Nakaz zapłaty - najlepszy sposób na dłużnika

Dziś jest tak, że nawet najlepszym przedsiębiorcom zdarza się nie płacić. Jednak gdy kontrahent zalega już dość długo, a kierowane ponaglenia nie spełniają swojej roli, ostatecznością wydaje się postępowanie sądowe.

Przedsiębiorcy często jednak rezygnują z dochodzenia swych roszczeń przed sądem w obawie o duże koszty oraz długi okres jaki musi upłynąć do uzyskania rozstrzygnięcia. Rzeczywiście, aby uzyskać orzeczenie sądu, należy liczyć się z kosztami, jednak nie zawsze muszą one być aż tak duże, że w konsekwencji dochodzenie roszczenia przestaje się opłacać.

Przedsiębiorcy często nie mają pojęcia o możliwości uzyskania szybko i stosunkowo tanio nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, które jest odrębnym trybem postępowania procesowego. Warto jednak pamiętać, że postępowanie nakazowe jest dość sformalizowane i aby uzyskać nakaz zapłaty, w pierwszej kolejności należy upewnić się czy spełnione są ustawowe przesłanki do jego uzyskania, a następnie dokładnie skonstruować pozew.

Konieczny jest wniosek powoda

Ustawa przewiduje, że w tym trybie mogą być rozpoznawane sprawy o roszczenie pieniężne, jak również o świadczenia innych rzeczy zamiennych.

Postępowanie nakazowe może być wszczęte wyłącznie na wniosek powoda, zawarty w pozwie. Oznacza to, że bez takiego wniosku sąd nie może rozpoznać sprawy, nawet jeżeli zostały spełnione wszystkie przesłanki ustawowe. To nie koniec wymogów formalnych, gdyż niezbędne są załączniki

Niezbędne dokumenty

Aby sąd wydał nakaz zapłaty w tym trybie, powód zobowiązany jest dołączyć do pozwu następujące dokumenty, uzasadniające dochodzone żądanie:

- dokument urzędowy,

- zaakceptowany przez dłużnika rachunek,

- wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu,

- zaakceptowane przez dłużnika żądanie zapłaty, zwrócone przez bank i nie zapłacone z powodu braku środków na rachunku bankowym >patrz ramka.

Trzeba spełnić warunki

W pierwszej kolejności należy pamiętać, że postępowanie nakazowe inicjowane jest wyłącznie na wyraźny wniosek powoda. Dla uzyskania nakazu zapłaty w tym trybie konieczne jest zatem, aby powód złożył w pozwie pisemne oświadczenie, że domaga się wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

Bez takiego wniosku sąd nie wyda tego nakazu, a jedynie może wydać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym albo rozpoznać sprawę w postępowaniu zwykłym, co będzie się wiązało z dopłatą. Pozew o wydanie nakazu zapłaty powinien spełniać wszystkie przesłanki wymagane dla tego pisma procesowego. Istotne jest także, aby powód dołączył do pozwu oryginały dokumentów. Ten wymóg jest bezwzględny m.in. w przypadku weksla i czeku. Niezłożenie tych dokumentów w oryginałach jest brakiem formalnym, którego nieuzupełnienie w wyznaczonym przez sąd terminie skutkuje zwrotem pozwu.

W pozostałych przypadkach zamiast oryginałów dopuszczalne jest dołączenie do pozwu odpisów dokumentów, jeżeli ich zgodność z oryginałem jest poświadczona przez notariusza albo występujących w tej sprawie profesjonalnych pełnomocników, tj. np. adwokata, radcę prawnego, czy rzecznika patentowego.

Powód ma obowiązek udowodnić, a nie tylko uprawdopodobnić, roszczenie, co do którego domaga się wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym, bez przeprowadzania rozprawy. Udogodnieniem dla stron w szczególności dla powoda jest fakt, iż posiedzenie odbywa się bez ich udziału, tzn. że nie muszą stawiać się w sądzie.

