Przy zawarciu niektórych umów (np. sprzedaż, pożyczka, darowizna) należy zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych (dalej: pcc). Trzeba go też zapłacić przy zmianie tych umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania. Ustawodawca wprost nie podał natomiast w ustawie z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych, co należy zrobić, jeśli aneks do umowy obniży wartość transakcji.

Uogólniając, pcc obciąża „beneficjenta" umowy. Przy umowie sprzedaży podatek płaci kupujący, przy umowie darowizny – obdarowany, a w przypadku umowy pożyczki obowiązek zapłaty podatku ciąży na pożyczkobiorcy.

W praktyce gospodarczej, w szczególności przy złożonych transakcjach finansowych, może się zdarzyć, że wartość transakcji zostanie zmieniona po podpisaniu umowy. Wówczas strony najczęściej podpisują aneks do takiej umowy zmieniający kwotę albo warunki płatności. Niestety aneksowanie umowy następuje zazwyczaj już po złożeniu przez kupującego/obdarowanego deklaracji pcc i zapłaceniu tego podatku.

Jeżeli aneks zwiększa wartość transakcji, to wówczas ustawa o pcc mówi wyraźnie, że podatek należy dopłacić. Jeżeli jednak wartość transakcji ulega zmniejszeniu, wówczas ustawa o pcc nie podaje gotowych rozwiązań. Artykuł 11 ustawy o pcc wymienia tylko kilka sytuacji, kiedy można starać się o zwrot podatku. Wśród nich nie występuje obniżenie wartości transakcji. Warto zatem w takiej sytuacji sięgnąć do przepisów ogólnopodatkowych, czyli do ordynacji podatkowej.

Przepisy ordynacji podatkowej (art. 72 i następne) wyraźnie definiują nadpłatę podatku, ale także opisują sposoby jej odzyskania. Nadpłatą jest m.in. nadpłacony lub nienależnie zapłacony podatek, a zwrot nadpłaconego podatku można uzyskać na podstawie wniosku o stwierdzenie nadpłaty.

Jeżeli nadpłacony podatek wyniknął z wypełnienia deklaracji niezgodnie ze stanem faktycznym, to do wniosku o zwrot podatku należy dołączyć prawidłowo wypełnioną (skorygowaną) deklarację oraz wyjaśnić powody korekty. Najlepiej takie wyjaśnienie poprzeć kopiami dokumentów, które spowodowały korektę, czyli np. dołączyć ksero aneksu zmieniającego wysokość pożyczki.

—Ewelina Majewska-Howis, doradca podatkowy