Bez przepływu pieniądza (w formie gotówkowej, czy też bezgotówkowej) nie mogłaby funkcjonować zarówno gospodarka, jak i konsumenci. Muszą istnieć podmioty, które obsługują przepływy finansowe.

Są nimi m.in. krajowe instytucje płatnicze. Szukając pomysłu na własny biznes, warto pomyśleć o takich instytucjach. Trzeba jednak zaznaczyć, że prowadzenie tego typu działalności wymaga rozbudowanej struktury. Przede wszystkim trzeba poznać przepisy ustawy z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (dalej: ustawa).

Jakie czynności

Krajowe instytucje płatnicze w toku swojej działalności świadczą usługi płatnicze. To pojęcie precyzuje ustawa. Zgodnie z jej przepisami usługi płatnicze to działalność polegająca na wykonywaniu przynajmniej jednej z siedmiu wymienionych w ustawie czynności.

Świadczeniem usług pieniężnych jest m.in.:

Komisja Nadzoru Finansowego określa w zezwoleniu usługi płatnicze, do świadczenia których jest uprawniona instytucja płatnicza

- wydawanie instrumentów płatniczych,

- przyjmowanie wpłat gotówki,

- dokonywanie wypłat gotówki z rachunku płatniczego,

- podejmowanie wszelkich działań niezbędnych do prowadzenia rachunku,

- zawieranie umów z przedsiębiorcami o przyjmowanie zapłaty przy użyciu instrumentów płatniczych,

- świadczenie usług przekazu pieniężnego.

Ostatnia z wymienionych usług musi być świadczona bez pośrednictwa rachunku płatniczego prowadzonego dla płatnika i polega na transferze do odbiorcy lub do innego dostawcy przyjmującego środki pieniężne dla odbiorcy środków pieniężnych otrzymanych od płatnika lub polega na przyjęciu środków pieniężnych dla odbiorcy i ich udostępnieniu odbiorcy.

Krajowa instytucja płatnicza, oprócz świadczenia usług płatniczych, może świadczyć ściśle powiązane ze świadczeniem usług płatniczych usługi dodatkowe, takie jak: wymiana walut, bezpieczne przechowywanie środków pieniężnych przekazanych w celu wykonania transakcji płatniczej, przechowywanie i przetwarzanie danych, prowadzenie systemów płatności. Jest także uprawniona do prowadzenia innej działalności gospodarczej.

Musi być zezwolenie

Świadczenie usług płatniczych przez krajową instytucję płatniczą wymaga uzyskania zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego. Może być ono wydane osobie prawnej z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oczywiście na jej wniosek. W celu uniknięcia konieczności kolejnych uzupełnień dokumentów, warto dokładnie poznać wymagane ustawą załączniki do wniosku.

Jakie załączniki

Do wniosku trzeba dołączyć:

- aktualną informację o numerze wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego,

- statut, akt założycielski albo umowę spółki,

- wykaz usług płatniczych, które zamierzamy świadczyć,

- program działalności i plan finansowy na okres co najmniej trzyletni,

- dokumenty potwierdzające posiadanie środków finansowych przeznaczonych na fundusze własne,

- opis rozwiązań w zakresie zarządzania i mechanizmów kontroli wewnętrznej dotyczących obowiązków związanych z przeciwdziałaniem praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, zgodnie z ustawą z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,

- opis rozwiązań organizacyjnych,

- dane pozwalające na ustalenie tożsamości osób, które bezpośrednio lub pośrednio posiadają znaczny pakiet akcji lub udziałów w spółce lub spółdzielni zamierzającej wykonywać usługi płatnicze, ze wskazaniem wielkości należącego do nich pakietu akcji lub udziałów, oraz dokumenty potwierdzające, że osoby te dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą,

- dane pozwalające na ustalenie tożsamości osób zarządzających oraz dokumenty pozwalające na ocenę, czy osoby te dają rękojmię ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą, w tym posiadają wykształcenie i doświadczenie zawodowe niezbędne do zarządzania działalnością w zakresie świadczenia usług płatniczych;

- dane pozwalające na ustalenie tożsamości biegłych rewidentów i innych podmiotów uprawnionych do badania sprawozdań finansowych.

Uszczegółowienie wymagań w zakresie powyższej dokumentacji, (sześć ostatnich punktów) znajdziemy w rozporządzeniu ministra finansów z 13 marca 2012 r. w sprawie szczegółowego zakresu informacji oraz rodzaju i formy dokumentów dołączanych do wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie działalności w charakterze krajowej instytucji płatniczej.

KNF w toku postępowania może żądać uzupełniających informacji lub dokumentów niezbędnych do rozstrzygnięcia sprawy oraz gdy jest to potrzebne, wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku. Decyzja w przedmiocie zezwolenia jest wydawana w terminie trzech miesięcy od dnia otrzymania wniosku lub jego uzupełnienia. W zezwoleniu KNF określa usługi płatnicze, do świadczenia których jest uprawniona instytucja płatnicza.

Kiedy wygasa

Zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze krajowej instytucji płatniczej wygasa, jeżeli krajowa instytucja płatnicza:

- w terminie 12 miesięcy od dnia wydania tego zezwolenia nie rozpoczęła działalności w zakresie usług płatniczych, przy czym za dzień rozpoczęcia działalności w zakresie usług płatniczych uważa się dzień wykonania pierwszej transakcji płatniczej;

- nie prowadzi działalności w zakresie usług płatniczych w okresie dłuższym niż 6 kolejnych miesięcy. Ustawa określa przypadki, w których Komisja Nadzoru Finansowego może cofnąć zezwolenie. Łącznie jest ich dziewięć.

