- Wspólnikami spółki z o.o. są osoby fizyczne z Polski i z Holandii. Spółka zamierza nabyć część udziałów od wspólników w celu ich umorzenia. Jakie obowiązki z tego tytułu będą spoczywać na spółce jako płatniku?

– pyta czytelnik.

Zgodnie z art. 199 § 1 kodeksu spółek handlowych udział może być umorzony jedynie po wpisie spółki do rejestru i tylko gdy umowa spółki tak stanowi. Udział może być umorzony za zgodą wspólnika w drodze jego nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez zgody wspólnika (umorzenie przymusowe).

Jak było

Jeszcze w 2010 r. za przychód z udziałów w zysku uważane były kwoty uzyskane z odpłatnego zbycia udziałów na rzecz spółki w celu ich umorzenia. Wynikało to z art. 24 ust. 5 pkt 2 ustawy o PIT. Nadwyżka przychodu ze zbycia udziałów w celu ich umorzenia ponad koszt ich nabycia bądź objęcia była dochodem z udziałów w zyskach. Gdy był on uzyskiwany przez polskiego wspólnika będącego osobą fizyczną, to podlegał 19-proc. zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu.

Niższa stawka podatku była stosowana w  przypadku osoby fizycznej, która miała miejsce zamieszkania w Holandii. Na podstawie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej między Polską a Królestwem Niderlandów przychód ten był w Polsce objęty 15-proc. stawką PIT. Na polskiej spółce spoczywały obowiązki związane z przesłaniem informacji (IFT-1/IFT-1R). Należało w nich wykazać wypłaty dla wspólników i pobrany podatek od dochodów nierezydenta.

Jak jest

Na mocy ustawy z 25 listopada 2010 o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przy- chodów osiąganych przez osoby fizyczne (DzU nr 226, poz. 1478) od 1 stycznia 2011 uchylony został art. 24 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT. Zgodnie z art. 13 tej ustawy zmiana ta ma zastosowanie do dochodów powstałych od 1 stycznia 2011.

Obecnie przychód ze zbycia udziałów w celu ich umorzenia nie jest już traktowany jako przychód z udziału w zyskach osoby prawnej. Dochód z tego tytułu nie podlega więc zryczałtowanemu 19-proc. PIT. Oczywiście oznacza to, że spółka już go nie pobiera.

Kompensowanie dochodów ze stratami

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami polski wspólnik wykaże przychody ze zbycia udziałów spółce w zeznaniu rocznym dotyczącym dochodów kapitałowych, czyli w formularzu

PIT-38. Poda w nim również koszty uzyskania tego przychodu, czyli wydatki na nabycie lub objęcie zbywanych udziałów.

Dochód wynikający z tego zeznania obciążony jest 19-proc. podatkiem dochodowym. Do jego obliczenia zobowiązany jest wspólnik.

Zmiana przepisów w wielu wypadkach będzie korzystna dla podatników. Dlaczego? Gdy spółka pobierała zryczałtowany podatek jako płatnik, nie było możliwości kompensowania go ze stratami z tego samego źródła, np. ze sprzedaży akcji na giełdzie. Teraz to się zmieniło. Dzięki temu wspólnik może zapłacić niższy podatek bądź całkowicie go uniknąć.

Warto podkreślić, że możliwe będzie także uwzględnienie strat poniesionych z kapitałów w ostatnich pięciu latach podatkowych.

Przykład

Polski wspólnik objął udziały za kwotę odpowiadającą jego wkładowi pieniężnemu do spółki z o.o. w wysokości 100 tys. zł. Gdyby spółka w 2010 r. nabyła od niego te udziały w celu ich umorzenia za 150 tys. zł, to musiałaby pobrać zryczałtowany 19-proc. podatek w wysokości 9500 zł. Wynika to z następującego obliczenia

(150 tys. zł – 100 tys. zł) x 19 proc. = 9500 zł

Wspólnik ten ma nierozliczone straty ze sprzedaży akcji na giełdzie w 2008 r. w wysokości 20 tys. zł. Strat tych jeszcze nie odliczał. Niestety, gdyby jego udziały w spółce zostały nabyte w 2010 r., to również od dochodu z tego tytułu nie mógłby ich odliczyć, był to bowiem dochód z udziałów w zyskach opodatkowany zryczałtowanym PIT.

Gdyby do nabycia udziałów przez spółkę w celu ich umorzenia doszło w 2011 r., to przychód z ich zbycia i koszty jego uzyskania wspólnik powinien wykazać w zeznaniu rocznym z dochodów kapitałowych. Co do zasady podatek od tego dochodu wynosiłby tyle samo. Przy obliczaniu go możliwe byłoby jednak uwzględnienie połowy straty ze sprzedaży akcji na giełdzie w 2008 r.

W konsekwencji podatek byłby niższy o 1900 zł od pobranego przez płatnika w 2010 r.

Korzyści także dla nierezydentów

Nowelizacja ustawy o PIT, co do zasady, jest także korzystna dla nierezydentów. Mogą jednak pojawić się wątpliwości, do jakiej kategorii przychodów w rozumieniu umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zaliczyć kwoty uzyskane ze zbycia udziałów w celu ich umorzenia.

W grę wchodzą zyski z przeniesienia praw majątkowych lub dochody z innych źródeł. W obu wypadkach dochody te powinny być opodatkowane tylko w Holandii. Wynika to z art. 13 ust. 4 i art. 22 ust. 1 konwencji między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Niderlandów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu (DzU z 2003 nr 216, poz. 2120).

W 2010 r., gdy dochód ze zbycia udziałów w celu ich umorzenia traktowany był przez polskie przepisy tak jak dywidenda, musiałby zostać pobrany od niego podatek według 15-proc. stawki. Tak wynika z art. 10 ust. 2 lit. b konwencji. Przy stosowaniu tej umowy przychód powstający w Polsce jest kwalifikowany  zgodnie z prawem polskim. Skoro więc polskie przepisy przestały traktować przychód ze zbycia udziałów w celu ich umorzenia na równi z dywidendą, to ma to również konsekwencje przy kwalifikacji przychodu dla określenia miejsca jego opodatkowania według umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

W sytuacji zbycia udziałów w celu ich umorzenia można mieć wątpliwości, czy dochodzi do  przeniesienia własności udziałów, skoro są one unicestwiane, czyli przestają istnieć. Spółka nie może bowiem nimi swobodnie dysponować jak właściciel. Wskazywałoby to, że dochód ze zbycia udziałów w celu ich umorzenia trzeba traktować jako dochód z innych źródeł w rozumieniu umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Niemniej, skoro mowa jest o zbyciu udziałów, to wiąże się ono z utratą własności przez wspólnika. Spółka, która je nabywa, staje się więc ich właścicielem (niezależnie od celu nabycia), choćby przez stosunkowo krótki okres do ich umorzenia. Dlatego moim zdaniem należałoby uznać, że przychód z tego tytułu powinien być zaliczany do zysków z przeniesienia własności majątku.

W przypadku konwencji zawartej między Polską a Holandią rozbieżności te nie mają jednak istnego znaczenia. Jeśli bowiem udziały zbywa w celu ich umorzenia osoba mająca miejsce zamieszkania w Holandii, to obie te kategorie przychodów nie są opodatkowane w Polsce. Warunkiem jest udokumentowanie miejsca zamieszkania podatnika certyfikatem rezydencji (art. 30b ust. 3 ustawy o PIT).