W praktyce wiele problemów powstaje w związku z zarządzaniem majątkiem objętym wspólnością ustawową majątkową małżeńską, w przypadku prowadzenia przez jednego lub oboje małżonków działalności gospodarczej w różnych formach prawnych.
Jeżeli małżonkowie pozostają w ustroju wspólności majątkowej, powstają problemy związane z określeniem poszczególnych praw majątkowych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Najlepszym sposobem na ich wyeliminowanie jest zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej i pozostawanie przez nich w ustroju rozdzielności majątkowej albo rozdzielności z wyrównaniem dorobków. Jednak nadal większość małżeństw pozostaje w ustroju wspólności majątkowej.
Zarząd majątkiem wspólnym
W przypadku gdy małżonkowie – przedsiębiorcy – pozostają w ustroju wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej, zasadą jest, że oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym.
W szczególności powinni udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym oraz o zobowiązaniach obciążających ich majątek wspólny. Dla przykładu zawarcie umowy poręczenia przez jednego z małżonków nie jest czynnością zarządu majątkiem wspólnym.
Ponadto każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym. Jednak przedmiotami majątkowymi służącymi jednemu bądź obojgu z małżonków do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. Jedynie w razie przemijającej przeszkody drugi z małżonków może dokonywać niezbędnych, bieżących czynności.
Akceptacja niezbędna
W praktyce małżonek przedsiębiorca często potrzebuje zgody swojego współmałżonka do dokonania określonych czynności, np. prowadzących do zbycia lub obciążenia nieruchomości czy zbycia przedsiębiorstwa, należących do majątku wspólnego.
Jeżeli jednak umowa została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, ważność tej umowy zależy od potwierdzenia jej przez drugiego małżonka.
W przypadku gdy małżonek odmawia udzielenia wymaganej zgody, sąd może udzielić zgody na dokonanie tej czynności, jeśli wymaga tego dobro rodziny. Ponadto z ważnych przyczyn na żądanie jednego z małżonków sąd może pozbawić drugiego z małżonków samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym.
Przykład
Żonaty Łukasz P., prowadzący działalność gospodarczą, chce dokonać przewłaszczenia nieruchomości należącej do majątku wspólnego na zabezpieczenie swojej wierzytelności w stosunku do swojego wierzyciela. Będzie musiał uzyskać zgodę swojej żony, ponieważ jest to czynność prawna prowadząca do zbycia nieruchomości.
Natomiast zgoda taka nie będzie potrzebna w razie przeniesienia własności
nieruchomości z powiernika z powrotem na Łukasza P. – powierzającego. Zgoda drugiego małżonka jest bowiem potrzebna tylko na odpłatne nabycie nieruchomości, a zwrotne przeniesienie własności nieruchomości przez powiernika nie jest taką czynnością.
Jeden szef
Małżonek przedsiębiorca ma prawo samodzielnie zarządzać przedsiębiorstwem wchodzącym w skład majątku wspólnego. Natomiast drugi z małżonków jest tego prawa pozbawiony. Jedynie w razie przemijającej przeszkody może on dokonywać niezbędnych, bieżących czynności związanych z zarządzaniem przedsiębiorstwem.
W praktyce przyjmuje się, że przedmioty majątkowe służące małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej to np. meble, komputery, drukarki, przedmioty biurowe itp.
Małżonek przedsiębiorcy nie może sprzeciwić się dokonaniu czynności zarządu przedsiębiorstwem, tj. czynności podejmowanej w ramach działalności zarobkowej. Nie dotyczy to przypadku, gdy do prowadzenia działalności zarobkowej, jak już wspomniałam, przeznaczona jest np. nieruchomość wchodząca w skład majątku wspólnego przedsiębiorcy i jego małżonka.
Przykład
Krzysztof W., małżonek prowadzący działalność gospodarczą, chce zbyć przedsiębiorstwo, które wchodzi do majątku wspólnego jego i żony. Sam nie może tego zrobić.
Na zbycie przedsiębiorstwa, jego obciążenie, wydzierżawienie oraz darowanie musi uzyskać zgodę żony.
Oboje decydują
W przypadku gdy oboje małżonkowie prowadzą działalność gospodarczą, nie jest uzasadnione ograniczanie któregokolwiek z nich w zarządzaniu przedsiębiorstwem, które jest składnikiem ich majątku wspólnego.
Zatem jeżeli oboje małżonkowie są przedsiębiorcami prowadzącymi działalność opartą na tym samym przedsiębiorstwie, to każdy z nich może samodzielnie nim zarządzać. W praktyce dopuszcza się możliwość wniesienia sprzeciwu przez każdego z małżonków do czynności zarządu podejmowanej przez drugiego małżonka. Ma to umożliwić niezakłócone prowadzenie działalności gospodarczej przez drugiego małżonka.
Natomiast w przypadku gdy oboje małżonkowie są przedsiębiorcami, ale każdy z ich prowadzi działalność gospodarczą w formie innego przedsiębiorstwa, to każdy z nich może samodzielnie zarządzać swoim przedsiębiorstwem, a jego małżonek nie może sprzeciwić się czynności zarządu.
Czynności, o których samodzielnie się nie decyduje
Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego oraz prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków,
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego
nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal,
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego
nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,
- darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Zobacz więcej:
» Dobra Firma » Firma » Firma małżonków » Odpowiedzialność za długi w firmie małżonków