Przykładem niech będzie przypadek, gdy instytucja płatnicza wykonuje działalność z naruszeniem zezwolenia lub trwale utraciła zdolność do wykonywania swoich zobowiązań. Może też być tak, że osoby, które bezpośrednio lub pośrednio posiadają znaczny pakiet akcji lub udziałów w instytucji płatniczej, nie dają rękojmi ostrożnego i stabilnego zarządzania instytucją płatniczą.

Kto ma szansę

Jak już wspomniałem o zezwolenie mogą występować tylko osoby prawne. Jednak nie wszystkie je otrzymają. Ustawa określa zarówno przesłanki pozytywne, jak i negatywne, które dotyczą wydawania zezwoleń.

Aby wykonywać omawianą działalność dany podmiot musi legitymować się kapitałem założycielskim w odpowiedniej wysokości. Jest ona uzależniona od zakresu planowanej działalności. Jeżeli wnioskodawca zamierza świadczyć wszystkie lub niektóre z usług płatniczych wymienionych w art. 3 ustawy kapitał założycielski musi wynosić co najmniej równowartość w złotych 125 tys. euro.

W przypadku gdy świadczona będzie tylko usługa polegająca na wykonywaniu transakcji płatniczych, w przypadku których zgoda płatnika na wykonanie transakcji udzielana jest przy użyciu urządzenia telekomunikacyjnego, cyfrowego lub informatycznego, a płatność przekazywana jest jedynie pośrednikowi pomiędzy użytkownikiem zlecającym transakcję płatniczą a odbiorcą, kapitał założycielski musi wynosić co najmniej równowartość w złotych 50 tys. euro. Jeżeli wnioskodawca zamierza świadczyć jedynie usługę płatniczą przekazu pieniężnego obowiązuje odpowiednio kwota 20 tys. euro.

Uwaga! Równowartość w walucie polskiej podanych kwot w euro ustala się przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez NBP, obowiązującego w dniu wydania zezwolenia. Ponadto trzeba pamiętać, że środki finansowe na pokrycie kapitału założycielskiego instytucji płatniczej nie mogą pochodzić z kredytu lub pożyczki ani nie mogą być w inny sposób obciążone oraz - co niejako jest oczywiste - nie mogą pochodzić z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł.

Kolejne przesłanki są już mniej konkretne. Wnioskodawca musi posiadać środki finansowe przeznaczone na fundusze własne w wymaganej wysokości, zapewniać ostrożne i stabilne zarządzanie działalnością w zakresie świadczenia usług płatniczych przez posiadanie, adekwatnych do rodzaju usług płatniczych, ich skali i stopnia złożoności. Ponadto musi być wyposażony w rozwiązania organizacyjne, które mają służyć ochronie środków pieniężnych użytkowników.

Ustawa określa także przypadki, w których zezwolenie nie zostanie wydane. Taka sytuacja będzie miała miejsce, jeżeli nie zostaną spełnione przytoczone powyżej przesłanki pozytywne. Otrzymanie zezwolenia uniemożliwiają ponadto bliskie powiązania między wnioskodawcą a innym podmiotem, które stanowią przeszkodę w skutecznym wykonywaniu nadzoru nad krajową instytucją płatniczą.

KNF nie wyda dokumentu także w przypadku, gdy przepisy prawa państwa innego niż państwo członkowskie mające zastosowanie do co najmniej jednej osoby fizycznej lub prawnej, z którą wnioskodawca ma bliskie powiązania, lub trudności związane z egzekwowaniem tych przepisów uniemożliwiałyby skuteczne wykonywanie nadzoru nad krajową instytucją płatniczą.

Ile sprawozdawczości

Krajowa instytucja płatnicza jest obowiązana posiadać w każdym czasie fundusze własne dostosowane do rozmiaru prowadzonej działalności i rodzaju usług płatniczych, jakie może świadczyć na podstawie posiadanego zezwolenia. Fundusze własne krajowej instytucji płatniczej obejmują:

- kapitał założycielski instytucji płatniczej,

- kapitał z aktualizacji wyceny oraz

- niepodzielony zysk z lat ubiegłych.

Krajowa instytucja płatnicza jest zobowiązana przekazywać KNF sporządzone – zgodnie z ustawą o rachunkowości - roczne sprawozdanie finansowe, a także roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe, jeżeli istnieje obowiązek jego sporządzenia.

Sprawozdania przekazuje się wraz z raportem z badania sprawozdania i opinią podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych oraz odpisem uchwały albo postanowienia organu zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego, w terminie nie dłuższym niż 15 dni od dnia zatwierdzenia odpowiednio rocznego sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający jednostki i rocznego skonsolidowanego sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający jednostki dominującej.

Ponadto krajowa instytucja płatnicza przekazuje KNF kwartalne i dodatkowe roczne sprawozdania finansowe i statystyczne. Ich zakres jest określony w przepisach rozporządzenia ministra finansów z 24 lipca 2012 r. w sprawie kwartalnych i dodatkowych rocznych sprawozdań finansowych i statystycznych krajowej instytucji płatniczej.

Komentuje Piotr Rogowiecki, ekspert Pracodawcy RP

Główną barierą wejścia na rynek w omawianym obok zakresie jest bariera finansowa. Nie chodzi tu tylko o kapitał zakładowy spółki.

Wymogi prawne stawiane przez ustawę rodzą konieczność nie tylko zatrudniania pracowników, ale także stworzenia i utrzymywania systemów bezpieczeństwa, które będą w miarę skutecznie gwarantowały ochronę interesów klienta. To wszystko niestety musi kosztować.