Sąd polubowny rozstrzygnie spór

Jeżeli przedsiębiorca nie zgadza się z opinią swojego kontrahenta, pozostaje poddanie tego konfliktu pod rozstrzygnięcie sądowi. Warto pamiętać, że nie musi to być sąd państwowy

Aktualizacja: 15.02.2011 03:25 Publikacja: 15.02.2011 02:00

Michał Kołtuniak

To, że może dochodzić do sporów między przedsiębiorcami a konsumentami korzystającymi z ich produktów lub usług, jest oczywiste. Konsumenci skarżą się nieraz na niewłaściwą jakość takich produktów lub usług, przedsiębiorcy mają prawo zarzucać niewłaściwe użytkowanie lub wygórowane wyobrażenia o ich funkcjach. Trudno z góry przesądzić, która ze stron ma rację.

Zdarzają się zarówno firmy, które po prostu oszukują swoich klientów, jak i różnego rodzaju naciągacze, którzy próbują wyłudzić np. odszkodowanie.

Pomijając te skrajne sytuacje, w wielu przypadkach rzeczywiście nie da się z łatwością ustalić, czy rację ma konsument, czy przedsiębiorca. Jeżeli strony nie mogą dojść do porozumienia w wyniku samodzielnych uzgodnień i negocjacji, pozostaje im tylko oddać sprawę do sądu. Oczywiście może to być właściwy sąd państwowy. Jednak istnieje też inna sposobność, konflikt może rozstrzygnąć stały polubowny sąd konsumencki.

[srodtytul]W całej Polsce[/srodtytul]

Stałe polubowne sądy konsumenckie (SPSK) są tworzone i działają na podstawie przepisów [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2009/DU2009Nr151poz1219.asp]ustawy o Inspekcji Handlowej (DzU z 2009 r. nr 151, poz. 1219 ze zm.)[/link]. Zgodnie z jej art. 37 są tworzone na podstawie umów zawartych przez wojewódzkich inspektorów z organizacjami pozarządowymi reprezentującymi konsumentów lub przedsiębiorców oraz innymi zainteresowanymi podmiotami.

Rozpatrują one spory o prawa majątkowe wynikłe z umów sprzedaży produktów i świadczenia usług zawartych między konsumentem i przedsiębiorcami na podstawie regulaminu. Ten ostatni zawarty jest w [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Rozporzadzenia/2004/DU2004Nr281poz2794.htm]rozporządzeniu ministra sprawiedliwości w sprawie określenia regulaminu organizacji i działania stałych polubownych sądów konsumenckich (DzU z 2001 r. nr 113, poz. 1214)[/link].

Obecnie funkcjonuje 16 takich instytucji i dodatkowo 15 ośrodków zamiejscowych zlokalizowanych na terenie całego kraju. Jak wynika z cytowanego art. 37, arbitrzy rozpatrują spory o prawa majątkowe na podstawie z umów zawartych między firmą a konsumentem. Istnieją jednak w tym zakresie wyłączenia.

[srodtytul]Nie każdy problem[/srodtytul]

[b]Sądownictwo polubowne nie rozstrzyga sporów z zakresu: usług energetycznych, finansowych (zakłady ubezpieczeń, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, otwarte fundusze emerytalne, domy maklerskie i banki) oraz usług pocztowych i telekomunikacyjnych[/b].

SPSK nie zajmują się także usługami naukowo-badawczymi, edukacyjnymi oraz usługami w zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej. Pomocy przy rozstrzyganiu takich sporów udzielają m.in. arbiter bankowy, Sąd Polubowny przy Rzeczniku Ubezpieczonych, Sąd Polubowny przy Komisji Nadzoru Finansowego, Polubowny Sąd Konsumencki przy Prezesie Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

[srodtytul]Musi być zgoda[/srodtytul]

Sprawę do sądu polubownego może wnieść konsument, przedsiębiorca, organizacja konsumencka oraz miejski (powiatowy) rzecznik konsumentów. Jednak sąd konsumencki rozstrzyga spór tylko wtedy, gdy zgodzą się na to obie strony, czyli konsument i przedsiębiorca, dokonując tzw. zapisu na sąd polubowny. Ani konsumenta, ani przedsiębiorcy nie można zmusić do tego, aby konflikt był rozstrzygany w ten właśnie sposób.

