Weszły już w życie (11 lutego) zmiany w przepisach ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym  i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych, które w istotny sposób zmodyfikowały regulacje związane z zawieraniem i rozwiązywaniem obowiązkowych umów ubezpieczenia, w tym również z zasadą automatyzmu (zwaną także klauzulą prolongacyjną).

Tylko nowe  polisy

Nie oznacza to jednak, iż od 11 lutego  powszechnie  obowiązują nowe regulacje. Przepisy przejściowe stanowią, że nowych przepisów nie można stosować do umów  zawartych do 10 lutego 2012 r. oraz do postępowań prowadzonych przez ubezpieczycieli oraz UFG w związku z roszczeniami zgłoszonymi do 10 lutego 2012 r.  Nowe przepisy dotyczą więc wyłącznie umów zawartych i roszczeń zgłoszonych od 11 lutego 2012 r.

Zapobieganie podwójnej umowie

Zgodnie z nowym stanem prawnym, w odniesieniu do umów ubezpieczenia zawartych od 11 lutego 2012 r., aby skutecznie zapobiec automatycznemu zawarciu nowej umowy z mocy ustawy i uniknąć ewentualnej sytuacji podwójnego ubezpieczenia, wystarczy nadać nie później niż na dzień przed upływem okresu 12 miesięcy oświadczenie o rezygnacji z kolejnej umowy listem poleconym w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego (Poczta Polska). Pamiętać należy o zachowaniu dowodu nadania przesyłki.

Agentowi jak zakładowi

Znacznym udogodnieniem będzie teraz możliwość składania różnych oświadczeń, np. wypowiedzenia lub odstąpienia od umowy  agentowi ubezpieczeniowemu. Oświadczenia składane w związku z zawartą umową agentowi ubezpieczeniowemu uznawane  są za złożone zakładowi ubezpieczeń.

Ubezpieczyciele nie mogą już wyłączyć ani ograniczyć upoważnienia agenta ubezpieczeniowego do odbierania  od ubezpieczonego oświadczeń. Uwaga! Wprowadzona zmiana dotyczy jedynie umów  zawartych od 11 lutego 2012 r.

W nowym stanie prawnym ubezpieczyciele w stosunku do umów obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ubezpieczenia OC rolników oraz ubezpieczenia budynków rolniczych zawartych w trybie automatycznego wznowienia umowy z mocy ustawy (w oparciu o klauzulę prolongacyjną) są obowiązani potwierdzić ubezpieczającemu zawarcie umowy dokumentem ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia jej automatycznego zawarcia.

W odniesieniu do umów obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów, OC rolników oraz ubezpieczenia budynków rolniczych zawartych od 11 lutego 2012 r. (z wyłączeniem umów zawieranych w trybie negocjacji z przedsiębiorcą), ubezpieczyciele mają obowiązek wysłania ubezpieczającemu nie później niż 14 dni przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia obowiązkowego została zawarta, informacji o ubezpieczeniu na kolejny okres ubezpieczenia (propozycję wysokości składki  oraz pouczenie, że  może ona ulec zmianie).

Ubezpieczyciele muszą  też przypomnieć o prawie wypowiedzenia dotychczasowej umowy ze wskazaniem, w jakiej formie, w jaki sposób oraz w jakim terminie można to uczynić. Informacje  zakładu powinny być wysłane w postaci elektronicznej lub pisemnej.

Wypowiedzenie umowy

Nowe przepisy pozwalają w przypadku, gdy w tym samym czasie doszło do zwarcia dwóch lub więcej umów ubezpieczenia w różnych zakładach (przy czym przynajmniej jedna z nich została zawarta w trybie klauzuli prolongacyjnej), na rozwiązanie w trybie pisemnego wypowiedzenia tej „niechcianej”, automatycznie zawartej umowy.

Uwaga!

Możliwość ta odnosi się do umów odnowionych na podstawie klauzuli prolongacyjnej od 11 lutego 2012 r. W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia zakład  może żądać składki  za okres, przez który ponosił odpowiedzialność.