Sąd ma trzy możliwości

W wyniku rozpoznania pozwu sąd może:

- wydać nakaz zapłaty,

- skierować sprawę do postępowania zwykłego, wzywając powoda do uiszczenia brakującej opłaty sądowej,

- skierować sprawę do postępowania upominawczego i wydać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, wzywając uprzednio powoda do uiszczenia brakującej opłaty sądowej.

Jeżeli brak jest podstaw do wydania nakazu zapłaty, sąd co do zasady wyznacza rozprawę albo posiedzenie niejawne nie później niż przed upływem dwóch miesięcy od dnia wniesienia pozwu albo od dnia uzupełnienia braków pozwu.

Tak jak prawomocny wyrok

W nakazie sąd orzeka, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty. Nakaz zapłaty doręcza się stronom, przy czym pozwanemu wraz z pozwem i załącznikami. Najważniejsze dla powoda jest to, że nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Ponadto nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia.

Nakaz zapłaty po uprawomocnieniu się, czyli po upływie terminu do wniesienia zarzutów przez pozwanego albo po odrzuceniu zarzutów wniesionych po terminie albo których braków pozwany nie uzupełnił, jest tytułem egzekucyjnym ze wszystkimi konsekwencjami przewidzianymi dla prawomocnego wyroku Do 3 maja 2012 r., czyli do czasu wejścia w życie nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego, nakazowi zapłaty sąd nadawał klauzulę wykonalności z urzędu niezwłocznie po jego uprawomocnieniu się. Obecnie nadanie klauzuli wykonalności na nakaz zapłaty następuje na wniosek powoda.

Opłata kancelaryjna w wysokości 6 zł pobierana jest za odpis nakazu zapłaty ze stwierdzeniem wykonalności za każdą rozpoczętą stronę nakazu zapłaty. Zatem w tym przypadku nie uiszcza się opłaty za klauzulę wykonalności, lecz za odpis nakazu zapłaty.

Podstawa uchylenia

Należy pamiętać, że wniesienie przez pozwanego zarzutów od nakazu zapłaty nie powoduje automatycznego uchylenia nakazu. Natomiast sąd uchyli nakaz, jeżeli np. nie będzie mógł go doręczyć, ze względu na nieznane miejsce pobytu pozwanego, lub gdy doręczenie pozwanemu nakazu nie mogło nastąpić w kraju.

Podstawa uchylenia będzie także w sytuacji gdy po wydaniu nakazu zapłaty okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, lub procesowej, lub nie posiadał organu powołanego do jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie.

Pozwany może się bronić

Pozwany może wnieść do sądu, który wydał nakaz zapłaty, w terminie dwóch tygodni od dnia doręczenia mu nakazu zapłaty, pismo zawierające zarzuty. W piśmie pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości, czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy oraz okoliczności faktyczne i dowody.

Sąd pominie wszelkie spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona uprawdopodobni, że nie zgłosiła ich w zarzutach bez swojej winy lub że uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo że występują inne wyjątkowe okoliczności.

Sąd odrzuci zarzuty wniesione po upływie terminu, nieopłacone, z innych przyczyn niedopuszczalne, których braków pozwany nie usunął w terminie. Jednak, w razie prawidłowego wniesienia zarzutów przewodniczący wyznacza rozprawę i zarządza doręczenie ich powodowi.

W wyniku rozpoznania zarzutów, sąd albo wydaje wyrok utrzymujący nakaz zapłaty albo go uchyla i wyrokiem orzeka o żądaniu pozwu, albo też uchyla nakaz i pozew odrzuca lub postępowanie umarza, jeżeli istnieją ku temu przesłanki. Od wyroku sądu przysługuje obu stronom na zasadach ogólnych apelacja, a od postanowienia o umorzeniu lub odrzuceniu pozwu zażalenie.

Opłaty od pozwu

Wnosząc pozew do sądu należy uiścić opłatę, a nieuczynienie tego wiąże się z doniosłymi konsekwencjami procesowymi. Opłata należna może być stała, stosunkowa albo podstawowa. Opłatę stałą pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe, w wysokości jednakowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia.

Opłatę stosunkową pobiera się w sprawach o prawa majątkowe – wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Opłatę podstawową co do zasady pobiera się w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej.

