej w danym roku. Do wyliczenia należności są podawane stawki jednostkowe, które różnią się od siebie w zależności od terenu, z jakiego pochodzą wody opadowe lub roztopowe. I tak np. stawka za 1 mkw z parkingu o nawierzchni nieszczelnej, o liczbie miejsc parkingowych powyżej 500 samochodów wynosi 0,079 zł. Natomiast na parkingach o utwardzonej nawierzchni w miastach o gęstości zaludnienia powyżej 1300 osób na kilometr kwadratowy wynosi 0,038 zł.

Opłaty środowiskowe należy uiszczać, gdy firma wykorzystuje w swojej działalności wodę podziemną lub powierzchniową. Jej wysokość zależy od kilku czynników, a nie tylko od ilości pobranej wody. Inne są stawki za pobór wód podziemnych na zaopatrzenie ludności w wodę przeznaczoną do spożycia, a inne na potrzeby produkcji, w której woda wchodzi w skład produktów żywnościowych lub farmaceutycznych. Ponadto w przypadku wód podziemnych bierze się pod uwagę także proces uzdatniania wody. Jeżeli zatem przedsiębiorca pobiera wodę, to mnoży jej ilość przez odpowiednią stawkę jednostkową oraz współczynnik różnicujący, który jest uzależniony od sposobu uzdatniana.

Nieco inaczej jest w przypadku wód powierzchniowych (np. rzeki, jeziora). Przy obliczaniu należności jednostkowe stawki opłat mnoży się przez współczynniki różnicujące. Są tu dwa współczynniki: jeden zależy od sposobu uzdatniania wody, a drugi od rejonu kraju, w którym woda została pobrana. Przykładowo współczynniki różnicujące w Szczecinie wynoszą 1, a np. w Krakowie i 1,2.

Przedsiębiorcy nie uiszczają opłat środowiskowych, gdy wodę pobierają z wodociągów. Z opłat zwolniony jest też pobór wody na potrzeby przerzutów wody, energetyki wodnej, pod warunkiem zwrotu takiej samej ilości wody i co najmniej tej samej jakości.

Tak samo jest w przypadku poboru wody powierzchniowej do wytwarzania energii cieplnej lub elektrycznej w części odpowiadającej ilości tej wody odprowadzanej do odbiornika, pod warunkiem że pobór ten oraz odprowadzanie wód chłodniczych i wód pochodzących z obiegów chłodzących są zgodne z pozwoleniem. Nie trzeba płacić także za wodę wykorzystywaną na potrzeby funkcjonowania pomp cieplnych oraz geotermii, korzystających z energii wody podziemnej. Wówczas warunkiem jest zwrot do wód podziemnych takiej samej ilości wody i to nie gorszej jakości.

Kłopotliwe liczenie

Bywa, że jedna czynność powoduje, że do środowiska przedostaje się wiele różnych substancji. Wówczas policzenie należnej opłaty jest już dużym problemem. W takie sytuacji warto skorzystać z pomocy firmy specjalizującej się w wyliczaniu opłat środowiskowych.

Skomplikowane obliczanie należności jest na przykład w przypadku lakierowania czy malowania. Do wyliczenia opłaty w takim przypadku wykorzystuje się: wskaźniki emisji, wskaźniki pomiarowe obliczone na podstawie pomiarów emisji na źródle oraz wartość emisji i czasu pracy źródła, czyli tzw. emitora, którym w tym przypadku jest pistolet do lakierowania.

Jeżeli przedsiębiorca wie, ile danej substancji zostało wyemitowane np. w ciągu godziny pracy pistoletu do lakierowania, to ma ułatwione zadanie. Należy wówczas pomnożyć ilość każdej substancji emitowanej do atmosfery przez czas, jaki pracowało urządzenie do lakierowania. Z tym, że należy też pamiętać o policzeniu należności za substancje lotne z zastosowanych podkładów czy rozpuszczalników.

W przypadku takiej działalności do środowiska przedostaje się dużo różnych substancji. Trzeba więc wiedzieć, ile zużyto danych substancji w trakcie lakierowania. Później należy pomnożyć każdą z nich przez odpowiednie dla niej stawki jednostkowe. Następnie zsumować wszystkie razem, by obliczyć należną opłatę środowiskową. W niektórych przypadkach to, jakie substancje są w lakierach, można sprawdzić na opakowaniach produktu lub załączonych ulotkach.