Osoby, które nabędą pojazd po 10 lutego 2012 r. wraz z polisą poprzedniego posiadacza, będą objęte przepisami znowelizowanej ustawy, ale tylko wówczas, gdy zbywca (także darczyńca, spadkodawca lub inny posiadacz) pojazdu zawarł umowę ubezpieczenia po 10 lutego 2012 r.

Bardzo ważną zmianą jest to, że nowy posiadacz pojazdu  może wypowiedzieć otrzymaną wraz z pojazdem umowę przez cały okres jej trwania i wówczas ulegnie ona rozwiązaniu natychmiast – z dniem jej wypowiedzenia, a nie jak było w starym brzmieniu przepisu, z upływem 30 dni następujących po dniu nabycia pojazdu mechanicznego.

Równie ważne jest to, że umowa przejęta od zbywcy, nawet jeśli nie zostanie wypowiedziana, nie będzie jak dotychczas automatycznie odnowiona na mocy klauzuli prolongacyjnej, lecz ulegnie rozwiązaniu z upływem okresu, na który została zawarta, co będzie oznaczało konieczność zawarcia  nowej umowy.

Posiadacz pojazdu mechanicznego, który przeniósł  prawo własności tego pojazdu (np. sprzedał lub podarował go), jest obowiązany do przekazania posiadaczowi, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu, potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (najczęściej w postaci polisy) oraz powiadomienia na piśmie zakładu ubezpieczeń o przeniesieniu prawa własności tego pojazdu i o danych posiadacza, na którego przeniesiono prawo własności pojazdu.

Roszczenie regresowe

W świetle nowych przepisów w przypadku roszczeń przejętych od ubezpieczyciela w razie jego upadłości roszczenie zwrotne (tzw. regres) wobec sprawcy szkody (kierującego) przysługuje również Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu.

Chodzi o przypadki, gdy kierujący pojazdem mechanicznym: wyrządził szkodę umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych środków o podobnym charakterze; wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa; nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym; zbiegł z miejsca zdarzenia.

Nowe powody rozwiązania

Od 11 lutego umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ulega rozwiązaniu również:

- z chwilą zarejestrowania pojazdu mechanicznego za granicą;

- z dniem odstąpienia przez ubezpieczającego od umowy zawartej na odległość;

- z dniem wydania zaświadczenia o demontażu pojazdu albo zaświadczenia o przyjęciu niekompletnego pojazdu do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub punkt zbierania pojazdu, względnie równoważnego do-

kumentu wydanego w innym państwie;

- z dniem wypowiedzenia umowy w związku z tzw. podwójnym ubezpieczeniem wynikłym z zasady automatyzmu.

Zwrot składki

Od 11 lutego 2012 r. zmieniły się także zasady zwrotu składek ubezpieczeniowych  od obowiązkowych umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, OC rolników oraz ubezpieczenia budynków rolniczych (zawartych od tej daty).

Zwrot składki będzie przysługiwał za każdy niewykorzystany dzień ochrony ubezpieczeniowej. Dodatkowo zwrot musi nastąpić, bez żądania, niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia wypowiedzenia umowy ubezpieczenia lub w przypadku odstąpienia od umowy od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu lub od dnia powzięcia przez zakład ubezpieczeń wiadomości o rozwiązaniu umowy przed upływem okresu, na który została zawarta z innych przyczyn niż wypowiedzenie lub odstąpienie.

W przypadku sprzedaży pojazdu poprzedni właściciel nie musi też już okazywać kopii polisy ubezpieczeniowej w celu uzyskania zwrotu składki.

Fałszywa deklaracja ryzyka

Zakład ubezpieczeń  uzyskał prawo zażądania odpowiedniej zmiany wysokości składki ubezpieczeniowej w  przypadku, gdy ubezpieczający kłamał, odpowiadając na pytania ubezpieczyciela zadane mu przed zawarciem umowy ubezpieczenia.