Dla postępowania nakazowego ustawodawca przewidział jednak specjalne zasady dotyczące opłat. W postępowaniu nakazowym od pozwu pobiera się czwartą część opłaty, natomiast trzy czwarte części opłaty pobiera się od pozwanego w razie wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, przy czym opłata nie może wynosić mniej niż 30 zł.

Przykład

Wierzyciel W dochodzi w sądzie zapłaty od dłużnika D kwoty 8 tys. zł, koszt wniesienia powództwa wyniesie 400 zł.

Jednak do pozwu wierzyciel dodał wniosek o rozpatrzenie sprawy w postępowaniu nakazowym. Dlatego też zamiast 400 zł, opłata od pozwu wyniesie 100 zł.

Jaki charakter załączników

- Dokument urzędowy

Dokumentem urzędowym jest dokument, sporządzony w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, a także przez organizacje zawodowe, samorządowe, spółdzielcze i inne organizacje społeczne w zakresie zleconych im przez ustawę spraw z dziedziny administracji publicznej.

Dokumentami urzędowymi są np.: akty notarialne sporządzony zgodnie z prawem, decyzje administracyjne, wydane przez organ państwowy czy samorządowy, wyroki i postanowienia wydane przez sądy w innych sprawach (cywilnych i karnych), postanowienia wydawane przez komornika, akty własności ziemi, czy potwierdzenia odbioru przesyłki listowej.

- Zaakceptowany przez dłużnika rachunek

Najczęściej jest nim faktura VAT – należy odpowiednio wcześniej zadbać o to, aby była podpisana przez osoby, upoważnione do jej przyjęcia. Nie wystarczy zatem dla uzyskania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym przedstawienie faktury niepodpisanej, mimo że na gruncie obecnie obowiązujących przepisów podatkowych nie ma wymogu złożenia na fakturze VAT podpisu przez nabywcę. Natomiast jeżeli pozwany upoważnił powoda do wystawiania faktur VAT bez podpisu, sąd może uznać niepodpisaną fakturę VAT wraz z takim oświadczeniem za zaakceptowanie przez dłużnika rachunku uzasadniające wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.

- Wezwanie dłużnika do zapłaty i pisemne oświadczenie dłużnika o uznaniu długu

Dokumenty te niewątpliwie stanowią podstawę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Dlatego tak istotne jest prowadzenie rozmów ugodowych z dłużnikiem przed skierowaniem sprawy na drogę sądową. Jeżeli bowiem w toku tych negocjacji, dłużnik przyzna, nawet pośrednio, że wierzycielowi przysługuje wobec niego wierzytelność i takie oświadczenie wierzyciel uzyska pisemnie, znacznie ułatwi to otrzymanie nakazu. Nawet sama prośba dłużnika o prolongatę płatności jest już traktowana jako uznanie długu.

- Inne dokumenty, na podstawie których można uzyskać nakaz

Sądy wydają nakazy zapłaty z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W przypadku przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu – należy pamiętać o dołączeniu do pozwu dokumentów uzasadniających roszczenie jak np. umowa cesji, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu.

Nakaz można także uzyskać na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi zapłaty świadczenia pieniężnego lub odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie z 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (DzU nr 139, poz. 1323).

Ewelina Orlińska-Kiedroń prawnik w Kancelarii vRadcy Prawnego Joanna Szanser-Smagacz w Krakowie

Ewelina Orlińska-Kiedroń, prawnik w Kancelarii Radcy Prawnego Joanna Szanser-Smagacz w Krakowie

Postępowanie nakazowe służy sądowemu dochodzeniu, w szczególności, prostych i drobnych roszczeń. W tym trybie znajduje zastosowanie szczególny mechanizm procesowy, przyczyniający się w efekcie do szybszego rozpoznania sprawy.

Postępowanie to, jest dość „tanie" – opłaty sądowe ciążące na wszczynającym cechuje preferencyjny charakter w porównaniu do opłat w trybu zwykłym i innych postępowaniach odrębnych.

Minusem tego postępowania jest stosunkowo duży formalizm. Dlatego właśnie wierzyciele powinni dobrze się przygotować, zanim złożą w sądzie swój pozew. -