Leasing to popularna forma korzystania z rzeczy. Potwierdzi to każdy, kto przez cały okres trwania umowy płacił raty leasingowe, a następnie za niewielka kwotę mógł nabyć własność przedmiotu leasingu. Inaczej jest, kiedy dochodzi do rozwiązania umowy leasingu przed czasem.
Wtedy korzystający jest zmuszony do natychmiastowej zapłaty wszystkich rat, a dodatkowo traci szansę na końcowy wykup. Końcowe rozliczenie umowy leasingu nie musi być jednak w całości niekorzystne dla leasingobiorcy. Decydujące znaczenie ma zawarcie nowej umowy leasingu lub sprzedaż przedmiotu.
Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego (art. 709
1
.
Zaprzestanie płacenia
Umowa leasingu z reguły zawierana jest na czas określony, choć zawiera też postanowienia, które pozwalają firmie leasingowej na jej wcześniejsze rozwiązanie. Najczęściej spotykaną przyczyną wypowiedzenia umowy jest zaprzestanie płacenia przez korzystającego rat leasingowych. Na podstawie art. 709
13
kc korzystający obowiązany jest płacić raty w ustalonych terminach. W przypadku gdy korzystający dopuszcza się zwłoki z zapłatą co najmniej jednej raty, finansujący powinien wyznaczyć na piśmie korzystającemu termin dodatkowy do zapłacenia zaległości z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu może wypowiedzieć umowę leasingu ze skutkiem natychmiastowym, chyba że strony uzgodniły termin wypowiedzenia.
Skutki rozwiązania umowy leasingu zostały wskazane w art. 709
15
kc. W razie wypowiedzenia przez finansującego umowy leasingu na skutek okoliczności, za które korzystający ponosi odpowiedzialność, finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie a niezapłaconych rat, pomniejszonych o korzyści, jakie finansujący uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym terminem i rozwiązania umowy leasingu.
W rzeczywistości, gdy korzystający utracił płynność finansową lub z innych przyczyn zaprzestał płacenia rat leasingowych, nie dość, że tracił przedmiot leasingu, to jeszcze musiał znaleźć środki na opłacenie całej należnej kwoty wynikającej z harmonogramu wpłat.
Korzyścią, o której mowa w w art. 709
15
kc, jest wartość zwróconego przedmiotu leasingu, natomiast zapłata przez korzystającego pozostałych rat miała stanowić niejako odszkodowanie na rzecz finansującego.
W wyroku z 14 lipca 2010 r. Sąd Najwyższy wyjaśnił (sygn. V CSK 7/10), że jeżeli umowa leasingu zostaje zerwana z winy leasingobiorcy, to leasingodawcy należą się należności z tytułu rat leasingowych, pozostałych do końca umowy. Korzyści zostają pomniejszone o zyski z leasingu ponownego tego samego przedmiotu.
W rozpatrywanej sprawie przedmiotem leasingu był specjalistyczny kocioł ciepłowniczy. Spółka leasingowa wypowiedziała umowę leasingową w trybie natychmiastowym 7 czerwca 2007 r. z powodu zaległości w zapłacie rat, a w konsekwencji zażądała spłaty wszystkich pozostałych rat leasingu, jakie miały być spłacone do końca umowy. Leasingobiorca, mimo iż miał problemy finansowe, w całości uiścił żądaną kwotę.
Tymczasem po 60 dniach od rozwiązania umowy leasingodawca znalazł nowego leasingobiorcę kotła ciepłowniczego. Co więcej nowa umowa była bardziej korzystna dla firmy leasingowej aniżeli ta wcześniejsza. Okazało się, że suma wszystkich rat należnych z tytułu nowej umowy była wyższa niż czynsz zapłacony po zerwaniu poprzedniej umowy leasingowej. Pierwotny leasingobiorca uzyskawszy informację o nowym leasingobiorcy zwrócił się do leasingodawcy o zwrot zapłaconych wszystkich rat czynszu leasingowego, jakie zostały zapłacone za okres przedterminowego rozwiązania umowy.
SN potwierdził, iż takie żądanie jest zasadne. Wskazał, że wartość przedmiotu umowy leasingowej jest jedną z korzyści określonych w art. 709
15
. Natomiast korzyściami są także raty pozyskane z powyższego zagospodarowania przedmiotu leasingu w trakcie nowej umowy leasingowej aż do jej zakończenia. Zdaniem Sądu Najwyższego okoliczność, że raty czynszu leasingowego będą pozyskiwane jak nakazuje umowa, w przyszłości, nie oznacza w ogóle, że tych korzyści finansowych dla leasingodawcy nie ma.
Funkcje odszkodowawcze
Niezapłacone raty należne finansującemu z chwilą rozwiązania umowy leasingu wskutek jej wypowiedzenia z przyczyn, za które odpowiada korzystający, ulegają pomniejszeniu o części przyszłych rat, obejmujące odsetki, stanowiące koszt „kredytu rzeczowego”, zaciągniętego przez korzystającego u finansującego (Sąd Najwyższy w wyroku z 9 września 2010 r., sygn. I CSK 641/09).
W uzasadnieniu podkreślono, iż natychmiastowa, tj. z chwilą rozwiązania umowy leasingu wskutek jej wypowiedzenia, zapłata finansującemu przez korzystającego wszystkich przewidzianych w umowie, a nieuiszczonych rat ma na celu przywrócenie takiego stanu, w jakim finansujący znajdowałby się, gdyby korzystający należycie wykonywał umowę leasingu i nie dał powodów do jej przedwczesnego zakończenia. Pełni zatem funkcję odszkodowania za szkodę wyrządzoną finansującemu wskutek naruszenia przez korzystającego umowy leasingu z przyczyn, za które on odpowiada.
Autor jest adwokatem, współpracuje z Kancelarią Prawniczą C.L. Jezierski sp. j. w Warszawie