Państwowa Inspekcja Sanitarna kontroluje m.in. warunki produkcji, transportu, przechowywania i sprzedaży żywności oraz warunki zbiorowego żywienia.

W praktyce przedsiębiorcy najczęściej spotkają się z powiatowym inspektorem sanitarnym i jego pracownikami. Spotkania takiego nie uniknie  żadna z firm zajmujących się żywnością.

Przed rozpoczęciem działalności gospodarczej, w której  będzie się miało do czynienia z produktami spożywczymi, trzeba uzyskać zatwierdzenie zakładu przez inspekcję sanitarną, nawet jeśli jest nim niewielki sklep spożywczy czy budka z zapiekankami przy stoku narciarskim. Inspektorzy biorą pod uwagę planowany profil działalności przedsiębiorstwa, jego wielkość, usytuowanie, warunki techniczne itp. Wiąże się to zazwyczaj z wizytą inspektorów w firmie.

O zatwierdzenie występuje przedsiębiorca, nie czekając na  zaproszenie od inspektora. Wniosek o wpis do rejestru zakładów oraz wniosek o zatwierdzenie zakładu składa się co najmniej 30 dni przed dniem rozpoczęcia planowanej działalności.

Elastyczne podejście zamiast HACCP

Przypominamy, że punktach gastronomicznych, w których żywność nie jest przetwarzana, a jedynie sprzedaje się ją paczkowaną, przedsiębiorca nie musi wprowadzać skomplikowanego systemu HACCP  (międzynarodowe zasady bezpieczeństwa żywności).

Można zastosować tzw. elastyczne podejście. Jeżeli jednak żywność jest przetwarzana na miejscu, to trzeba wprowadzić pełny HACCP.

Bez uprzedzenia

Wprawdzie nowelizacja ustawy o swobodzie działalności gospodarczej ogranicza inspektorom, także sanitarnym, możliwość wstępu do firm bez uprzedniego zgłoszenia, ale mają oni sporo furtek umożliwiających sprawdzenie z zaskoczenia, czy wszystko w zakładzie jest w porządku.

Unijne rozporządzenie 882/2004/WE w sprawie kontroli urzędowych przeprowadzanych w celu sprawdzenia zgodności z prawem paszowym i żywnościowym zaleca bowiem kontrole ad hoc.

Uwaga!

Do firm produkujących żywność, obiektów gastronomicznych czy sklepów spożywczych inspektorzy sanitarni mogą wchodzić bez wcześniejszego zawiadamiania.

Kto płaci za badania

O tym, kto zapłaci za badania laboratoryjne i inne czynności wykonywane przez inspekcję, decydują ich wyniki. Jeśli są naruszenia – koszty poniesie firma, jeśli nie ma ich – inspekcja.

Inaczej jest przy czynnościach związanych choćby z wydaniem oceny importowanych środków spożywczych, materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością czy towarów przeznaczonych na eksport. Nawet przy czynnościach wykonywanych w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego opłatę pobiera się od podmiotów, na rzecz których wydano ekspertyzę.

Wielkość opłaty ustala się zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie sposobu ustalania wysokości opłat za badania laboratoryjne oraz inne czynności wykonywane przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej (DzU z 2010 r. nr 36, poz. 203).

Trzeba usunąć nieprawidłowości

Gdy kontrolerzy wykryją jakieś nieprawidłowości, to inspekcja nakazuje (w drodze decyzji administracyjnej) ich usunięcie. Jeśli natomiast naruszenie wymagań powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, to inspektorzy mogą kazać unieruchomić maszyny, urządzenia albo wstrzymać pracę na konkretnym stanowisku, a nawet unieruchomić cały zakład.

Inspekcja może też się sprzeciwić uruchomieniu wybudowanego (lub przebudowanego) zakładu pracy lub innego obiektu, wprowadzeniu nowych technologii itp., które mają wpływ na zdrowie ludzi. Dojdzie do tego, gdy stwierdzi, że nie są spełnione wszystkie wymagania higieniczne i zdrowotne.

Jakie kompetencje ma kontrolujący

Uprawnienia inspektora sanitarnego określa ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia (DzU z 2006 r. nr 171, poz. 1225 ze zm.)

Zgodnie z nią inspektor sanitarny może:

• wejść do pomieszczeń zakładu o każdej porze;

• badać procesy technologiczne i receptury w zakresie niezbędnym do zrealizowania kontroli;

• przeglądać księgi i inne dokumenty zakładu, jeżeli jest to niezbędne ze względu na cel kontroli;

• podejmować inne czynności niezbędne do wyjaśnienia sprawy, zgodnie z zakresem uprawnień, w tym nieodpłatnie pobierać próbki środków spożywczych lub materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością do badań laboratoryjnych.

Informacje uzyskane przez inspekcję w trakcie kontroli, także dokumenty i inne dane stanowiące tajemnicę przedsiębiorcy nie mogą być przekazywane innym organom ani ujawniane, jeżeli nie wymaga tego ochrona życia lub zdrowia ludzi; zastrzeżenie nie dotyczy żądania sądu lub prokuratury w związku z toczącym się postępowaniem.

Gdy inspektor stwierdzi uchybienia zagrażające zdrowiu lub życiu człowieka, nadaje swoim decyzjom rygor natychmiastowej wykonalności.

Mogą one przewidywać:

• nałożenie odpowiednich procedur sanitarnych lub podjęcie innych działań niezbędnych do zapewnienia bezpieczeństwa żywności lub zgodności z prawem żywnościowym;

• upoważnienie do wykorzystania żywności do celów innych niż miały być przeznaczone;

• ograniczenie lub zakaz wprowadzania do obrotu, przywozu lub wywozu;

• monitorowanie i w razie konieczności nakazanie wycofania lub zniszczenia żywności;

• zawieszenie działania lub zamknięcie całego lub części danego przedsiębiorstwa na właściwy czas;

• zawieszenie lub wycofanie zatwierdzenia zakładu.

Możliwe jest też zastosowanie innych środków, jeśli inspektor uzna je za właściwe.