Jak zakończyć działalność, podzielić majątek i nie zapłacić VAT

- Prowadzimy działalność gospodarczą w formie dwuosobowej spółki cywilnej. Mamy dwie elektrownie wodne. Chcemy zlikwidować spółkę i podzielić jej majątek. Każdy ze wspólników przejmie elektrownię i będzie prowadził działalność gospodarczą na własny rachunek. Czy podział majątku pomiędzy wspólników będzie w takiej sytuacji podlegał VAT?

– pyta czytelnik.

Zgodnie z art. 14 ustawy o VAT w przypadku rozwiązania spółki cywilnej opodatkowaniu podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy, jeżeli w stosunku do nich podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Nie dotyczy to podatników zwolnionych od podatku ze względu na to, że wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym 150 tys. zł (w przypadku tych, którzy rozpoczęli działalność w trakcie roku podatkowego – ze względu na to, że przewidywana przez nich wartość sprzedaży nie przekroczy tej kwoty w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej).

Konieczny spis z natury

Podstawą do ustalenia przedmiotu opodatkowania jest spis z natury towarów. Sporządza się go według stanu na dzień rozwiązania spółki, a informację o dokonanym spisie, o ustalonej na jego podstawie wartości oraz o kwocie podatku należnego trzeba dołączyć do deklaracji podatkowej składanej za okres obejmujący dzień rozwiązania spółki.

Obowiązek podatkowy powstaje w dniu rozwiązania spółki, a podstawą opodatkowania jest wartość spisu z natury, ustalona według ceny nabycia towarów (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia według kosztu wytworzenia, określonych w momencie dostawy tych towarów.

Także środki trwałe

Trzeba pamiętać, że „towary” w rozumieniu przytoczonych przepisów to nie tylko towary handlowe, ale – zgodnie z definicją – wszelkie inne rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii. Oznacza to, że każdy towar, w tym również posiadane przez spółkę środki trwałe, przy których nabyciu przysługiwało odliczenie podatku naliczonego, powinien znaleźć się w remanencie likwidacyjnym i być opodatkowany VAT.

Co do zasady więc, chcąc dokonać podziału majątku spółki cywilnej w związku z jej likwidacją, należy sporządzić spis z natury, który powinien obejmować również posiadane przez spółkę elektrownie (środki trwałe). Następnie wartość spisu z natury powinna zostać odpowiednio opodatkowana. Późniejszy podział składników majątku pomiędzy wspólników nie będzie już opodatkowany.

Zorganizowana część przedsiębiorstwa

Jeżeli wspólnicy chcieliby uniknąć zapłaty VAT z tytułu remanentu likwidacyjnego, obejmującego elektrownie przeznaczone do podziału między nich, należałoby przekazać majątek na rzecz wspólników jeszcze przed rozwiązaniem spółki. Jeśli majątek ten będzie miał formę przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, transakcja taka nie będzie podlegać przepisom ustawy o VAT.

Zważywszy na to, że działalność spółki polega na produkowaniu energii w elektrowniach wodnych, a każdy ze wspólników ma przejąć jedną elektrownię wodną i, z założenia, byli wspólnicy mają prowadzić własną działalność gospodarczą z wykorzystaniem tych elektrowni, można przypuszczać, że spółka przekaże na ich rzecz majątek w formie zorganizowanych części przedsiębiorstwa, które mogą działać jako samodzielne jednostki.

Warto spytać

Szkopuł jednak w tym, że przepisy nie określają w sposób precyzyjny, co to jest zbycie przedsiębiorstwa bądź jego zorganizowanej części. O tym, czy nastąpiło zbycie przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, decydują okoliczności faktyczne związane z daną transakcją.

W związku z tym wskazane byłoby wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w celu potwierdzenia, że przekazanie majątku kwalifikuje się jako zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy o VAT. W celu uniknięcia sporu z fiskusem należałoby również wystąpić z pytaniem o prawidłowość klasyfikacji przekazywanego majątku likwidacyjnego jako zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Reasumując, przy założeniu, że przekazany wspólnikom majątek obejmujący elektrownie wodne stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa, przekazanie to nie będzie podlegało VAT. Jednocześnie – o ile nastąpi przed rozwiązaniem spółki cywilnej – elektrownie nie znajdą się również w remanencie likwidacyjnym spółki.

Niemożliwy podział, ale zbycie wchodzi w grę

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego w czasie trwania spółki wspólnicy spółki cywilnej nie mają prawa domagać się podziału wspólnego majątku, jak również rozporządzać samodzielnie udziałami w majątku wspólnym czy w poszczególnych składnikach tego majątku.

Nie oznacza to jednak, że wykluczone są jakiekolwiek czynności prawne, które skutkowałyby przeniesieniem danego składnika majątkowego z majątku wspólnego do majątku osobistego któregoś ze wspólników. Nie można podzielić majątku wspólnego, ale można dokonać zbycia jego składników.

—Małgorzata Karbowiak doradca podatkowy w Taxplan sp. z o.o.