Podanie nieprawdziwych informacji na temat dotychczasowej szkodowości w ubezpieczeniu OC może być podstawą do podwyższenia składki pod warunkiem, że  pozostaje ona w związku przyczynowym ze zwiększeniem prawdopodobieństwa wypadku.

Nie zapłaci za wszystkie szkody

Zgodnie z nowymi przepisami warunkiem uzyskania odszkodowania z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego w przypadku zgłoszenia roszczenia o odszkodowanie za szkodę w mieniu (np. uszkodzenie lub zniszczenie samochodu) wyrządzoną przez nieznanego sprawcę jest wystąpienie równocześnie u któregokolwiek uczestnika zdarzenia: śmierci, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia trwającego dłużej niż 14 dni.

Dodatkowo, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia powinny zostać stwierdzone orzeczeniem lekarza posiadającego specjalizację w dziedzinie medycyny odpowiadającej rodzajowi i zakresowi powyższych naruszeń czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia. Świadczenie Funduszu nadal będzie podlegać zmniejszeniu o kwotę stanowiącą równowartość 300 euro, ustalaną przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu ustalenia odszkodowania.

Zwrot wypłaconego odszkodowania

Z chwilą wypłaty przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny odszkodowania za nieubezpieczonego kierowcę sprawca szkody i osoba, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, są obowiązani do zwrotu Funduszowi nie tylko spełnionego świadczenia, ale również poniesionych przez Fundusz kosztów.

Jakie przedawnienie

W nowym przepisie ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych jasno zostało zapisane, że roszczenia poszkodowanego do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego przedawniają się z upływem terminu przewidzianego dla tych roszczeń w przepisach kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym.

Oznacza to, że podstawowy termin przedawnienia roszczeń to trzy lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.

Każdy może sprawdzić

Od 11 lutego 2012 r. za pośrednictwem strony internetowej Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego każdy może uzyskać informację o zawarciu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przez  innego posiadacza pojazdu oraz nazwę zakładu ubezpieczeń, z którym ta umowa  jest zawarta (bez ujawniania danych osobowych  sprawdzanego).

Jest to bardzo korzystne rozwiązanie, w szczególności dla poszkodowanych, którzy mogą szybko sprawdzić,  od jakiego zakładu ubezpieczeń mają prawo dochodzić swoich roszczeń. Także łatwiej powinno być zakładom  ubezpieczeń, które mają szansę  ograniczyć liczbę błędnie kierowanych wniosków o odszkodowania z tytułu odpowiedzialności cywilnej sprawcy.

Komentuje Monika Adamowska, młodszy prawnik w Kancelarii Adwokackiej Aleksander Adamowski

Nowelizacja ustawy nakłada na zakłady ubezpieczeń nowe obowiązki. Ubezpieczyciele muszą teraz pamiętać o konieczności poinformowania posiadaczy pojazdów o kończących się ich umowach OC.

Muszą podać im kalkulację składki na kolejny rok i przypomnieć o obowiązku wypowiedzenia umowy w przypadku zamiaru zmiany ubezpieczyciela. To dodatkowe koszty, zwłaszcza że dotychczas to najczęściej pośrednicy ubezpieczeniowi występowali do klientów z nową ofertą.

Ubezpieczyciele, którzy chcą podnieść się po kryzysie spowodowanym wojną cenową oraz odszkodowaniami po powodziach, mogą mieć problemy z pozwoleniem sobie na ponoszenie dodatkowych kosztów. Tak więc prawdopodobnie część z ubezpieczycieli będzie zmuszona przenieść nowe koszty na  ubezpieczonych, podnosząc składki.

Z pewnością uczyni to ich oferty mniej atrakcyjnymi. Dodatkowo ubezpieczyciele muszą wysyłać informacje z 2-tygodniowym wyprzedzeniem. Może to wpływać na błędną ocenę ponoszonego ryzyka. Warto również zauważyć, że likwidacja problemu podwójnego OC z pewnością negatywnie wpłynie na biznes ubezpieczycieli, gdyż przychody z obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego spadną. Należy mieć nadzieję, że spadną tym samym koszty windykacji niechcianych umów ubezpieczenia.