Jeżeli natomiast strony zgodzą się na takie postępowanie, każda z nich może mieć swojego pełnomocnika. Co ważne, nie musi to być ani adwokat, ani radca prawny. [b] Okres rozpatrywania sprawy zakończonej ugodą nie przekracza najczęściej 14 dni.[/b] Szybkość działania to właśnie jedna z zalet tego sądownictwa.

Oczywiście termin ten może się wydłużyć nawet do dwóch miesięcy w postępowaniach z wyrokiem, czyli wtedy, gdy strony nie są w stanie wynegocjować ugody lub przystać na jej warunki. Przedłużenie okresu rozpatrywania sprawy wynika w takim wypadku zazwyczaj z konieczności zasięgnięcia opinii rzeczoznawcy.

W jaki sposób wszcząć postępowanie? Zainteresowany, czyli konsument lub przedsiębiorca, musi złożyć wniosek wraz z odpisem (ksero) i niezbędne dokumenty. Przykładowo chodzi tu o paragon lub fakturę zakupu, protokół reklamacyjny, opinię rzeczoznawcy, korespondencję wysyłaną w danej sprawie itp.

W pierwszej kolejności przewodniczący sądu dokonuje oceny wniosku o rozpatrzenie sporu. W sytuacji gdy wniosek nie dotyczy sporu o prawa majątkowe wynikającego z umów sprzedaży produktów i świadczenia usług zawartych między konsumentami a przedsiębiorcami, sprawa zostaje pozostawiona bez dalszego biegu, o czym zawiadamia się wnioskodawcę.

Jeżeli natomiast wniosek ma uchybienia formalne, przewodniczący wzywa wnioskodawcę do poprawienia wniosku w terminie tygodniowym od dnia otrzymania takiego wezwania. Jeśli po zbadaniu wniosku sprawie można nadać dalszy bieg, przewodniczący doręcza jego odpis stronie przeciwnej i wzywa ją do złożenia w ciągu siedmiu dni pisemnej odpowiedzi z oświadczeniem, czy zgadza się na rozpatrzenie sprawy przez sąd wskazany we wniosku.

Wszczęcie postępowania uzależnione jest od zgody obu stron. W szczególności milczenie strony pozwanej jest równoznaczne z brakiem jej zgody na sąd polubowny. Natomiast w przypadku gdy strona wyraża zgodę, przewodniczący wyznacza termin rozprawy. Ta powinna odbyć się nie później niż miesiąc od dnia uzyskania aprobaty.

Teraz przychodzi także czas na wyznaczenie własnych arbitrów. Wraz z zawiadomieniem stron o rozprawie przewodniczący wzywa je do powołania do składu orzekającego po jednym arbitrze z listy (listę taką prowadzi sąd). Funkcję superarbitra, który przewodniczy rozprawie, może pełnić sam przewodniczący sądu bądź wyznaczona przez niego osoba spośród stałych arbitrów mających wyższe wykształcenie prawnicze.

[srodtytul]Koszty[/srodtytul]

Złożenie wniosku jest bezpłatne. Jeżeli jednak podjęcie przez sąd jakiejś czynności wiązałoby się z wydatkami, pobiera się zaliczkę od strony, która wnosi o wykonanie takiej czynności. W szczególności może tu chodzić o powołanie rzeczoznawcy, którego zadaniem będzie przygotowanie opinii.

W przypadku gdy obie strony sporu, czyli zarówno przedsiębiorca jak i konsument, wnoszą o przeprowadzenie tej samej czynności lub sąd dopuszcza ją z urzędu, strony ponoszą koszty w częściach równych bądź w innym stosunku.

Stały polubowny sąd konsumencki rozpoznaje sprawę na jawnej rozprawie w składzie superarbiter i dwóch arbitrów, z której sporządza się protokół. Rozprawa odbywa się w siedzibie wojewódzkiego inspektoratu Inspekcji Handlowej.

