Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) to organ administracji publicznej wspierający rehabilitację oraz zatrudnienie osób niepełnosprawnych. Do jego zadań zalicza się m.in. dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych czy refundację składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla niepełnosprawnych przedsiębiorców.

Z racji udzielanej pomocy Funduszowi przysługują dodatkowe uprawnienia kontrolne. Związane z tym szczegóły reguluje ustawa z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej ustawa o rehabilitacji).

Wpłaty w terminie

Pracodawcy muszą dokonać różnych wpłat pieniężnych na PFRON. Zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy o rehabilitacji zaliczamy do nich np. takie, do których zobowiązani są:

- zatrudniający co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i nieosiągający 6-proc. wskaźnika zatrudniania niepełnosprawnych (art. 21 ust. 1 ustawy o rehabilitacji),

- pracodawcy prowadzący zakład pracy chronionej (zpchr), gdy niezgodnie z ustawą przeznaczają pieniądze zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych (zfron) w wysokości 30 proc. tych środków (art. 33 ust. 4a ustawy o rehabilitacji).

Te należności trzeba regulować do 20. dnia następnego miesiąca po miesiącu, w którym pojawiły się okoliczności powodujące powstanie tego obowiązku. Równocześnie pracodawca składa zarządowi PFRON deklaracje miesięczne i roczne poprzez teletransmisje danych w formie dokumentu elektronicznego. Robi to według wzoru ustalonego w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 18 lutego 2011 r. w sprawie ustalenia wzorów deklaracji składanych zarządowi Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przez pracodawców zobowiązanych do wpłat na ten Fundusz (DzU z 2011 r. nr 44, poz. 231).

Przykład

Jeżeli płatność dotyczy obowiązkowej wpłaty na PFRON z art. 21 ust. 1 ustawy o rehabilitacji, pracodawca jednocześnie składa druk DEK-I-0.

Jeżeli natomiast zpchr dokonał wydatku z zfron niezgodnie z przepisami albo nieterminowo, przekazuje comiesięczną część zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych na zfron, wtedy do PFRON składa druk DEK-II-a.

Natomiast jeżeli wpłata dotyczy niezorganizowania w przepisanym terminie stanowiska pracy dla niepełnosprawnego zgodnie z art. 23 ustawy o rehabilitacji, szef także powiadamia PFRON na druku DEK-W.

Pod nadzorem

Fundusz kontroluje także pracodawców, którzy korzystają z pomocy publicznej w formie dofinansowań czy refundacji. Ustawa o rehabilitacji określa m.in. warunki przeprowadzenia kontroli przez prezesa PFRON w sprawie dofinansowania do wynagrodzeń.

Wytyczne pracodawcy znajdą w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 14 marca 2008 r. w sprawie trybu i sposobu przeprowadzania kontroli przez organy upoważnione do kontroli na podstawie ustawy o rehabilitacji (obowiązującym w brzmieniu od 15 września br.) zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU nr 53 poz. 323).

Zgodnie z art. 26a ust. 10 ustawy o rehabilitacji (obowiązującym w brzmieniu od 15 września br.) prezes PFRON ma prawo skontrolować przedsiębiorców pobierających dofinansowanie do wynagrodzeń (dotyczy to w równej mierze zpchr i otwartego rynku pracy) w zakresie miesięcznego wsparcia. W szczególności mogą one dotyczyć zgodności ze stanem faktycznym:

- danych zawartych w dokumentach, o których mowa w art. 26c ust. 1 ustawy o rehabilitacji(Wn–D i INF–D–P),

- wysokości miesięcznego dofinansowania, w tym kwot i terminów poniesienia miesięcznych kosztów płacy pracowników.

Przy ustalaniu wysokości miesięcznej dopłaty pod lupę trafią akta osobowe pracowników niepełnosprawnych, w tym orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, umowy o pracę oraz wyciągi bankowe lub inne dokumenty świadczące o tym, że pracodawca poniósł koszty płacy. Stanowią one jeden z istotnych elementów ustalenia poziomu wsparcia.

Jeśli w postępowaniu wyjaśniającym PFRON stwierdzi nieprawidłowości, wobec pracodawcy pobierającego dofinansowanie wyda decyzje administracyjne o:

- wstrzymaniu miesięcznego dofinansowania – gdy pracodawca ma zaległości w zobowiązaniach wobec PFRON przekraczające ogółem 100 zł. Decyzję o wstrzymaniu SOD wydaje do czasu uregulowania zaległości i podlega ona wykonaniu z dniem wydania;

- odmowie wypłaty miesięcznego dofinansowania – gdy pracodawca nie ureguluje zaległości wobec PFRON do 31 stycznia roku następującego po roku, za który przysługuje miesięczne dofinansowanie. Decyzję wydaje się za okres wskazany we wcześniejszym postanowieniu o wstrzymaniu miesięcznej dopłaty.

Z taką decyzją trzeba się także liczyć, gdy PFRON nie może udzielić pomocy lub jej wypłacić z pieniędzy Funduszu pracodawcy wykonującemu działalność gospodarczą:

- znajdującemu się w trudnej sytuacji ekonomicznej według kryteriów określonych w prawie Unii Europejskiej dotyczącym udzielania pomocy publicznej,

- na którym ciąży obowiązek zwrotu pomocy, wynikający z wcześniejszych decyzji Komisji Europejskiej, uznających pomoc za niezgodną z prawem oraz ze wspólnym rynkiem,

- jeżeli udzielenie miesięcznego dofinansowania do wynagrodzenia skutkowałoby przekroczeniem 10 mln euro rocznej pomocy na zatrudnienie niepełnosprawnych u tego pracodawcy,

- nakazie zwrotu wypłaconego dofinansowania – po stwierdzeniu nieprawidłowości w wyniku kontroli prezesa albo analizy dokumentów zgromadzonych przez PFRON danych, o których mowa w art. 49c ustawy o rehabilitacji (danych ZUS).

Jak się bronić

Od tych decyzji Funduszu pracodawca ma prawo odwołać się do ministra pracy i polityki społecznej w ciągu 14 dni od daty jej doręczenia.

Przykład

Pracodawca ma 1000 zł zaległości wobec PFRON, która wynika z niezapłacenia tzw. 30-proc. kary za niezgodne z przepisami wydatkowanie pieniędzy zfron.

Jeżeli jednocześnie pobiera z Funduszu dofinansowanie do wynagrodzeń niepełnosprawnych pracowników, PFRON ma prawo zdecydować o wstrzymaniu miesięcznego dofinansowania.

Jeżeli decyzja ta będzie dotyczyć okresu od 1 sierpnia 2012 r., to gdy szef nie ureguluje zaległości do 31 stycznia 2013 r., PFRON może odmówić wypłaty dofinansowania za okres obejmujący miesiące wstrzymanego wsparcia.

Autor jest doradcą prawnym Polskiej Organizacji Osób Niepelnosprawnych Pracodawców Osób Niepełnosprawnych