Gdzie się płaci

Opłatę uiszcza się na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego, gdy należność za półrocze przekracza 400 zł. Jednak nawet, gdy opłata jest niższa i nie ma obowiązku płacenia, to trzeba przesłać do urzędu marszałkowskiego i wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska sprawozdanie, w którym przedsiębiorca podaje dane np. o tym, ile i jakich substancji wprowadził do środowiska lub pobrał wody.

Sprawozdanie składa się na drukach określonych w rozporządzeniu ministra środowiska z 18 czerwca 2009 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz wysokości należnych opłat (DzU z 2009 r. nr 97, poz. 816). Przedsiębiorca, który wprowadza gazy lub pyły do powietrza, musi podać np. ilość i rodzaj spalanego paliwa przez poszczególne rodzaje pojazdów czy ilość i rodzaj opału spalanego w kotłowniach.

Lakiernie muszą na przykład informować o tym, ile i jakie substancje powstały w trakcie np. lakierowania. Jeżeli firma pobiera wodę, to podaje dane o jej ilości i jakości. Informuje również o celach, na jakie została ona przeznaczona. Przedsiębiorca, który wprowadza do wody lub ziemi ścieki, podaje dane nie tylko o ich ilości, ale też informacje o ich stanie i składzie.

Mniejsza częstotliwość

Do tej pory przedsiębiorcy rozliczali się co pół roku. Jednak za 2013 rok będą rozliczać się tylko raz, a nie dwa razy. Obowiązek ustalenia wysokości opłaty i jej uiszczenia (gdy wyniesie ona ponad 800 zł) będzie trzeba wypełnić dopiero pod koniec stycznia 2014 roku.

To oznacza, że nie będzie trzeba rozliczać się za pierwsze sześć miesięcy do końca lipca 2013 roku. Wciąż jednak będzie trzeba złożyć odpowiednie sprawozdania o zakresie korzystania ze środowiska, nawet jak nie będzie obowiązku płacenia. -

Uregulowanie zaległości

W przypadku, gdy przedsiębiorca lekceważy obowiązek składania sprawozdań i regulowania należności za korzystanie ze środowiska, to naraża się na zapłatę zaległości wraz z 20 proc. odsetkami. W dodatku może się okazać, że firma w poprzednich latach też nie płaciła za środowisko, a obowiązek ten przedawnia się dopiero po pięciu latach. Dlatego warto też uregulować zobowiązania za poprzednie lata.

Wyliczając zaległe opłaty, bierze się pod uwagę stawki i wzory obowiązujące w roku, który jest rozliczany. Jeżeli przykładowo przedsiębiorca nie złożył ewidencji i nie uiścił opłaty za 2010 i 2011 rok, to musi skorzystać ze stawek określonych przez ministra środowiska na te lata.

Przedsiębiorca może złożyć w urzędzie marszałkowskim pismo z prośbą o nienaliczanie odsetek z tytułu niezapłaconych w terminie należności. Trzeba jednak to odpowiednio uzasadnić. Złożenie takiego pisma nie jest jednak równoznaczne z odstąpieniem od naliczenia odsetek za zaległości.

Za co się płaci, a za co nie

Opłaty środowiskowe wnosi się za:

- wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza – procesy technologiczne, przeładunek benzyn, kotły grzewcze, silniki spalinowe, hodowla drobiu,

- pobór wód,

- wprowadzanie ścieków do wody, lub ziemi,

- składowanie odpadów

Opłat środowiskowych nie wnosi się za:

- wodę kupowaną od wodociągów,

- emisję ścieków do kanalizacji,

- wprowadzanie ścieków do szamba

Jakie rodzaje działalności

Z opłatami środowiskowymi wiąże się m.in.:

- transport

- lakierowanie, spawanie, malowanie

- hodowla ryb, drobiu

- handel, produkcja

- składowanie odpadów

- branża chłodnicza

- prowadzenie stacji paliw i przeładunku paliw