Superarbiter udziela głosu najpierw wnioskodawcy, następnie stronie przeciwnej. To właśnie w tym czasie konsument i przedsiębiorca mogą zgłosić swoje żądania i wnioski oraz przedstawić dowody na ich poparcie. Arbitrzy po zapoznaniu się ze stanowiskami stron mają prawo wezwać w charakterze biegłego rzeczoznawcę.

Podstawowym zadaniem sądu polubownego jest dążenie do kompromisowego zakończenia konfliktu. Dlatego rolą superarbitra jest skłanianie stron do porozumienia. Ugoda zawarta między stronami kończy postępowanie przed sądem.

Przebieg rozprawy jest niezależny od obecności stron, chyba że przed rozpoczęciem rozprawy jedna z nich wniosła o jej nieprzeprowadzanie i wykazała, że nie może stawić się z niezależnych od niej przyczyn. Rozprawę można także odroczyć, jeżeli sąd stwierdzi nieprawidłowość w doręczeniu zawiadomienia stronom lub nieobecność strony jest wywołana nadzwyczajnym wydarzeniem.

Po zamknięciu rozprawy sąd udaje się na niejawną naradę, po której ogłasza wyrok, najpóźniej trzy dni od dnia zamknięcia rozprawy. Wyrok sądu konsumenckiego jest nieodwołalny. Wyrok (odpis) sąd doręcza stronom w terminie 14 dni od dnia jego wydania wraz z pisemnym uzasadnieniem.

Od wyroku arbitrażu stronom przysługuje skarga do sądu powszechnego. Na jej wniesienie konsument lub przedsiębiorca ma trzy miesiące. Termin ten liczony jest od doręczenia wyroku. Należy jednak podkreślić, że jej wniesienie będzie skuteczne tylko w nielicznych przypadkach.

Wyrok i ugoda zawarta przed sądem polubownym mają moc wyroku są-du powszechnego (państwowego). Koszty postępowania ponosi strona przegrana. Jednak przewodniczący ma prawo ją z tego zwolnić.

[ramka][b]Uchylenie wyroku tylko wyjątkowo[/b]

Na podstawie art. 1206 § 1 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/1900_89/DU1964Nr%2043poz%20296a.asp]kodeksu postępowania cywilnego[/link] przedsiębiorca lub konsument może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego. Jednak jest to dopuszczalne tylko wtedy, gdy:

- brak było zapisu na sąd polubowny, zapis taki był nieważny, bezskuteczny albo utracił moc według prawa dla niego właściwego,

- strona nie była należycie zawiadomiona o wyznaczeniu arbitra, o postępowaniu lub w inny sposób została pozbawiona możliwości obrony swoich praw przed tym sądem,

- wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nieobjętego zapisem lub wykracza poza jego zakres (jeżeli jednak rozstrzygnięcie w sprawach objętych zapisem da się oddzielić od tych nieobjętych, wyrok może być uchylony jedynie w zakresie spraw nieobjętych tym zapisem lub wykraczających poza jego zakres; przekroczenie zapisu na sąd nie może stanowić podstawy uchylenia jego orzeczenia, jeżeli strona, która brała udział w postępowaniu, nie zgłaszała zarzutów co do tego w trakcie postępowania),

- nie zachowano wymogów co do składu sądu polubownego lub podstawowych zasad postępowania przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony,

- wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania wyroku był dokument podrobiony lub przerobiony,

- w tej samej sprawie między tymi samymi stronami zapadł już prawomocny wyrok sądu.[/ramka]

[ramka][b]Gdzie się zgłaszać[/b]

Siedziby stałych polubownych sądów konsumenckich i oddziałów zamiejscowych

- Wrocław, ul. Ofiar Oświęcimskich 15a

- Jelenia Góra, ul. Groszowa 1

- Legnica, ul. F. Skarbka 3

- Wałbrzych, ul. Chrobrego 13

- Bydgoszcz, ul. Jagiellońska 10

- Włocławek, ul. Miedziana 2/4

- Toruń, pl. Teatralny 2

- Lublin, ul. Tomasza Zana 38c